Атамекен - Қазақ елі
аусы жылып. Даусы жылыды ма, жоқ әлде маған солай көрінді ме, әйтеуір жүрегім бір жылылықты сезгендеймін.
Жап-жарық бөлмеге бастап келген әлгі жігіт ағасы құжаттарымды тексеріп болып:
- Ал, Әмин бауырым, Атамекеніңе келуіңмен құттықтаймын, түбегейлі келдің бе, жоқ әлде алыс-жақыннан ағылып келіп жатқан көптің бірі сияқты нәпақа теруге келдің бе?
- Ата жұртымның басы болмасам да, сайының тасы болайын деп келдім, көке.
- Солай де, сайының тасы болайын деп келдім де. Онда жарадың . Бетіме таңдана қарап тұрды да, - Шетте жүрсең де қазақшаға ағып тұрсың ғой, бауырым, - деді.
Сол кезде ағаның соншалықты разы болғанына түсінбедім де. Сөйтсем Атамекенде туылып, ата жұрттың ортасында өссе де ана тілінен мақұрым қалған қандастарымыздың бар екенін мен кейін білдім ғой.
- Көке, мені не құдай ұрыпты ана тілін білмей Шет жерде туылсам да бесік жырын есітіп өскенмін анамның.
- Солай де, бесік жырын есітіп өстім де. Ал Ата жұртыңа келуіңмен тағы да құттықтаймын бауырым, - деп орнынан тұрып, жанарынан мейір оты төгіле, қолымды сілкілей қысты.
«Бауырым» деген сөзді естігенде тұла бойым шамырқанып, сөзбен айтып жеткізгісіз күйге түстім. Тамағыма бір түйін кептеліп не жауап айтарымды білмей, тұтылдым да қалдым. Қуаныш жасы кірпігіме ілініп барып, төмен қарай домалай жөнелді.
«Қабылдады... жат жерден келген бір перзентік Ата жұрт қабылдады», - дедім іштей ет-бауырым елжірей тебіреніп.
Күнделік дәптерден. Қазақ Елінің сонау тәй-тәй басқан сәби шағында, қиыншылықтар шаш етектен болса да егемендіктің тәтті дәмін татқан кезінде келген Әмин бүгінде жүздеген жанға жұмыс орнын ашып, тасы өрге домалаған білікті кәсіпкер. Алматы, Қарағанды және Шымкент қалаларында сауда нүктелері бар. Миллиондап табыс салығын төлеп, Ата жұртының гүлденуіне өз үлесін қосып келеді.
Қазақтың қара көз аруымен шаңырақ көтеріп, үйелмелі-сүйелмелі төрт бірдей ұл-қыз өсіріп отыр ол.
Кейде мен Әминнен: «Бақыт деген не?» - деп сұраймын. Ол:
- Мен үшін бақыттың үш түрі бар. Біріншісі, табаныңның астында өзіңнің туған жерің болып, дүниенің төрт бұрышына емін-еркін көз жібергеніңе не жетсін. Екіншісі, қайталанбас, тек өзіңе тән салт-дәстүрі бар Ата жұртыңның болуы. Үшінші, одан басқа бақыттар.
Кунделік дәптерден. Ұлы далам болмаса, ақ қанатты, ақ ұшақтың бүйіріне жазылған «КАZАКНSТАN» атты ел болмас еді.
Ұлан-ғайыр жерім болмаса, алтын кірпікті күн астында қалықтаған қыранды көк байрағым болмас еді.
Сайын далам болмаса, қазағымның аузы болса да тілсіз, даусы болса да үнсіз мәңгүрттенген тобырға айналар еді.
Ұлы далам болмаса,...
Лес досым айтады. Бегман, тұңғышымнан кейінгі сүйікті қызымның есімі Қарлығаш екенін білесін. Мен оны үшкір қанатты, ақшыл төсті, сүп-сүйкімді қарлығаштай құсты сүйіп өскендіктен солай атаған едім.
Қарлығаш ерте көктемде туған өлкесіне келіп, үй бұғаттарына ұя салып, балапан басатын. Шіркіндердің тамылжыта сайрағанын айтсайшы! Нәп-нәзік көмейден төгілген әсем әуезді тыңдаудан жалықпайсын-ау, жалықпайсын. Оның жемтігін ұшып жүріп қағып әкететін ұшқырлығына таңдана қарайтынмын, бақшаларды құрт-құмырсқадан арылтатын қасиетін айтсаңшы!
Бүгінде адамға үнемі жақын жүретін сол қарлығаш ауылға мүлдем жоламай кетті. Бауыр басқан, туып-өскен жерінен неге безінді екен, ол шіркіндер! Оны елден айырған лашын құстың екпіні ме екен? Лашын болса да мейлі еді-ау. Ол да төре құстардың бірі ғой. Өкініштісі Қытайдан ба, әлде Ауғаннан ба ауып келген шаруаға зияны шаш етектен алақанат бажылдақ құстан озбырлық көргені болып тұр ғой.
Былтыр, жоқ бұрынғы жылы болса керек біздің үйдің бұғатына қарлығаштар ұя салды. Бірнеше аптадан соң ұядан балапандардың әлсіз шиқылы естіле бастады. Ата-анасы тынбай құрт-құмырсқа тасуға кірісті.
Бір күні алақанаттардың бажылдаған, қарлығаштардың үрейлене шиқыдаған дыбыстарын есітіп, сыртқа атып шықтым. Алғашқыда еш нәрсеге түсінбей: «Неге бұлар осынша шулап кетті» деп зер сала қарасам, өз көзіме өзім сенбей сілейіп тұрып қалдым. Байқасам әлгі алақанаттар ұядағы сары ауыз шақалақ балапандарды шетінен бір-бірлеп тырбаңдата шиқылдатып алып кетіп жатыр екен. Кейбірі балапандарына арашаламақ болып зар илеген қарлығаштарды қақпайлап жолатар емес.
Мен ес жинап көмекке ұмтылғанымша ұяны тып-типыл етті.
Балапандарынан айрылған қарлығаштар екі күндей сай-сүйегіңді сырқыратар жоқтау зарын төкті де, үшінші күні ізім-қайым жоқ болды. Сол сол екен, қарлығаштар туған өлкесіне былтыр да, биыл да мүлдем жоламай кетті.
«Қанатты достардан» біз осылайша көз жазып қалдық.
Уақыт өткен сайын асылдарымыздан бірте-бірте көз жазып қалып жатырмыз. Таңданарлығы сол: біз оған өкінбейміз де, өйткені мұндайға етіміз үйренген.
Амангелді досым айтып еді. Аспирантым ойдағыдай қорғап, көңіл жайланып елге қайтуға әуежайға келдім. Ертерек келіппін. Алматы - Шымкент бағытына ұшатын ұшаққа құжаттарды рәсімдеуге әлі екі сағаттай уақыт бар екен.
Күту залындағы бос орынға келіп жайғастым. Адам деген қызық жаратылған жан ғой. Жұмыс үстінде де, жайлы орындықта түк шаруасы жоқ, жай мүлгіп отырса да санасы сапырылысып жатқан ой-қиял тізбегінен бір босасайшы. Бірі келіп, екіншісі кетіп жатады. Әйтеуір тыным болсайшы. Жүйкеге ауыр салмақ түсірмейтін жеңіл ойдың жетегінде отырған сәтте әкелі-балалы екеу келіп отырды. Қымбат бағалы иіс судың жұпар исі айналаны алып кетті. Жаңа ғана ине-жіптен шыққандай соңғы модамен киінген. Күйлі жүздеріне күн түгілі жел тимеген, бапты күтімде екендігі байқалады. Қазанның қақпағының жоқтығын пайдаланып, халық байлығынан молырақ қарпып қалған азулының бірі болса керек түр-тұрпатынан хандық пен паңдықтың, байлық пен барлықтың лебі еседі. Майға пісірілген үлкен бауырсақтай бортиған саусағына көзді сақина, кішісінің мойнында жуан алтын алқа.
Қасқырға ұлыған жарасқанымен итше үргені жараспайтыны белгілі. Әлгі әкелі-балалы ата-бабадан мирас болған ана тілінде емес, діні де, түрі де бөлек ұлт тілінде сөйлесіп отыр. Түр-тұрпаттары қазақ болғанымен, ойлы көз, ояу жүрекпен үңілер болсақ олардың өн бойынан қазақылықтың мысқал түйірін табу қиынның-қиыны. Қағынған жеріген, мәңгүрттенген жандар.
Сөз ауаңдарынан байқағаным әке баласын Қазақстан Республикасы президентінің «Болашақ» халықаралық бағдарламасы бойынша Англияның ең беделді оқу орынының біріне аттандырып салмақшы екен. Әкесі баласына шетелдегі өмір жайында, ағылшындардың тұрмыс-тіршілігі, ділі жайында әңгімелей отырып, ең соңында: «Шетелде білім алған өзіңдей жастар Қазақстанның болашағы», - деп қорытындылады сөзін.
Мен: «Ата-бабадан берілген бүкіл қасиеттен жұрдай мәңгүрттенген жандар Қазақ Елінің болашағы болса, жарыған екенбіз», - дедім іштей күйіне.
Осы кезде әуежай радиосынан Ұлан-батыр - Алматы бағытындағы ұшақтың келіп қонғанын, монғолиядан келген қандастарымызды қарсы алушыларды ұшу-қону алаңына келулерін өтінген хабарландыру естілді.
Елге ел, жерге жер қосылып жатса шаттанбайтын қазақ бар ма, сірә келу-қарсы алу шаралараларың куәсі болу мақсатында сыртқа шықтым. Күту залында отырғандар да қопарыла алаңға қарай бас қойды.
Бір жігіттің сүйемелдеуімен ақ киімді, сақал-шашы аппақ қудай, пайғамбар сипатты қария траптан жайлап түсіп, қос қолын көкке жайып жіберіп біраз тұрды да, етпеттей кетіп, жерге маңдайын төсеп, екі-үш рет сүйіп-сүйіп алды.
Елін мен жерін сүйген батыр-бабалардан жалғасқан алтын арқауды бойында сақтаған ақ киімді, ақ сақалды пайғамбар сипатты қарияның туып өскен жеріне деген бұл ілтипаты тот баса бастаған жан дүниемнің астан-кестеңін шығарды. Неге осы қариядай сүймейміз туған жерді? Неге қадірлемейміз? Неге..?
- Смотри, папа, этот старик дурак, что ли, грязную землю целует, - деді біреу. Жалт қарасам шетелге оқуға бара жатқан «Қазақ елінің болашағы» екен. Әкесі:
- Сынок, они оралманы, - деді. Үніңде кемсітушілік, «надан ғой» деген пиғылды аңғартып.
Қазақтың бір уыс қара топырағын армандап келген қарттың жан дүниесін өз ұлтының қадір-қасиетінен, салт-дәстүрінен, тілі мен ділінен қол үзген мәңгүрттенген жандар қайдан түсінсін?! Қайдан...!
Біздің болашақ... қайдам қалай боларын? Қайдам..?
Күнделік дәптерден. «Енді қандай арманың бар? », - деп сұрағанымда Әмин:
- Өркениетті елден келген әрбір қонақ: «Шіркін, қазақтар бүкіл адамзаттың озық құндылықтарын игеріп алған, алайда ешбір халыққа ұқсамайтын өзгеше тұрпатты өз мәдениеті бар ұлағатты ұлт екен» дегізетіндей деңгейге жеткен халық болсақ деймін.
Бегман ЫСҚАҚ халық ағарту ісінің үздігі, Шымкент қаласы
| |  скачать работу |
Атамекен - Қазақ елі | 
