Жер денсаулыгынан — адам денсаулыгына
Қалдықтар суға кеме резервуарларын жуғанда немесе олар апатқа ұшырағанда құйылады, әсіресе, ірі тенкерлердің күйреуі аса қауіпті. Оның әсері адам денсаулығына да кері әсерін тигізеді.
Мұнай қалдықтарынан әсіресе құстар ауыр зардап шегеді. Мұнаймен ластанған суға құстар қонғанда, олардың қауырсындары майланып, жылу ұстайтын және су жұқтырмайтын қасиетін жоғалтады.Осының нәтижесінде тері астына қан үйіліп, ауруға шалдығады. Бұл адамға да жұғуы мүмкін.
Теңіз суының мұнай қалдықтары мен былғануы адамға да тікелей қауіпті.Мысалы, осы уақытта асқа пайдаланылатын устрица және моллюскалар денелерінде рак ауруын туғызатын бензприн сияқты улы заттар жиналатыны белгілі болып отыр. Бұл заттың моллюскалар денесіне қалай жиналатыны туралы биология ғылымдарында белгілі ғылыми деректер осы күнге дейін жоқ. Бірақ, жорамал ретінде оның денесіне бензприннің жиналу себебі қоректік заттар арқылы келуі мүмкін. Мысалы, су түбіндегі тұнбада мұнай қалдықтарынан пайда болған көптеген қосылыстар бар екені анықталып отыр. Олармен моллюскалар қоректенуі мүмкін.
Жердің радиоактивті элементтерімен ластануы.
Радиоактивті қалдықтар мен аз мөлшердегі радиация екеуі бір-бірімен тығыз байланыста болады. Радиоактивті қалдықтарды қауіпсіз түрде сақтау бүкіл жер жүзі бойынша әлі күнге дейін шешімі табылмай келе жатқан мәселелерінің бірі. Елімізде дүниежүзілік стандартқа сай келетін радиоактивті қалдықтарды сақтайтын бірде-бір орындар жоқ. Бәрімізге белгілі Қазақстан уранды көп өндіретін мемлекеттердің бірі. Сонымен қатар уран өңдейтін кен-химия өнеркәсібінде кең орын алған. Семей полигонында қаншама радиоактивті элементтердің қалдықтары бар. Еліміздің экология және биоресурстар министрлігінің мәлімдемесіне қарағанда қазақ жерінде 101 радиоактивті қалдықтарды сақтайтын дүниежүзілік стандартқа сай келмейтін орын бар екені белгілі, онда осы күнде 255 миллион тонна радиоактивті қалдықтар сақталған. Олардың жалпы радиоактивтік күні 57,6 мың км. Сонымен қатар түрлі жағдайларда пайдаланып келе жатқан 100 мың тонна радиоактивті заттар өндіретін орын бар. Семей полигонының териториясында 5,8 млн тоннаға жететін радиоактивті заттарды сақтайтын орын бар, сондай радиоактивті қосылыстар жер астында 6,5 млн тонна қалдық сақталынады. Олардың жойқын күші 11,8 мың км. Ол төменгі дозадағы радиоактивті заттардың қалдықтары. Олар ашық жерлерде сақталған. Қазақстан территориясында сақталатын радиоактивті қалдықтардың бәрінде радиациялық сәулеленудің азда болса мөлшері бар. Радиоактивті үйінділер төбе-төбе болып үйіліп кез-келген далаларда жатады. Олар қысы-жазы жауған жауын-шашын суларымен шайылып басқа аймақтарға таралып жататыны сөзсіз. Қазақ даласында ерсілі-қарсылы соққан желдер де радиоактивті элементтер бар қалдықтарды ұшырып әкетіп жататыны да сөзсіз. Иесіз, қараусыз жатқан радиоактивті элементтердің қалдықтары қаншама десеңізші. Олар жер саулығына көп қауіп төндіреді. Оны есептеп шығу мүмкін емес. Қазақстан территориясында радиоактивті қалдықтардың картасы жасалынып, ол 22 том болып жарыққа шығуы мүмкін. Қазақстанда радиоактивті қалдықтарды сақтайтын қосымша түрде, бірнеше қоймалар жасалынуы жоспарланып отыр. Олар іске аса ма, жоқ болмаса қағаз түрінде қала ма, ол жағын болжап айту қиын.
Жыл өткен сайын адамдардың радиоактивті сәулеленумен зақымдануы көбейе түсуде. Өйткені жыл сайын атом электр станциялары салынып, олар іске қосылып жатыр. Сондай-ақ сыналып, атом бомбалары жарылып жатады. Олардан қаншама радиоактивті сәулелер бөлініп шығып, адамзат баласына зиян келтіреді. Сондықтан да адамзат баласын радиациядан қорғау мәселесі осы кездегі кезек күттірмейтін мәселелерінің біріне айналып отыр. Адамдарды радиациядан қорғау үшін киімдерді тігуді қажет етеді. Олардың құрамында қорғасын болады. Ол гамма сәулесін тұтып қалады, адам денелеріне сәулені дарытпайды.
Космостан келетін космостық сәулелерден практика жүзінде адамзат баласының қорғануға ешқандай мүмкіндігі жоқ. Ол 1000 км атмосфералық қабаттан лезде өтіп кетеді де жер шарына түгелдей таралады. Космонавтар космос сәулесінен қорғау оңай шаруа емес. Адамзат баласы Жер бетінде пайда болған кезден бастар, табиғи радиоактивті заттардан қажетті дозасын алып отырған, әсіресе, радиоактивті сәулені жерден алады. Қалған бөлігі космос сәулесімен келеді. Жылына адам 200 мР радиация қабылдайды. Жер шарының әрбір аймақтарына тұратын халықтар әр мөлшерде радиация алады. Жылына жалпы алғанда 50-ден 1000 мР/радиация қабылдайды.Бұл денсаулыққа қаншама зиян келтіреді.
Родон туралы не білеміз?
Родон – газ. Оның не иісі, не дәмі болмайды. Ол адам денсаулығына өте зиян. Оны адам өлтіргіш газ деп атайды. Неге десеңіз, ол – жердің астынан шығып, адам ағзасына айрықша әсер етіп, неше түрлі қатерлі ісіктер мен өспенділер тудырады. Ол – 7-8 есе атмосфералық ауада аыр болып келеді де, жердің үстінгі қабатында жиналады. Адамның тұратын тұрғын үйлерінде де Родон көп мөлшерде кездесіп, өте қауіпті әсер етеді.
Адам баласының 70 % сәлеленудің негізгі дозасын табиғаттан алса, оның ішінде Родон газынан 30-60% алады. Осыған байланысты адамдарды радияциялық сәулеленуден қорғау қазіргі кездегі аса маңызды проблемалардың біріне айналып отыр.
Родон радиактивті уран және торий элементтерімен бөлініп шығады. Бұл элементтер таудың жартастарында, суда және жерде көп кездеседі. Родонның ауада мол болуы, немесе аз болуы осы екі элементке байланысты. Жердің астында Родон қабаты болады. Өйткені онда уран және торий элементтері жеткілікті түрде кездеседі. Егер жер белгілі бір себептермен опырылып түссе, онда ол жерден Родон жердің үстіңгі қабатына бөлініп шығып, жер бетіне жиналады.
Полоний — 218 және 214-тен бөлініп шыққан Родон өте қауіпті. Өйткені олар альфа сәулесін бөліп шығарады.Бұл бөлшектер адамдарға өте-мөте қауіпті. Өкпе рак дертін бірден тудырады. Полоний-218 және 214 радиоактивті элементінен бөлініп шыққан родон аспектпен , пестицидтерден бөлініп шыққан Родоннан әлдеқайда улы келеді.
Өз үйінде отырып Родонның әсерінен қайтыс болатын адамдардың саны өрттен, су тасқыны және апаттан әлдеқайда көп болатыны анықталды.
Ауада Родон көбейсе , онымен дем алғанда , ағзадағы физиологиялық үрдістердің қалыпты өтуі бұзылады. Ол жүректің соғуын жылдамдатып, мимен және ұйқысыздық дерттерін тудырады. Родонның кейде биосферада айтарлықтай болуы жер саулығына зиян келтіретіні әбден дәлелденген. Таулардың тығыздануымен босаңсуынан көптеген родон газы бөлініп шығып, жер бетіне тарап жатады. Сондықтанда кейбір жерлерде , адам өлімі жиі-жиі болады.
Қазақстан Республикасында бұл салада ғылыми зерттеу жұмыстары жүргізілген емес. Дүние салған адамдардың басты себебі Родон газының әсері екені анықталды. Осыған байланысты Родонның адам ағзасына тигізетін әсерін зерттеу арнаулы бағдарламалар бойынша жүзеге асып отырады. Болашақ қалалармен селолар салу үшін және басқада құрылыс жүргізу үшін сол аймақтағы Родонның мөлшерін анықтау керек. Кейбіреулер тұрғын үйін сатады, немесе жалға береді. Мұның себебі неде? Сатып алатын адам , ол үйді жан-жақты тексеруден өткізіп, үйдегі Родонның мөлшері зерттеу керек. Америкадағы ғалымдардың зерттеуі бойынша , жылына Родон пайда болатын өкпе рагынан әрбір 1000 адамның 3-4 адам қайтыс болатыны анықталған. Темекі шегетін адамдар 10 есе көп өледі де, ал темекі шекпейтіндердің арасынан өлім аз кездесетіні байқалған. Германияда өкпе рагынан жылына 25 мың адам дүние салатыны байқалған. Оның көп мөлшері Родоннан пайда болатын дерттен қайтс болған. Бұрынғы СССР-да родонның әсерінен пайда болған дерттен жылына 15000 адам қайтыс болған.
Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының халықтардың тұрғын үйлеріндегі Родон мөлшері 200 Бк/м жетеді. Ал жаңадан салынып жатқан үйлерде оның мөлшері 100 Бк/м-ге барады. Егер Родонның мөлшері 400Бк/м жетсе , онда үйлерге тұруға болмайды.
| |  скачать работу |
Жер денсаулыгынан — адам денсаулыгына |
