Бағалы қағаздардың қаржылық талдауы

Қаржылық тәуекелдерді талдау кезіндегі қажетті көрсеткіш ретінде вариация коэффициенті анықталады.

Стандарттық ауытқудан σ вариация коэффициентінің V айырмашылығы ретінде, вариация коэффициентінің қатысты көрсеткіш ретінде болуы және орта табыс бірлігіндегі тәуекел деңгейін анықтайды.

Табыстылықтың бірдей немесе нөлдік орта шама болуы жағдайында вариация коэффициентін есептеу қажеттілігі жоқ. Стандарттық ауытқу шамасы жоғары болған сайын вариация коэффициенті де, тәуекел де жоғары болады. Вариация коэффицентін есептеу негізінен салыстырмалы операциялардың табыстылықтары ерекшелінген жағдайда қажеттілігі бар.

Көрсетілген есептеулер сәйкесінше ықтималдылықты береді. АҚ «NOMAD» акциялары үшін ықтималдылық 2,3%, ал АҚ «Астана-Финанс» акцияларына 0,13% ретінде орын алады.

Үш сигма ережесін қолданайық. АҚ «NOMAD» компанияның акцияларының нөлдік табыстылығының мәні (а — 2 σ), ал теріс (а — 3 σ) диапазонына келеді. Ал,  АҚ «Астана-Финанс»  компаниясының акцияларының нөлдік табыстылығы (а — 3 σ), ал теріс табыстылықты алу ықтималдылығы 2-ге тең. Себебі, орташа табыстылық өте жоғары және стандарттық ауытқу мәні үш есе асып түседі.

Көрсетілген талдау орта табыстылықтардың ерекшеленуі жағдайында вариация коэффициентін қолданудың артықшылығын дәлелдейді.

Ықтималдылықты дұрыс бөлу заңы қаржылық операциялардың тәуекелдерін талдау кезінде кеңінен пайдаланады. Оның маңызды ерекшелігі ретінде орта шамадағы қатысты бөлудің симметриялығын жатқызуға болады. Сонымен қатар, оны бөлу центрінен мәндердің үлкен ауытқу ықтималдылығы төмен. Осыған байланысты талдауды жүргізу және сәйкесінше талдауларды есептеуде жеңілдік туғызады.

Барлық қаржылық операциялар дерлік дұрыс табысты бөлуді қарастырмайды. Туынды қаржылық құралдармен (опцион, фьючерс) операциялардан табысты алу ықтималдылығын бөлу жиі кездейсоқ шаманы математикалық тосу асимметриясымен сипатталады. Бағалы қағазды сатып алу опционы оның иеленушісіне жағымды табыстылық жағдайында пайда әкелуге, сондай-ақ теріс табыстылық кезінде шығынды алдын алудан мүмкіндік береді. Шындығында, сатып алу опционының табыстылық бөлуі шығын басталатын нүктесінде аяқталады.

Бөлу тығыздығының максимум нүктесі 14%-ды табыстылыққа сәйкес келеді. Мұндай жағдайда талдауда екі параметрді (орта шаманы және стандарттық ауытқуды) қолдану дұрыс емес қорытындыға әкелуі мүмкін. Стандарттық ауытқу ығыстырылған бөлу кезінде тәуекелді нақты сипаттамайды және көп жағдайда күтілетін табыстылықтың оң немесе теріс жақтарының өзгерісін есепке алмайды.

Орта шама және стандарттық ауытқудан басқа асимметриялық бөлу көбінесе қосымша параметрлерді білуін талап етеді.

Табыстың тіркелген (фиксацияланған) деңгейі бар облигациялардың құнын анықтау. Облигация құны ағымдағы ақшалай төлемдер тасқының құны ретінде қарастырылуы мүмкін. Жыл соңында төленетін пайыздық табыс төлемі және оның номиналдық құны (N) облигацияны бағалау үшін мынадай теңдік пайдаланылады:

Мұндағы: P ─ облигацияның ағымдағы құны

C─ жыл сайынғы төлеуге жататын номиналдық табыстың пайызы;

k─ жабылу мерзіміне дейінгі алынатын табыс;

n ─ облигацияны өтеу (жабылу) мерзіміне дейінгі қалған мерзімі.

Облигациялардың басым бөлігі бойынша проценттер жылына бір рет емес, екі рет төленеді. Соның нәтижесінде теңдікті былай етіп өңдеуге болады:

Мерзімі шектелмеген облигациялардың ағымдағы құнын анықтау.  ХІХ ғасырдың басында шығарылған британдық консоли, мерзімі шектеусіз міндеттемелер, яғни белгіленген проценттік табыстарды мәңгілік төлеп отыру британ үкіметінің міндеттемелері болып табылады. Егер мұндай облигацияларға салынған қаражаттар С мөлшеріндегі жыл сайынғы төлемдерді мәңгілік алып отыруды қамтамасыз ететін болса, онда оның ағымдағы құны:

р=С/к – ге тең, мұндағы к- тәуекелсіз мөлшерлемесі мен тәуекелді сыйақының сомасы ретінде иесіне мерзімі шектеусіз қажетті табысты алуына мүмкіндік жасайды.

Біз жылына 1000 теңгелік төлеммен мәңгілік қамтамасыз ететін бағалы қағазды сатып алдық делік. Егер к- ның қолданыс таба алатын деңгейі 14%-ті құрайтын болса, онда облигацияның нарықтық құны:

Р= 1000/14% *100%= 7142 теңгені құрайды.

Табыстың қолданыс таба алатын деңгейі өзгерген кезде (табыстылықтың нарықтық деңгейі) облигациялардың да құны өзгереді.

Шартты бағалы қағаздардың құнын анықтау. Варрант белгілі бір акциялар саны бойынша белгілі бір акциялардың бағасын анықтауға болатындығын білдіреді немесе керісінше, яғни белгілі бір санын анықтайды. Акциялардың нарықтық бағасы р-ға тең дерлік, варрант бойынша белгіленген акциялар бағасы П, бір варрантқа V акцияларды сатып алуға болады, онда варрант бағасы:

Ц_о=(р – П) хк – S,                (10)

Мұндағы:

р — контракт біткен күніндегі акцияның бағасы;

П — опциондық контракт жасалған кездегі акцияның бағасы;

К — опциондық контракт бойынша акцияның сомасы;

S — опционның сатылатын бағасы.

Егер де акцияның нарықтық бағасы өзгерсе, опционның ағымдағы бағасы да өзгереді.

Акцияның ағымдағы құнын анықтау. Акцияны әрекет ету мерзімі шектелмейтіндіктен, жыл сайынғы алынатын дивиденд тұрақты болсын делік және оның абсолюттік деңгейі «Д» — ға тең болсын, онда оны анықтайтын формула мынадай болады:

                           Ц_{а=к                                  (11)}

Мұндағы:

Ц_а– акцияның құны;

К_і   - пайыздық мөлшерлемесі

Акцияның нарықтық құны әр түрлі әдіспен бағаланады және онда инвесторлардың екі типі бар деп топшыланады. Олардың бірі дивидендті жабуға талпынса, ал басқасы акция құнының өсімін көздейді. Осыған сәйкес, акцияның нарықтық бағасының орташа сомасын анықтайық:

    Р_ак= Х х+ У хЦ₃; Х+У = 1-           (12)

Мұндағы:

Р_ак – акцияның нарықтық құны;

х – жоғары дивиденд алуға ниет білдірген инвесторлардың үлес салмағы, дивидендтік (х=1)

у – акцияның бағамдық құнының өсетіндігін көздейтін инвесторлардың үлес салмағы, «бағамдық» (у=1);

Ц₃ –бұрында сатылып кеткен акциялардың бағасы.

Акцияның нарықтық бағасын шығарған кезде х пен у деңгейінің тәуелділігі байқалады: бір кезде « бағамдық» басым болса, ал бір кезде керісінше , «дивидендтік» басым болады. Сірә, бұл екеуі де акцияның нақты бағасын бағалай алмайды. Акцияның ағымдағы құнын есептейтін әлі танылған моделі қалыптасқан жоқ. Дегенмен де, акцияның нарықтық бағасын болашақта күтілетін дивидендтер ағыны бойынша есептеуге болады деп топшыланған пікірлер де жоқ емес.Ол, негізінен өткен жылдардың орташа деңгейінен алынады. Акцияның нарықтық құнын анықтайтын формуланың түрі мынадай болады:

Р_ак= ∑^∞_t=1              (13)

Мұндағы:

Д_t – кезең үшін күтілетін дивиденд;

к- акция бойынша қажетті табыс деңгейі;

∑-1ден ∞ дейін кезең ішінде болашақ дивидендтің дисконталған құнының сомасы;

Р_ак  - акцияның нарықтық құны.

Егер инвестор акцияны бір жыл ұстап және акцияның құнын n мөлшерлемесі бойынша өсірсе, онда акцияның ағымдағы құны мынандай болады:

Р_ак  =  немесе Р_ак =          (14)

Мұндағы:

Д – жыл соңына күтілетін дивиденд;

n- жыл бойынғы акцияның өсу қарқыны, %

і- дисконттың мөлшерлемесі (күтілетін дивидендті ағымдағы құнға келтіру ).

Мысалы, кәсіпорын өткен жылы акцияға өз пайдасынан 1 мың тенге дивиденд төлеген және сәйкесінше бірнеше жыл ішінде жыл сайын ортааш есеппен дивидендті 5% өсіп отырған, сондықтан инвестро өсу қарқынын сақтаса, акцияның бағасын 5% өсірсе, ол кезде күтілетін дивидендтің деңгейін анықтауға болады:

Р_ак = = =6,2 мың тенге           (15)

Қазіргі жағдайда бағалы қағаздың ағымдағы құнын анықтаған кезде міндетті түрде дағдарысқа сай етіп түзетулер жасау керек. Шамамен дағдарыстың  өсім қарқыны (һ), бірліктің үлесі ретінде көрсетілсе, онда дағдарыстың жылдық өсімі былайша бейнелейді (1+һ).

1 2

скачать работу

Отправка СМС бесплатно