Главная    Почта    Новости    Каталог    Одноклассники    Погода    Работа    Игры     Рефераты     Карты
  
по Казнету new!
по каталогу
в рефератах

Алаш идеясы - Қазақ идеясы

ң Коммунистік

университетін бітірген. Ташкенттегі Орта Азия

университетінің оқытушысы, даярлық курстың

және қазақ-қырғыз тілі әдебиеті кафедрасының

меңгерушісі. КазПИ-дің профессоры. «Қазақ

әдебиеті»газетінде, «Әдебиет майданы»

(қазіргі «Жұлдыз» - А.К.) журналында

редактордың орынбасары, редакторы.

 

         Кеңеске қарсы ұлтшыл ұйымның мүшесі бола жүріп, «Қазақ әдебиеті» газетінде «халық жаулары» Сәкен Сейфуллин мен Бейімбет Майлиннің өлеңдерін жариялаған. «Карл», «Шыршық сыры», «Қазақтың мақал-мәтелдері» сияқты коммунистік идеямен қабыспайтын шығармалар жазған.

         (қылмыстық істен)

         Хрущевтің «жылымық» жылдарында іс қайта қаралған уақытта бұл айыпты КГБ сұранысымен арнайы әдеби сараптама жасаған жазушы Темірғали Нұртазин мұның шындыққа үйлеспейтіндігін ғылыми тұрғыдан талдап, дәлелдеп береді. Енді Ө.Тұрманжановтың ҰҚК-нің архивінде сақталған өтінішіне  (1955 жылдың 26 мамыры) көңіл бөлейік.

         1938 жылғы наурыздың 19-нан 20-на қараған түнгі сағат 1 шамасында, «Мың бір түннің» алғашқы томын редакциялап болдым дегенде мені тұтқындауға Иванов пен Зернов келді. Олар үйді тінтті, кітаптарымды, қолжазбаларымды, фотосуреттерді, мылтығымды тәркіледі. Сосын қараңғы бұрышта көрінбей бізді тосып тұрған машинаға кіргізді.

         Кеңсеге келісімен бұрыштағы орындыққа отырызып, қолыма сия мен қағаз берді. Бұл дайындықтың бәрі менің нарком Реденске арыз жолдауым үшін жасалған қам екен. «Сонда қандай өтініш жасауым керек?» деп сұрадым. Иванов «жаз» дегендей ишарат білдіріп сөйлей жөнелді: «Мені ақын Сәкен Сейфуллин кері төңкерісшіл ұйымға тартқан. Осыған байланысты өмірімді сақтап, аман қалу үшін кінәмді адал ниетпен мойныма аламын...»

         Неге келгенім түсінікті болды. Бұлардың мақсат-мүддесін білген соң мүмкін басқа біреумен шатастырған шығар деп ондай арыз жазудан бас тарттым. Ешқандай астыртын ұйымға қатысым жоқ дегенді айтып, оны шама келгенше дәлелдеуге тырыстым. Үшеуі – жаңағы екеуі және тағы біреуі – мені қоршап алды, ал Зернов күтпеген жерден абыржытып алмақ болды ма, көзін ақшың-ұшқың еткізіп, қолымен тамағымды қысып қылғындыра бастады.

         Бұл нөмір де өткен жоқ, ештеңе жазбадым. «Алты жыл байдың малын бақтым, балалар үйінде тәрбиелендім, комсомол мен партиядан тәрбие алдым, Ленинді, советтік билікті жырлаған ақынмын, сонда қалайша мен кеңес өкіметінің жауы болуға тиіспін» дедім. Бұған жауап ретінде Иванов оң бетімнен, Зернов сол жағымнан тартып жіберді. Сосын камераға отырғызды.

         Келесі күннің әңгімесінің сарыны да кешегідей. Мен әлі көне қойғам жоқ. Олар мені азаптауға кірісті. Ивановтан екі рет таяқ жедім, Зерновтың соққысына сан жоқ. Ұзақ уақыт түрегеп тұрғандықтан, орындықта екі қолымды салбыратып отырғандықтан есеңгіреп қалдым.

         Зернов бірде сызғышпен желкемнен қатты періп қалып еді, тиген жері ісіп кетті, дәрігерлік көмекке жүгінуге тура келді. Дәрігер әйелге «бұлардың мұнысы несі?» деп ақырын сұрап көріп едім, ол: «жаныңды сақтағың келсе сұрағанын жазып бер, қойған талабын орында, қарсыласпа, сосын тынышталасың» деді.

         Бір күні бөлім бастығы Павловтың өзі келді. Ол: «қасарыса берсең, әйеліңді тұтқындаймыз» - деді. Сосын Ивановқа Мынадай бұйрық берді: «Сломать! Истоптать! Заставить заговорить!..». Бұдан соң жаныма төніп келіп, айтқаны мынау: «Скажи, кому поверить государство – тебе или нам?». Бастық қарқылдап күлді де жауабын өзі берді: «Конечно, нам! Так о чем разговор?».

         Алдында осылай қорқытып-үркітіп алған Павловтың қарасы тағы көрінді. Бұл жолы жамбасындағы тапаншасын суырып алып былай деді: «Если и дальше будешь сопротивляться – застрелю на месте, спроса с меня не будет. Скажу – застрелил при попытке к бегству».

         Мұндай қоқан-лоққының әсері болмады емес – болды. Жан тәтті емес пе? Зәре-құтым қалмады. Әсіресе қолындағы емшектегі баласы бар әйелімді аяп кеттім. Абақтыға түссе әйел байғұс түрмедегі осындай азапқа шыдай алар ма?..

НКВД дегеніне жетті – сұрағанын жазып бердім.

Қазақ тілі – өзінің даласындай кең пішілген жайдары да жалпақ тіл. Оған қысылып-қымтырылу, ерін ұшынан шүлдірлеп-былдырлау мүлде жат. Қазақ нені айтса да ауызды толтырып айтады. Қазақ сөзі қашанда даланың қоңырау желіндей еркін есіп тұрады.

Қабдеш Жұмаділов

123
скачать работу

Алаш идеясы - Қазақ идеясы

 

Отправка СМС бесплатно

На правах рекламы


ZERO.kz
 
Модератор сайта RESURS.KZ