Главная    Почта    Новости    Каталог    Одноклассники    Погода    Работа    Игры     Рефераты     Карты
  
по Казнету new!
по каталогу
в рефератах

Қазақтың балалар жазушысы - Бердібек Соқпақбаев

дайды да. Бұл повесінде жазушы балаларға бала болып сырын ашады, өзінің бар болмысын, жамандығын да, жақсылығын да жасырмай жазады. Сол жасырмай жазуының арқасында оқырманның ыстық ықыласын өзіне аударады. Повестің өн бойында мейір қозғайтын, әдеп ұқтыратын және оны әдейілеп оңашаламай, оқиға барысында жымдастырып келтіретін тұстары мол.
Оқушы: ...«Әке» деген сөзді айтқанда, жүрегім қарс айырыла жаздайды-ау. Қандай жақын, қандай ыстық!.Еһ, қайран әкем! Егер сен тірі болсаң, мүмкін мен бұдан гөрі басқадай болар ма едім. Кім біледі, жер әлемді шулатып, сотқар Қожа атанып жүргенім әкесіз жетім өскендігім де шығар...
Жүргізуші: Осындай Қожаның сырын оқығанда, қай-қайсымыздың есімізге әкеміз түсері сөзсіз. Жазушы әкенің қадірін өстіп әдемі әдіспен айтып өтеді.
Оқушы: ...Жасы үлкен таныс адамға сәлем бермеу-көргенсіздіктің белгісі- деп мамам мені талай баулыған. Сол парызымды амалсыз өтеп, «сәлеметсіз бе?» дей салдым...
Жүргізуші: Қожаның тентектігі тектен-тек емес, белгілі бір логикадан туындайды. Адам жанын түсіне, ұға бермейтін шолақ белсенділерге, екі жүзділерге қаны қайнайды.
(Қожа кіреді)
Жүргізуші: Қожа, сен бұзауыңды қораға қамап келіп қойдың ба?
Қожа: Иә, осы жолы бұзауымды Жанардың қорасына қарай айдап әуре болмай бірден өзімнің үйіме қарай айдап жібердім.
Жүргізуші: Сонда сен бұзауыңды үйіңнің қорасына апармағансың ғой?
Қожа: Жоқ, менің оған уақытым жоқ. Бүгін Сұлтан екеуіміз балық аулауға баруымыз керек.
(Жанар келеді)
Жанар: Сәлеметсіңдерме, балалар! Қожа жаңа ғана өзінің «мақтаншақ Қожа» екенін екінші рет дәлелдеді. Дойбыдан мықтымын деп, жеңіліп, мақтаншақтығын бір дәлелдесе, енді маған Бердібек ата тек ұл балалаларды жақсы көрген деп екінші рет мақтанып тұр.
Қожа: Жанар, мен бұл жолы оллаһи, мақтанып тұрған жоқпын. Бердібек атаның Қожасы, Сұлтаны, Еркіні, Бекені - бәрі өжет, шыншыл, адал бала кейіпкерлер екенін барлығымыз білеміз .
Жанар: Қожа, сенің айтып тұрғаның дұрыс емес. Кез-келген адамның туған анасы бар. Демек, өмірді, мынау жарық дүниені сыйлаған ананы ардақ тұту, оның алдындағы перзенттік парызды өтеу-кім-кім үшін де қадірі ортаймайтын асыл қасиет. Ендеше ана туралы қалам тербеген, ана тағдырын сәтті шығармаларға арқау ету-қаламгер үшін үлкен абырой деп білемін. Достарым, мен сіздерге Бердібек Соқпақбаев шығармаларындағы қыз, ана кейіпкерлер туралы «Бұл кім?»: мінездемелік сауалнамамды ұсынамын: (Оқырмандар кейіпкердің атын және шығарманы атаулары керек)

• Ол - кластағы ең таза оқушы, сондықтан тазалықшы. Қызметіне адал, қатал тазалықшы. Ол-қолымыздың, құлақ, мойынымыздың тазалығын қарайды. Мін тапса, кіргізбейді. «Бар жуынып, таза боп кел. Тырнағыңды сояудай етпей, алып кел»- деп үнемі ескерту айтады. («Балалық шаққа саяхат», Майра)
• ...Ол кей-кейде үлкейгенде мамасына ұқсап дәрі беруші болуды арман етеді. Ал кейде одан айнып, Наталья Петровна тәрізді мұғалім болсам дейді. Тағы бірде аспандағы самолетті көріп, ұшқыш болғысы келеді. … (Аяжан «Аяжан повесі»)
• ...Қайран, жеңгем! Үй ішін дәл сендей ретті, таза ұстайтын адам бар ма екен? Осындағы кез – келген заттан, төсектің, жүктің жиналуынан мен сенің өнерлі, бипаз қолыңды ап-анық танимвн... (Әлиман, «Балалық шақа саяхат»)
• ...Қыз кезінде көрікті болыпты. Орта бойлы, қыр мұрын, қызыл шырайлының әдемісі болғанға ұқсайды. Ал мен ес білгелі ол науқасшаң. Ауру мен жоқшылық қоса қабаттасып құр сүлдері қалған. Отырса, тұрса, аузынан ойбайы түспейді. Соған қарамастан күні кешке қыбыр-қыбыр қимылдаумен болады. Жоқты бар етіп түтін түтетеді (Әсбет, Балалық шаққа саяхат)
• ...Үйдегі әйелге тән жұмыстың бәрін де, Зәуре жоқта сол тындырады. Ертеден қара кешке тыным алғанды білмейді. Табиғат оны жасаған кезде мәз болып, күліп отырса керек. Ол-жомарт табиғаттың аузынан жаз күніндей жайраңдап түсе қалған. Салдырлаған ақ көңіл ашық адам. Көрген-білгенін айтып сап, қарап отырады. (Бөпке әже, «Балалық шаққа саяхат»)
• Балажан байғұс анам, мен үшін отқа да, суға да түседі шырылдап. Оның қазіргі кейіпі: айналайындар, баламды оқудан шығара көрмеңдер, тағы бір жолға кешірім жасаңдар деп, жалбарына сөйлеп тұрған тәрізді... (Миллат, «Менің атым Қожа»)
Жүргізуші: Иә, «Біз де бала болғанбыз» деп Бердібек ағамыз айтпақшы, қызық-шыжығы мол жастықтың белгілі жыршысы атанған қаламгер туындыларына арқау болған оқиғаларда асылдың көзіндей боп аналардың бейнелері де жүреді. «Балалық шаққа саяхат» повесіндегі Бөпке әже,аяулы ана Әсбет, Әлиман, «Өлгендер қайтып келмейді» романындағы шалахат момын әйел Ырысты, Зағипа, Қалампыр кемпір, «Менің атым Қожа» повесіндегі Миллат, «Қайдасың, Гауһар?» повесіндегі Гауһар, «Аяжан» повесіндегі Аяжан бейнелері өздеріне тән, қайталанбас тұлғаларымен көз алдыңда қалып қояды.
(Сұлтан келеді)
Жүргізуші: Балалар, алдарыңда Бердібек атаның шығармаларын жатпай-тұрмай оқитын, шын ықыласты оқырмандарымыздың бірі.
Сұлтан (басын қасып): Сәлем бердік! Енді шын ықыласты деген кішкене артықтау ма деймін. Мен, …Сұлтанмын. Балалар мен де құралақан емспін. Менің де сендерге алып келген «базарлығым» бар.
«Мынау кімнің сөзі» атты Сұлтанның сауалнамасы:
…Ой, қарабасқыр, әлі жатырмысың? Осы сенің-ақ қолыңнан кітап түспейді екен. Тасташы былай. Немене, бүгін той екенін ұмыттың ба?.. (Сұлтан, «Менің атым Қожа»)
• ...Оллаһи, мақтанғаным емес, достарым, шындықты айтып отырмын - әттең жазушы болсам деген арман менің көкейімде ерте ұялады. Үшінші, төртінші кластарда оқып жүргеннің өзінде-ақ ақындық даңқым мектептен асып, бүкіл ауылға жайылды... (Қожа, «Менің атым Қожа»)
• ...Шыбыным, әйтеуір ешкімге тимей, ұрынбай, жайыңа жүр. Тек жүрсең, тоқ жүресің дейді атаң қазақ. Сенің тентектігіңді менен басқа ешкім де көтермейді. Әйтеуір саған айтар ақылым,-тыныш жүр, балам, тыныш жүр. Біреудің ала жібін аттаушы болма... (Қожаның әжесі, «Менің атым Қожа»)
• ...Текес, сен мені балығыңмен асыраған, шынықтырған анам болсаң және бір мені осы жарық дүниеге алып келген анам үйде хал үстінде. Ол-дағы өзің секілді аяулым, қимасым еді. Сол асыл анам бұл дүниенің тізімінен сызылуға жақын жатқан секілді. Осы бір мен үшін тіл жетпес ауыр кезеңді мен оның шырағы жалп етіп сөнген шағын көзбен көріп, шыдай алар емеспін.... (Бердібек, «Балалық шаққа саяхат»)
• ...Құдай жолыңды түсіріп, келіп қалған екенсің. Тай мінгізіп жіберер ек, шама жоқ. Тым құрса, жейде киіп кет. Ана жылы Сарыбастауда оқып жүргеніңде ашумен үстіңнен қара шапанды сыпырып алған едім. Қайтейін, қу жоқшылық адамға не істетпейді? ....Құдай қосса, әлі-ақ адам боласың. Адам болды деген міне, осы... (Әлиман, «Балалық шаққа саяхат»)
• ...О,жалған! Біреуден бір нәрсе сұрап телміруден өткен жаман не бар екен! Жігерім құм болып амалсыз бара жатырмын. Қолымдағы сүт сұрауға арналған ыдысымды көрсетпей тығып алам... (Бердібек, «Балалық шаққа саяхат»)
• ...Өліп едім, тірілдім. Өшіп едім, қайтадан жандым! Құдай айдап әкелген мына ақжолтайымның арқасында құлағым ашылып, тағы да адам қатарына қосылдым... (Ораздың шешесі Күлиша «Аяжан»)
• ...Ыдырыс, тағы да сен бе? Тұншықтырып өлтірдің ғой сығыр құдай. Қақтамай, қоя тұршы. Жатар кезде жайсаң да кебеді ғой. Тым болмаса, пешке тақамай, әрірек жай... (Әсбет, «Балалық шаққа саяхат»)
• ...Шеше, сіздің балаңыз жайында ойымдағымды мен де айтайын. Балаңыз адам болатын бала. Жақсы бала. Әттең, бұдан гөрі басқадай ортада тәрбие көрсе, алысқа ұзап баратын жастың тап өзі... (Николай Трофимович, «Жекпе-жек»)
• ...Бұл менің түзелемін деп, өзіме-өзім бірінші рет уәде беруім емес. Талай рет уәде бердім, шындап бердім. Бірақ қанша тыныш жүрейін деп, тырыссам да, олай болмай шығады. Не ет қызуыммен, не басқа бір себеппен тәртіпсіздік істеп қойғанымды өзім де байқамай қалам. Жоқ, енді олай болмауға тиіс! (Қожа, Менің атым Қожа)
Сұлтан: Балалар, мен сендерге өте қуаныштымын! Міне, осындай өз әдебиетін сүйіп оқитын отанымыздың нағыз патриот азаматтары бола беріңдер. Міне, көріп тұрсыңдар ғой, менде кітап оқитын болдым. Енді біз ауылға қайтайық. Сау, болыңдар! (Қожа, Жанар, Сұлтан үшеуі балалармен қоштасып шығып кетеді)
Жүргізуші: Балалар, бүгінгі әдеби-ойынымыз мәреге жетіп қалған сияқты. «Оқырмандарым! Менің кейіпкерлерім аспаннан түскен адамдар емес. Осы өздеріңнің араларыңда бірге ойнап –күліп жүргендер. Ендеше Қожа маған қандай қымбат болса, сендер де сондай қымбатсыңдар».
Міне, Бердібек аға сонау алыстағы жылдары біздің Сапарғали Бегалин атындағы Мемлекеттік республикалық балалар кітапханасында кездесуде болған кештен соң ықыласпен осындай тілек қалдырған еді.

123
скачать работу

Қазақтың балалар жазушысы - Бердібек Соқпақбаев

 

Отправка СМС бесплатно

На правах рекламы


ZERO.kz
 
Модератор сайта RESURS.KZ