Фосфор және оның қосылыстары
; НРО +Н О=HPO
Н РО –ті қыздырғанда дифосфор қышқылы Н Р О түзіледі:
2Н РО =Н Р О + Н О
Лабораторияда фосфорқышқылын фосфорды 30% -тік НNOертіндісімен тотықтырып алады:
3Р+5НNO +2H O=3H PO +5NO↑
Ортофосфаттар немесе фосфор қышқылы түссіз; суда жақсы еритін кристардар болып табылады. Бұл күші орташа қышқыл. Үшнегізді болғандықтан, оның сулы ертінділерді диссоциациясы үш сатыда жүреді:
Н РО Н +Н РО К=7,5∙10
Н РО Н +НРО К =6,31∙10
НРО Н +РО К=1,26∙10
Азот қышқылынан ерекшелігі фосфор қышқылы ұшпайды және өте тұрақты, ол тотыұтырғыштық қасиеттер көрсетпейді.Сондықтан ол кернеу қатарында сутектің сол жағында орналасқан металдармен ғана әрекеттеседі.Фосфор қышқылы улы емес, сондықтан оны салқындатқыш сусындарға қосады.
Бектұров Әбікен Бектұрлы
(1901 – 1985)
ҚазКСР ҒА-ның академигі, техника ғылымдарының докторы, профессор, ҚазКСР-нің ғылымға және техникаға еңбегі сіңген қайраткер.
Ғылыми еңбектері минералдық тыңайтқыштар өндірісі мен минералдық тұздарды өндеу технологиясы мен химиясына арналған.Полимерлі фосфаттардың деструкциясы мен синтезі, фосфаттардың сульфаттармен және силикаттармен сополимеризациясы, элементтік фосфор мен ультрафосфаттардың химиясы және технологиясы бойынша зерттеулер жүргізген.
Өнеркәсіпте фосфор қышқылын 2 әдіспен: экстракациялық және термиялық жолмен алады.
Бірінші әдіс бойынша ұсақталған кальций фосфатын күкірт қышқылымен өндейді:
Ca (PO ) + 3H SO = 2H PO + 3CaSO
Кальций сульфаты CaSO тұнбаға түседі, ал қышқыл ерітіндіде қалады. Мұндай қышқыл тыңайтқыш өндіруге жұмсалады.
Екінші әдіс бойынша алдымен фосфорды ( электр пеште табиғи фосфоритті тотықсыздандырып) алады. Содан кейін фосфорды Р О – ға дейін тотықтырып, сумен қосады. Осылайша таза қышқыл (концентрациясы 80%-ке дейін) алынады.
Фосфор қышқылының тұздары. Сулы ерітіндісінде фосфор қышқылы сатылап диссоциацияланады. Үшнегізді қышқыл болғандықтан ол үш түрлі тұздар түзеді:1) фосфаттар – фосфор қышқылыныңбарлық сутек атомдары алмасқан, мысалы, К РО калий фосфаты, (ИН ) РО аммоний фосфаты; 2) гидрофосфаттар – екі сутек атомдары алмасқан, мысалы, К НРО калий гидрофосфаты, (ИН ) НРО аммоний гидрофосфаты, 3) дигидрофосфаттар – бір сутек атомы алмасқан, мысалы, КН РО калий дигидрофосфаты, ИН Н РО аммоний дигидрофосфаты.
| |  скачать работу |
Фосфор және оның қосылыстары | 
