Корпоративті құнды қағаздар нарығы: Мәні және қазіргі жағдайы

- нарықта акционерлер капиталының маңызды емес бір бөлігі ғана айналымда;

- акция нарығында сұраныс және ұсыныс құрылымдары көтерме болып келеді;

- ұйымдастырылған акция нарығынан бөлек халық;

- «күрделі акция пакеттерін ұстаушылар» капитализмі ретінде қазақстандық экономика табиғаты тек күшеюде.

Берілген қортындылар, қызықтырушылығы мол компанияларының акционерлік құрылымымен бекітіледі. «Реесир-Сервис» ЖШС үзіндісіне сәйкес, 2002ж 1 қаңтарына «Қазақтелеком» қарапайым атаулы акцияларын 10 акционерлер пайдаланды, жеңілдігі бар акциялармен – 21 805 пайдаланды. Жарғылық капиталынан 5% шегінен асатын үлеспен пайдаланғандар (жарғылық капиталдағы үлес және қарапайым акциялар көлемі көрсетіледі):

«Ақапарттық-Есептік орталығы» РМК (Қазақстан, Алматы қ.) номиналды ұстаушы ретінде – 50,00% немесе 6 068 265 акциялар[2];

The Bank of New York (New York,USA) номиналды ұстаушы ретінде —  - 0,28%, немесе 33 600 акциялар:

The Bank of New York (New York,USA) — 6,73%, немесе 816 664 акциялар;

Central Asian Industrial Holdings N^V. (Curacao,NetherlandsAntilles) — 30,05%, немесе 3647027 акциялар.

Бұның барлығы көлемді және жоғыры өтімді деп нарықты айта алатын нарықтағы өтімді акциялардың үлкен спектрінің болмауына сәйкес болып келеді.

Эмитенттер транспоренттілігінің талдауы

Қазақстандағы акция нарығының дамымауының себебі болып, компаниялардың айқындылығы саналады, бұл акцияларды сату белседілігін тоқтатады. Есептікті ұсынумен қатар келетін  Қазақстандық қор биржасындағы листинг процедурасын өту арқылы компаниялардың айқындылығын жақсарту бойынша Үкімет қадамдар жасады.

Берілген жағдадйда, акционерлік капиталды қор нарығы арқылы тарту қызығушылығы компанияларда пайда болмаса, соған дейін инвесторлар компаниялардың айқындылы бойынша проблемаларға соқстығыса беретінін атап өткен жөн болады.

Өтімділік туралы айта отырып, Үкіметтің нарықтың жандануына, нақты айтқанда кейбір компанияларда мемлекеттік пакеттер бөлігінің сатылуына бағытталған бірнеше әрекеттерді қолданғанын ескерсек болады. Алайда бұл қадамдар нәтиже берген жоқ. Үкіметтің басқа да іс-шаралары алдыңғы қателіктерін қайталап отырды, нақты айтқанда, мемлекеттік пакетті стретегиялық инвесторларға немесе инвесторлар консорциумына сату әрекеттері. Мысалы, «Маңғыстаумұнайгаз» консоцирумы «Қазақстанның Ұлттық Банкі» ААҚ акция пакетін 33,33% көлемінде жаңа акционерлер тобында сатты, ол жерде акциялар жаңа акционерлермен тепе тең бөлінген («Қазақстанның Ұлттық Банкі» ААҚ мемлекеттік акция пакетін 33,33% көлемінде сату бойынша тендр 2008 жылдың қарашасында өтті. Тендр жеңімпазы мемлекеттік пакетті 41 млн.долларға сатып алған «Маңғыстаумұнайгаз» консоцирумы болды, бастапқы бағасы 35 млн доллар болды.)

Егер үкімет жергілікті портфельдерге және жеке инвесторларға жеңілдікті ұсыну арқылы отандық нарығында барлық әлеуетті инвесторларға сатуды жүзеге асырмаса, үкіметтің мұндай саясаты капитал нарығының тиімді дамыту бойынша қойған мақсатына жеткізбейді.

Қазақстандағы акция нарығын дамыту үшін үкімет қандай реттегіш қадамдар жасай алады? Қазақстандық қор биржасы арқылы қызықтырушы компаниялардың мемлекеттік пакеттерін кішігірім топтамамен сату шешімдердің бірі болып келеді. Сату кестесінің айқынды болуы және жеңілдік жағдайының жергілікті инвесторларға ұсынылуы өте маңызды. Күрделі мемлекеттік пакетті стратегиялық инвесторларға тендер арқылы сату тәжірибесі жергілікті нарықта қажетті айқыныдылықтың және  өтімділіктің пайда болуына әсерін тигізген жоқ.

Компаниялар акционерлері компанияның дамуын анықтайтын қажетті шешімдер қабылдайды. Осындай шешімдердің бірі, ол қаржыландыру әдістері туралы шешімдер болып келеді. Қазіргі уақытта біз корпоративті облигациялар нарығы арқылы қаржыландыру әдісінің даму үрдісін бақылай аламыз. Күрделі компаниялар облигациялар нарығы арқылы қаражаттарды тарту қадамдарын жасап отыр. Қарызға алушылар қатарынан маңызды төленбеу қауібі төнбегенше, қарызға алу ары қарай жалғаса береді. Бұл жағдадйда, акционерлі капитал арқылы инвестицияны тарту туралы сұрақ көтерілуі мүмкін.

Қазақстандағы корпоративті облигациялар

Берілген активтердің алғашқы шығарылымдары 1998 жылы жүзеге асқан, алайда бұл қағазадардың эмиссиясы 200 жылдың басынан бастап белсенді жүргізілді.

Қазіргі таңда крпоративті облигациялар нарығының салалық құрылымы келесі мәліметтер бойынша мінезделеді.

Барлық облигациялық шығарылымдардың ішінде (40,5%) банк секторлары алады. Қарызға алу көлемі бойынша екінші орынды (37,1%) — транспорттық-коммуникациялық кешендер алады. Үшінші орынды – шикі сектор кәсіпорындары (12,8%) алады. Төртінші және бесінші орынды – азықтық өнеркәсіп (5,4%) және химиялық өнеркәсіп (3,9%) алады.

Өткізілген талдау бойынша корпоративті облигациялар нарығы экономиканың инфрақұрылымдық кешеніне қызмет көрсетеді.

Корпоративті облигацияларға келетін болсақ, 2000 жылға дейін қазақстандық инвесторлар қатарынан оларға сұраныс төмен болды. Негізгі өзгерістер қаржы секторындағы өтімділігінің өсуімен және нарықтағы қаржы құралдарының жоғары кірісінің жоқтығынан сәйкес болды. Өтімділіктің өсуі, зейнетақы жүйесіне қаражаттың құйылуының өсуімен түсіндіріледі. Мемлекетті құнды қағаздар бойынша кірістің төмендеуі зейнетақы қорларын капиталды орнату үшін альтернативті құралдарын іздеуге мәжбүр етті, олардың бірі корпоративті облигациялар болды.

ҚР бағалы қағаздар нарығында мемлекеттік бағалы қағаздар нарығы  ғана емес, сонымен қатар корпоративтік бағалы қағаздар нарығы қалыптасты. Оның көлемі мемлекеттік бағалы қағаздар нарығы сияқты болмаса да, жыл сайын біртіндеп дамуы байқалады. Ең алдымен, бағалы қағаздар нарығының акция нарығына тоқталайық.

Суретте акционерлік қоғамдар санының және олардың акция шығарылымының санының серпіні қарастырылған. Мұнда, жыл сайын акционерлік қоғамдардың жабылуы және олардың санының қысқарылуы байқалады. Тек, соңғы жылда акционерлік қоғамдар санының біршама өскенін байқаймыз.

Акция нарығынан басқа, корпоративтік бағалы қағаздарға облигациялар да жатады. ҚР-да акция нарығына қарағанда облигация шығарылымы аз көлемде шығарылады.

Акцияға қарағанда облигация шығарылымы 5 есе төмен. Облигацияны шығару эмитентке акцияны шығаруға қарағанда тиімсіз. Оның себептеріне – облигацияның өтелуін, міндетті түрде сыйақыны төлеуін жатқызамыз.

Бекітілген мерзімде эмиссиялық бағалы қағаздардың ішінен тек акция нарығы салыстырмалы түрде дамыған деп айтуға болады. Олардың даму үрдісі 7 есе сипат алады. Акцияларды шығару негізінен акционерлік қоғамдар тіркеу кезіндегі негізгі шарт екенін атап өтуге болады. Сонымен қатар, акция инвестицияның бір түрі – оның өтеуін қайтару немесе сыйақыны төлеу бойынша акционерлік қоғамда міндет туындамайды. 

Қор биржаның  листинг «В» тобына қарағанда листинг «А» тобындағы шығарылымдар жоғары екінін байқауға болады. Ең алдымен, бұл эмитенттердің қаржылық тұрақтылығының жоғарлығын куәландырады. Сонымен қатар,  эмитент қор биржаға айналысына бағалы қағаздарды енгізу кезінде листинг «А» секторына енгізуіне атсалысады. Себебі, бұл эмитенттің беделіне әсер етеді. Сонымен қатар, бағалы қағаздардың сенімділігінің, бағалы қағаздардың нарықтық бағасының өсуіне әкеледі.

10-шы суреттен байқағанымыздай, листинг «А» тобындағы шығарылымдар саны листинг «В» қарағанда 3 есе артық. Сондай-ақ, листинг «А» тобында бағалы қағаздардың шығарылымы қарқынды өсуі байқалса, листинг «В» тобында бағалы қағаздардың шығарылымының өсуі онша байқалмайды.

Есепті жылдың мәліметіне сәйкес, «А» және «В» санаты бойынша ресми тізімге енгізілген мемлекеттік емес бағалы қағаздар бойынша нарықты капиталдандыру 8005664 млн. теңге және тиісінше 258732 млн. теңге болды. Сонымен қатар, облигациялар бойынша нарығын капиталдандыру 9,23 %-ға өсті, акциялар бойынша 9,93 %-ға кеміді.

1 2

скачать работу

Отправка СМС бесплатно