ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТЕРРОРИЗМДІ ЖАСАҒАНЫ ҮШІН ЖАУАПҚА ТАРТУ ЖӘНЕ АЛДЫН АЛУ БОЙЫНША МЕМЛЕКЕТТЕРДІҢ ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ

23 қараша 2002 ж. Мәскеу қаласында Шанхай ынтымақтастық ұйымының Сыртқы істер министрлердің Кеңес отырысы өткен, соның үстінде министрлер ШЫҰ механизмдерін тез іске қосу бойынша қарқынды жұмыс жүргізілетінін айтты. Бішкекте ШЫҰ Аймақтық терроризмге қарсы құрылымның штаб–квартирасын орналастыруға байланысты туындайтын мәселелерді шешуге жалпы амалдар дағдыланды [4, 57б.]. Шанхай ынтымақтастық ұйымына қатысушы мемлекеттердің сыртқы істер министрлердің бірлескен мәлімдемесінде (7 қаңтар 2002 ж.) ШЫҰ қатысушы мемлекеттер  БҰҰ ҚК       № 1377, № 1383 және № 1386 резолюцияларымен көзделген шараларды қолдап отырғанын растап жіберген және № 1373 резолюциясыға сәйкес Қауіпсіздік Кеңесінің терроризмге қарсы құрылған  комитетпен толық көлемде қызметтеседі. ШЫҰ қатысушы мемлекеттердің пікірінше барлық терроризмге қарсы операциялар БҰҰ Жарғының мақсаттары және қағидаларына және басқа халықаралық құқықтың жалпы танылған нормалар талаптарына жауап беру қажет,  оларды  өз бетінше кеңейтуге  болмайды, халықаралық қауымдастық барлық жақтарға қолайлы Халықаралық терроризммен күресу туралы Тегіс қамтитын конвенцияның және ядролық терроризм актілерімен күресу туралы  Конвенцияны тез өндеуге жәрдемдесу қажет [5, 37б.].

ШЫҰ шеңберіндегі одан арғы ынтымақтастық терроризм, бөлінімпаздық (сепаратизм)  және экстремизм әрекеттерін қиюда қажеттілік туған жағдайда Шанхай конвенцияға қатысушы–мемлекеттердің келісуі негізінде іс жүзінде көмек көрсету бойынша әрекеттердің тәртібін белгілеу бағытында жүру  мүмкін.  ШЫҰ қатусушы–мемлекеттердің қызметі ақпаратпен алмасу, диалог жөнге салғызу, контртеррористік комитетпен және өзге халықаралық ұйымдармен терроризммен күресу іс тәжірибе ауыстырып әрекеттесуін нығайту шеңберінде қалыптасады. Конвенция ең бірінші, терроризмге тойтарыс беру аясында ең алдымен мемлекеттердің ынтымақтастығы терроризмді, бөлінімпаздықты (сепаратизм) және экстремизмді тудырушы жағдайларды жоюға негізделу қажеттілігі сияқты айқын көрінетін фактіге тиісінше назар аудармайды. Терроризм мәселелерін зерттеген көптеген зерттеушілер ынтымақтастықтың басты нысаны болып, тек қана терроризм, экстремизм және бөлінімпаздықты (сепаратизм) алдын–алу, аңықтау және қию бойынша  шараларды өндеу және қабылдау ғана емес, ең алдымен террористік қызмет субъектілердің дәлелін (мотивациясын) белгілейтін себептерін жою болып келетін фактіге көнеді.

ШЫҰ мүшелерінің шетел істер Министрлердің  11 қыркүйек 2002 ж. жасаған мәлімдемеде  дүниежүзінде жүргізілетін терроризмге қарсы әрекеттермен қоса терроризмнің пайда болу себептерін сондай өте қауіпті қорқынышын түпкілікті жою мақсатта ойластырудың белсенді процесі жүргізілу жайлы айтқан. Мемлекеттер ШЫҰ шеңберінде ынтымақтастықтың өзге нысандарын сауда-экономикалық және ғылыми–техникалық бағыттарынан бастап, мәдени және экологиялық бағыттарға дейінгі дамытатынына үміт артамыз [6, 9-15б.]. Ынтымақтастықтың бір бағыты ретінде Конвенция өзара әрекеттесудің басқа нысандары туралы, соның ішінде терроризм, бөлінімпаздық (сепаратизм)  және экстремизм әрекеттерін қию және оның зардаптарын жою туралы жақтардың өзара келісімдерге жетуді көрсетеді. Яғни жақтар келісімдер негізінде бірігіп  қылмыстармен күресуде «коалиция» құру жолмен жүзеге асыра алады. Сондай келісімдер Конвенцияның ажырамас бөлігін құрайтын тиісті хаттамалармен рәсімделеді. Конвенцияға қатысушы мемлекеттерде ТМД шеңберінде әскери ынтымақтасу, терроризмге тойтарыс беру тәжірибесі бар екен. Бұл Тәжікістан-Ауғаныстан шекараларын қорғау, Ұжымдық қауіпсіздік туралы Шарттың (ҰҚШ) шеңберінде [7] халықаралық терроризм мен экстремизмге қарсы Орталық Азия аймағында жедел жаю бойынша Ұйымдық күштерді құру, әскери басқару органдарын және әскерлерін, аймақтағы мемлекеттердің өзге күш құрылымдардың қаражаттарын және күштерін халықаралық террористік құрылымдарға қарсы жасалатын бірлескен әрекеттерге  дайындау. Әр жылы «Достастықтың оңтүстік қалқаны», «Оңтүстік–антитеррор» атты әскери оқулар өткізіледі. Достастық халықаралық терроризммен күресетін мүшелерге әскери–техникалық жәрдем көрсетеді. Яғни мемлекеттердің антитеррористік өзара әрекеттесу тиімділігін жоғарылатуда халықаралық терроризмге тойтарыс беруде әскери күштерді қолданудың тұжырымды негіздерін қайта қарау қажеттілігі белгілене бастады. Бірақ бәрібір сондай ынтымақтастық терроризмге бірлесіп тойтарыс беру жағынан әскери ынтымақтастықтың нормативтік құқықтық базасын жетілдірумен параллелді жүру қажет. Халықаралық терроризмнің жаппай көріністерге дағдарыс шағылысу тетіктерін өндеуде бірлескен күш салу және барлық әскери құрылымдардың регламентациясы қажет. Сонда қойылған мақсаттарды шешуге арналған басқару органдарды және ұлттық әскери күштердің әскерін даярлау бағдарламалары және жоспарлары бойынша келісімге келу маңызды роль ойнайды.

Конвенция шеңберінде ынтымақтастықты жүзеге асырып және дамыту үшін жауапты органдар ретінде Жақтардың орталық құзыретті органдар болып келеді, олардың тізімін Жақ дипломатиялық каналдар бойынша жазбаша түрде депозитарийге ұсынады. Осы органдар тікелей бір–бірімен екі жақты және көпжақты нысанда (4 бап) көмек көрсету сауалдың негізінде, соған қоса бір Жақтың орталық құзыретті органның бастамасымен ақпарат беру арқылы        (8 бап) әрекеттеседі. Орталық құзыретті органдар жедел байланыс желілерін құру және кезекті немесе кезексіз кездесулерді өткізулері мүмкін. Халықаралық және аймақтық деңгейлерде  антитеррористік үйлестіруші құрылымдар құру ережелері белгіленген ережелері іс жүзінде баяғыда жүзеге асырылған. Солай Конвенцияға қатысушы мемлекеттер ТМД антитеррористік орталықтың қызметіне белсенді қатысуда. Конвенцияның 10 бабы қалыптасқан халықаралық тәжірибеге сәйкес бөлек келісім–шарт және өзге қажетті құжаттардың негізінде Конвенцияның  1 бапта көрсетілген әрекеттермен тиімді күресу үшін Аймақтық терроризмге қарсы құрылымды (АТҚҚ) Бішкек қ. (Қырғыз Республикасы) орналастырып, құру мүмкіндігін белгілейді.

23 мамыр 2002 ж.  Астанада Шанхай ынтымақтастық ұйымға қатысушы мемлекеттердің құқық қорғау органдары мен арнаулы органдардың бастықтары аймақтық терроризмге қарсы құрылым жайлы жобаны талқылап, мақұлдаған, және де оған қол қойып, одан әрі дамыту бойынша құжаттарды өндеу қажеттілігі туралы айтты. Жоғары деңгейде 7 маусым 2002 ж. Санкт-Петербург қаласында қол қойылған  Шанхай ынтымақтастық ұйымның Хартиясы [8] ШЫҰ–на халықаралық құқықсубъектілігін беріп, оның негізгі мақсаттары мен міндеттері терроризм, экстремизм және бөлінімпаздық (сепаратизм) оның барлық көріністерде тойтарыс беру, есірткі заттардың және қарудың заңсыз айналымымен, трансұлттық қылмыстық қызметтің басқа түрлерімен күрес жүргізуді растады. Терроризмнің таралуына конвенцияға қатысушы мемлекеттердің аумақтары арқылы Орталық Азия, Таяу және Орта Шығыс аймақтарынан заңсыз миграциясы әсер етеді, ал бұл Конвенцияға қатысушы елдерге террористік және экстремистік сипаттағы халықаралық ұйымдардың мүшелердің енуіне жол береді. Орталық Азия аймақта қалыптасатын жағдай ШЫҰ елдерінің заңсыз миграция каналдарына бөгет жасау бойынша келісілген әрекеттердің белсендігінің артуын талап етеді.

Осы мәселе бойынша белгілі бір кепілдемелер БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесімен 28 қыркүйек 2001 ж. 1373 Резолюциясында көрсетілген еді: босқын мәртебесін алған уақытқа дейін ішкі мемлекеттік заңнама ережелері және халықаралық құқықтың ережелерін қолданылу қажет, соның ішінде адам құқықтары аясында халықаралық стандарттарын есепке алғанда, пана іздеуші тұлғалар террористік актілерді жоспарламағанын, оларды қолдамағанын, және оларға қатыспағанын аңықтау мақсатында, халықаралық құқыққа сәйкес террористтік актілердің орындаушылары және ұйымдастырушылары немесе олардың көмекшілері босқын мәртебесін асыра қолдамағанына бақылау жүргізу және саяси себептерге сілтемелер терроризмге қатыстылығына күдікті тұлғаларды беріп жіберу туралы өтініштердің негіздері ретінде танылмайтынын қамтамасыз ету қажет.

Аймақтық терроризмге қарсы құрылымның негізгі мақсаттары және функциялары, құрылу және қаржыландыру қағидалары, қызмет ету тәртібі қатысушы мемлекеттер жасасатын бөлек халықаралық шартпен және өзге олар қабылдайтын  қажетті құжаттармен реттелінеді (ШЫҰ Хартиясының 10 бабы). ШЫҰ органдардың функциялары және жұмыс тәртібі мемлекеттер басшыларының Кеңесімен бекітілетін тиісті ережелерімен белгіленеді (4 бап). 7 маусым 2002 ж. Аймақтық терроризмге қарсы құрылым туралы Келісім–шартқа қол қойылды. Оның қызметі ШЫҰ бюджет қаражаты есебінен қаржыланады және мүлкі мен активтері әкімшілік немесе сот араласудың барлық нысандарынан иммунитетке ие болады. АТҚҚ бөлмелері және көлік құралдары, соған қоса архивтер мен құжаттар, қызметтік корреспонденциясы, орналасу жеріне қарамастан тінту,  реквизициялау, тәркілеу және оның қызметіне кедергі келтіретін  басқа да бір араласу нысанға жол берілмейді. АТҚҚ тура салықтарды, баж салығын, орналасатын мемлекеттің жерінде алынатын  өзге төлемдерден, қызмет көрсетудің тікелей түрлері үшін ақы төлеуден басқа, босатылады.

Орталық Азия аймағында қауіпсіздікті қамтамасыз етудің жаңа қалыптасып отырған жаңа тетігін көріп отырмыз. Конвенцияға қатысушы елдер шекараларын нығайту және аумақтық мәселелерді шешу жолымен терроризммен күресу, заңсыз миграцияға жол бермеу сияқты бағыттарын дамыта отырып, өз ынтымақтастығын жалғастыру, аймақтық терроризмге қарсы құрылым арқылы одан әрі әрекеттесу, террористік қызметке жол бермеу үшін әскери күшті қолданудың тәртібін белгіле

1 2 3

скачать работу

Отправка СМС бесплатно