Жалпы биология негіздері

Кіріспе

Биология ғылым ретінде. Ғылымдар жүйесіндегі биологияның алатын орны.Әлемнің ғылыми бейнесін түсінудегі биологияның маңызы. Биологиялық зерттеу әдістері. «Тіршілік» ұғымы. Тіршіліктің мәні туралы қазіргі ғылыми түсініктер.  Биология ғылымының адам іс-әрекетіндегі  маңызы.

Көрсетілімдер:Қазақстандық ғалым — биологтардың суреттері; Биологияның басқа ғылымдармен байланысы туралы  сызба нұсқалар.

Тірі организмдердің жалпы құрылымдық  принциптері

Тірі ағзалардың негізгі қасиеттері

Тірі табиғаттың негізгі құрылымдық деңгейлері (молекулярлық, жасушалық, организмдік, популяциялық — түрлік, биогеоценотикалық және биосфералық). Тірі ағзалардың негізгі қасиеттері: зат және энергия алмасу, өзіндік реттелу, тітіркенгіштік, қозғыштық, қозғалыс, өсу және даму, ырғақтылық.

Жердегі тіршіліктіктің пайда болуы

Тіршілік дамуының бастапқы кезеңдері. Тіршіліктің пайда болуы туралы қазіргі көзқарастар.

Тірі ағзалардың химиялық құрамы

Тірі ағзалардың химиялық құрамы. Органикалық және анорганикалық заттар. Белоктың биосинтезі. Биополимерлер – нуклейн қышқылы.

Жасушаның құрылысы мен қызметі

Жасуша – тіршіліктің  құрылымдық және қызметтік бірлігі. Жасушаның химиялық құрамы.  Жасушаның негізгі компоненттері.  Мембрана мен ядроның құрылысы мен қызметі. Цитопалазма және оның негізгі органойдтары.

Олардың жасушадағы қызметі. Прокариоттар мен эукариоттар. Жасушаның бөлінуі. Митоздың биологиялық мәні. Мейоз.

Жасушады заттың алмасуы мен энергияның түзілуі

Зат алмасу-тіршіліктің негізгі қасиеттерінің бірі. Пластикалық алмасу -анаболизм. Энргетикалық алмасу — катоболизм. Тірі ағзадағы заттар алмасудың түрлері. Табиғаттағы зат алмасу.

Тірі ағзалардың реттелуі және гомеостаз

Тірі ағзалардың өздігінен реттелуі. Гомеостаз. Тірі ағзалардың термореттелуі.

Тітіргенгіштік және қозғалу

Тітіркенгіштік – тірі ағзалардың жалпы қасиеті. Тітіркенгіштікке тән негізгі сипаттама.

Тірі ағзалардың  жеке дамуы және көбеюі

Тірі организмдердің көбеюі 

Организм көбеюінің түрлері. Өсімдік және жануарлардың жыныссыз көбеюі. Өсімдіктер мен жануарлардың жынысты көбеюі.

Ағзалардың жеке дамуы

Онтогенез туралы түсінік. Организмнің өсуі мен дамуы.

Ағзалар тіршілігінің жалпы заңдылықтары

Эволюция ілімі

Дарвинге дейінгі органикалық дүние эволюциясы туралы ілім

Эволюция туралы түсінік. Органикалық дүние эволюциясы. Оның негізгі бағыттары. Дарвинге дейінгі биологияның дамуы. К.Линней, Ж.Б.Ламарк.

Ч.Дарвиннің түрлердің шығуы туралы теориясы

Ч.Дарвин — эволюция ғылымының негізін қалаушы. Эволюцияның қозғаушы күштері: жасанды сұрыптау, тіршілік үшін күрес, өзгергіштік, тұқым қуалаушылық, ағзалардың бейімделуі. Биологиялық прогресс және регресс. Биологиялық прогреске жету жолдары. Органикалық дүние дәлелдемелері

Микроэволюция (2 сағат)

Түр, түрдің пайда болуы. Түрдің популяциялық құрылымы. Популяция түр тіршілігінің формасы, генетикалық жүйесі және эволюция бірлігі. Популяция санының реттелуі, оларды сақтаудың негізі.

Макроэволюция

Эволюцияның негізгі бағыттары. Биологиялық эволюцияның заңдылықтары.

 Жердегі тіршіліктің дамуы

Органикалық дүниенің тарихи дамуы. Архей, протерезой, палеозой, мезозой, кайнозой эраларындағы тіршіліктің дамуы. Тірі ағзалардың көптүрлілігі. Сүт қоректілердің эволюциясы.

Антропосоциогенез

Адамның шығу тегі. Тірі табиғаттағы адамның алатын орны. Адам эволюциясыынң даму кезеңдері: ежелгі, ертедегі және қазіргі адамдар. Антропосоциогенездің биологиялық және әлеуметтік факторлары. Ақылды адам. Нәсілдердің шығуы және оның бірлігі. Адамның биоәлеуметтік мәні. Адамдардың бейімделуі.

Генетика және селекция негіздері

Белгі бойынша тұқым қуалау заңдылықтары

Генетика ғылымы, мақсаты және міндеті. Генетеиканың даму тарихы. Генетика ғылымына үлес қосқан ғалымдар: Г.Мендель, Т.Морган, Н.И.Вавилов. Ген, түқымқуалаушылық, өзгергіштік туралы ұғым. Доминантты және рецесивті белгілер. Гомозигота және гетерезиготалар. Тіркестік тұқым қуалау. Мутацияның мәні, себептері және мысалдары. Мутацияның жіктелуі. Мутагенді факторлар. Генотип және фенотип. Генофонд туралы түсінік. Медицинадағы гентиканың маңызы.

Адам генетикасы

Тұқым қуалаушылықтың зерттеу әдістері. Гнеотип және адам денсаулығы. Генотипке зиянды заттардың әсері. Адамдағы тұқым қуалайтын аурулар. Генетиканың әлеуметтік мәселелері.

Өсімдіктер, жануарлардың және микроорганизмдер селекциясы

Өсімдіктер мен жануарлардың селекциясы, олардың міндеттері. Өсімдіктердің жаңа сорттарын және жануарлардың жаңа тұқымын шығарудың әдістері, олардың генетикалық негіздері. Н.И.Вавиловтың мәдени өсімдіктердің шығу орталықтары туралы ілімі. Өсімдік селекциясының жетістіктері. Полиплоидия. Гендік инженерия. Биотехнология. Қазақстан сұрыптаушыларының жетістіктері.

Ағзалар мен ортаның арақатынасы

Экологияға кіріспе

Экология пәні, мақсаты және міндеттері. Экологияның даму тарихы. Экология бөлімдері. Дүние жүзінде, соның ішінде Қазақстандағы қазіргі экологиялық мәселелер.

Тірі ағзалар және орта факторлары

Ағзалардың негізгі тіршілік ортасы. Экологиялық факторлар (абиотикалық, биотикалық, антропогендік). Ағзаға әсер етуші факторлар (оптимум, минимум, максимум, пессимум). Шектеуші факторлар. Қоршаған орта факторларының бір-біріне әсері. Ағзаға әсер ететін факторлар. Биологиялық ырғақтар. Фотопериодизм.

Табиғи бірлестіктердің, экожүйелердің және популяция экологиясы

Популяция. Экожүйе бірлестігі. Бірлестіктің дамуы. Тірі ағзалар тұрақтылығының негізгі заңдары.

Өнеркәсіптік ландшафтар және ауылшаруашылық өндірістердің экожүйелері. Агроценоздар. Қала экологиясы. Табиғатты қорғау мәселелері. Табиғат ресурстарын үнемді пайдалану және қорғау. Адам өзінің практикалық іс-әрекетіне экологиялық білімдерін қолдануы.

Биосфера және оның құрылымы мен қызметі

Биосфераның өнімділігі. Табиғаттағы зат айналымы және биосферадағы  энергия ағыны. Биосфера және экожүйелерді қорғау. В.И.Вернадскийдің биосфера туралы ілімі. Адамзат үшін биосфераның рөлі.

Биосфера және адам

Адамның іс-әрекетімен болатын биосферадағы ауқымды өзгерістер (озон тесіктерінің кеңеюі, булану эффектілері, қышқыл жаңбырлар және т.с.с.) Биосфераны қорғау.

Қазақстанда табиғатты қорғау және  табиғат байлықтарын үнемді пайдалану

Қазақстандағы табиғат ресурстары және оларды пайдалану. Антропогендік іс-әрекеттердің Қазақстан табиғатына әсері. Қазақстанда табиғатты қорғау. Қазақстаннның қызыл кітабы.

Қорытынды

Уақыт қоры

Зертханалық жұмыстар:

№1.Өсімдік және жануар жасушаларын салыстыру. Элодея жасушасындағы цитоплазма қозғалысы жылдамдығына сыртқы орта факторларының әсері.

№2.Ас бұршақ, бұршақ тұқымдарының әр түрлі сортының ерекшелік белгілерімен танысу.

№3.Өзгергіштік түрлерін зерттеу, варияциялық қатар қисығын түзу (Өсімдік жапырақтарының мөлшері және оқушылардың антрометрлік көршеткіштері мысалында).

№4.Қоршаған ортатынң экологиялық жағдайына ағзалардың бейімделуін анықтау.

Топсеруен:

1.Тұрғылықты өлкенің өсімдіктері мен жануарларының көп түрлілігін, биологиялық құбылыстарын зерттеу.

2.Қоршаған ортаның жай-күйіне баға беру.

3.Саябақ жасанды биогеоценоз үлгісі ретінде.

скачать работу

Отправка СМС бесплатно