Биоценоз
рге жер асты қабатында болады. Әртүрлi өсiмдiктер тамыры әртүрлi тереңдiкте болады.
Сонымен, өсiмдiктер ресурстарды бөлiсе отырып, бәсекелестiктен аман қалады. Топырақ жануарлары жер астында талап етедi. Жауын құрты iшiнде кейбiреуi 1 метр тереңдiкте көлденең ен қазып, жапырақтарды кiргiзедi. Кейбiреуi 20-30 см –ғана кiрiп, топырақ кирендендiсiмен қоректенедi. Үшiншiлерi минералды қабатта болмайды, өмiр бойы ормандағы түскен жапырақтар арасында талап етедi.
Биоценоздың құрылымы мен құрамы үздiксiз өзгерiп отырады, ол өзгерiстер жыл маусымының ауысуына байланысты. Қыста көпжылдық өсiмдiктер тыныштық күйге көшедi, ал бiржылдық өсiмдiктер тұқым қалдырғаннан кейiн өледi. Суыққанды жануарлар тыныштық күйге түседi. Жылықандылар – құстар мен сүтқоректiлер – белсендi , олардың бiр бөлiгi де ұйқыға кетедi немесе оңтүстiкке миграцияланады. Көктемнен күзге дейiн өсiмдiк жамылғысы да өзгередi, гүлдеу немесе жемiстену кезеңi болады, жануарлар қызметi де микроорганизмдер белсендiлiгi де өзгередi. Бұл үздiксiз айналымға әртүрлi жыл маусымындағы ауа-райы жағдайының өзгеруi де әсер етедi. Суық немесе ыстық, құрғақтылық немесе жауынды кезеңдер жеке түрлер санының артуын тоқтатады, дұрыс айналымды бұзады. Биоценоздар үздiксiз өзгерiс жағдайында болады. Олардың тұрақтылығы негiзгi түрлердiң қатынасын тұрақтандыратын реттеушi байланыстарға негiзделген.
Далалар мен шөлдерде сүтқар арасында келесi түрлер топтарының тiршiлiк жағдайдың ұқсас болады: 1) тұрақты жерасты мекендеушiлер; 2) жер бетiнде қоректенетiн қазушы түрлер; 3) секiрушi шөпқоректiлер; 4) тез жүгiретiн шөпқоректiлер; 5) тез жүгiретiн жыртқыштар. Әртүрлi континенттердегi ашық ландшафтағы сүтқоректiлердiң бұл экологиялық қуыстарының тiршiлiк формасы ұқсас болады. Сонымен, биоценоздың ұқсас түрлерi әртүрлi түрлiк негiзде түзiледi.
Биоценоздарды салыстыру үшiн әртүрлi әдiстер қолданылады. Мысалы, жаннар формуласымен есептеу:
А – бiрiншi бiрлестiктегi берiлген топтың түр саны,
В – екiншi бiрлестiкте, ол С – екi бiрлестiктегi түрлер саны.
Биоценоздарды жұптасын салыстырады жүктелiк топ бойынша түрлiк құрамдарын қоя отырып, мысалы, гүлдi өсiмдiктер тiзiмi мүктер, қыналар, құстар, сүтқар, жәндiктер және т.б. тiзiмi. Ұқсастық пайызбен көрсетiледi. Мысалы, егер әр биоценозда берiлген топтың 10 түрi болса және олардың 5-i 33 % -тi құрайды, ал егер жалпы түр – 8 болса – онда 66 % .
3 тапсырма. Волга маңы даласыңдағы 3 участкесiнде ұялайтын құстардың түрлiк құрамын салыстырыңыз. Жанкаро формуласын пайдаланамыз.
Ковыльная дала: далалық бозторғай, шабындық бозторғай, кiшкентай бозторғай, каменка-плясунья, каменка-плешанка, далалық лунь, далалық бүркiт.
Орманды шалғындық: далалық бозторғай, шабындық бозторғай, кiшкентай бозторғай, сары трясогудка, қызғылт қараторғай, шабындық лунь.
Ормансыз шалғындық: далалық бозторғай, шабындық бозторғай, кiшкентай бозторғай, каменка-плясунья, чибис, далалық лунь.
Бiрлестiктiк қай участогында көбейетiн құстар құрамы бойынша ұқсас?
| |  скачать работу |
Биоценоз |
