 |
|
Бидай
нінен әлемде бірінші орын алады және ол бүкіл Азиядағы барлық басқа елдердің бидай егісі көлемінен көп. Мысалы, жаздық бидай егісі солтүстік ендіктің 60° деңгейінен де асып кетеді, шығыста бонлықтың 45° деңгейіне дейін егіледі. Күздік бидай Украинада, Молда-вияда, Белоруссняның біраз жерінде, Қырымда, Солтүстік Кавказда, Волганың оң жақ жагалауында, Казақстанның оңтүстігі мен солтүстік-шығысында және Орта Азня республикаларында өсіріледі. Жоғары айтылған машыналарда осы айымашылықтарды пайдаланады.
Астық ұн қылып тартатын негізгі машина — біліеті станок. Онда никель
Хромды шойыннан жасалған бір-біріне паралель силиндір тәрісздес екі бірлік бар.
Нандық сапасы да жақсара тзүседі.
Тарату схемасы жармалау процесінен қысқартылған байыту процесінен және таратудан тхұрады.
Жармалау процесінде оспермнен немесе сондай-ақ сонымен қатыр бірігіп қалған қабықтары бар бөлшектеріұн алуға тырысады.
Тамақтық заттардан соның ішінде наныңда тағадық құндылығы арту үішін витаминдердің үлкен маңызы бар. ДЩәнде олар біркелкі бөлібеген . Дәннің сыртқы қабатымен ұрықта олар бәрінен көп. Эндосперім олармен жеткіліксіз мөлшерде қамтамасыз етілген. Мұның өзі жоғары және бірінші сортқы ұнда витаминдер мөлшерінің аз болуына соқьтырады. Бидай ұнындағы глековинаның сапасы тек бірінші топ емес, екінші топ болуыда мүмкін. Ұндағы метал және магнит қоспалары 1 кг ұнға шаққанда үш мг дейін шектеліп, олардың ең үлкен мөлшері 0,3 милиметрден артпайының маңызы зор. Ұн шіоімеген боуы, одан көгерген иіс шықпауы тиіс.
Ұнның жетілуі. Наубайшылар жаңа ғана тартылған бидай ұнынан жақсы нн псірудің қиын екенің жақсы біледі. Ол біраз жатып жетілуі тиіс. Шыңындада жаңа тартылған ұнды
Қолайлы жағдайда сақтаған кезде оның нандық қасиеті жақсарады. Бидай ұны жетілуінің мәні бөлек? Онда күрделі физико-химиялық және биохимиялық өзгерістер болып жатады. Тепе-теңдік күйге кеткенше ылғалдылық өзгереді. Ұзақ уақыт сақтағанда ұн ағара түседі. Бұл пигменттердің қышқылдануынан болады. Бос, көбнесе байымаған майлы қышқылдардың жинақталуы нәтесінде ұнның қышқылдығы көтеріледі. Бұл қышқылдар клейковинаның коллойттық қасиеттеріне қатты әсер етеді. Клейковинаның ұсынылуы азайып, белок түседі.
Жетілген кезде ұнныңң бір сыпыра өзгеруі (ылғалдылығының, түсінің қышқылдылығының, қант және газ түзетін қабылетінің өзгеруі) нан сапасына елеулі әсер ете қоймайды. Бос байымаған майлы қышқылдардың көбеюуіне және белок коплекісінің мықтап өзгеруіне келсек, мұның соңы үлкен нәрсеге солқтырады. Ұн суды көп сіңіреді де, қкаттылығы арта түседі. Клюковинаның және қамырдың физикалық қасиеттері жақсарады.
Қорытыңды
Бидай өнімдері тек адам үшін ғана емес, сонымен қатар мал үшін де бағалы азық. Ол құрама жем өнеркәсібі үшін пайдалы комплект болып табылады. Мысалы, біздің елімізде 50 млн. топша шамасында бидай дәні мал азығы үшін пайдаланылады. Бидайдың өзінен және дамып қалдықтарынан дайындалған жеммен үй жануарлары да, құстар да тез өсіп, жақсы семіреді.
Бидай сабаны да едәуір бағалы ірі жемшөп қатарына жатады, ол басқа дақылдармеп біргс сүрлемге де салынады. Сүт-теніп пісе бастаған көк күйінде орылып, малға берілетін бидай қарабидай сияқты, жүгері өсіп жетілгенге дейінгі аса бағалы мал азығы.
Бидай өнімдері өнеркәсіпте де кең көлемде пайдаланылады. Мысалы, бидай дәнінен крахмал, спирт, май және клейковина алынады. Бидай сабанынан қағаз, картон, өнер бұйымдары және басқа да заттар жасалынады. Барлық ауыспалы егіс жүйесінде бидай санитарлық дақыл болып табылады.
Бидай егісінін, көлемі жөнінен әлемде бірінші орын алады және ол бүкіл Азиядағы барлық басқа елдердің бидай егісі көлемінен көп. Мысалы, жаздық бидай егісі солтүстік ендіктің 60° деңгейінен де асып кетеді, шығыста бонлықтың 45° деңгейіне дейін егіледі. Күздік бидай Украинада, Молда-вияда, Белоруссняның біраз жерінде, Қырымда, Солтүстік Кавказда, Волганың оң жақ жагалауында, Казақстанның оңтүстігі мен солтүстік-шығысында және Орта Азня республикаларында өсіріледі.
Сонымен адам қоғамының дамуында, оның мәдениетінің артуында астық тұқымдас мәдени өсімдіктер, олардың ішінде аса бағалысы—бидай ерекше роль атқарғаны байқалады. Сол ерте замандардан бастап қазіргі уақытқа дейін бидайдын экономикалық маңызы төмендеген емес. Бидай селекциясының прогресі нәтижссінде ауруларға, суыққа төзімді, ылғал мен тыңайтқышты тиімді пайдаланатын аса мол түсімді сорттар өсіріліп шығарылды.
Бидай селекциясы жөнінде, АҚШ, Канада, Швеция, Франця. Англия, Италия және Жапония сияқты дамыған елдер үлкен табысқа жетті. Соңғы жиырма жыл ішіндс Индия, Мексика, ГДР, ФРГ, Австрия, Турция мен Шығыс Европада-ғы социалистік мемлекеттердің де табыстары айтарлықтай болды. Сондықтан да Индияда, Мексикада және Кенияда «көк-жасыл революция болды» деген ұғым қалыптасты.
| |  скачать работу |
Бидай |
|
|
|
Погода в Алматы |
на 10 дней |
другой город |
|
