Білiм беру және тiл оқыту салаларында тiлдiк даму

Елдегі этнолингвистикалық жағдайды талдау негізінде мемлекеттік органдар жүзеге асыратын негізгі басымдықтарды анықтау мақсатындағы табысты шешім тілдерді дамыту саласындағы жағдайды тұрақтандыратын, осы саладағы құқықтық қатынастарды жетілдіретін, қоғамдық өмірде тілдерді қолданудың біркелкілігінің оң сұлбасын жасауға мүмкіндік береді.

Мемлекеттік тілде мектепке дейінгі білім беру мен тәрбие, жоғары білім мен жоғары білімнен кейінгі білім жүйесі, оқу процесінің үздіксіздігі принципін қамтамасыз ету, мұнда сапаның көтерілуіне, оқыту процесін оқу-әдістемелік қамтамасыз ету, тілді білу деңгейін бағалау және біркелкі оқыту әдістемесін жасауға көңіл бөліну керек.

Жоғары білім жүйесінде мемлекеттік тапсырыс негізінде мемлекеттік тілді үйрететін мамандар, орыс тілінен қазақ тіліне, сондай-ақ  қазақ тілінен орыс тіліне аударатын мамандарды саралай дайындауды қамтамасыз етеді.

Сонымен қатар қашықтан оқыту, Интернет-технологиялар мүмкіндіктерін қолдана отырып, білім алу үшін мүмкіндіктер жасау керек.

Тілдерді дамыту саласында ақпараттық саясатты жетілдіру, ол процестің шамадан тыс саясаттандыруды жоққа шығарады. Бұл мақсатта қазақ тілі мен Қазақстан халықтары тілдерін оңтайлы қолдануды қамтамасыз ететін тіл жөніндегі заңнаманы табысты жүзеге асыруға, тіл мәдениетін және сөйлеу мәдениетін көтеруге, тілдік ортаны кеңейтуге ықпал ететін  мерзімді баспа өнімдерінің, электронды бұқаралық ақпарат құралдарының рөлін арттыру керек, олардың өзектілігін, тарату және баспа сапасын қамтамасыз ету қажет.

Мемлекеттік органдарда, мекемелер мен ұйымдарда мемлекеттік тілде құжатайналым көлемін жыл сайын арттыруға қол жеткізу керек, оның мақсаты мемлекеттік тілді басым дамыту есебінен іс жүргізуде тілдерді қолдануды ыңғайластыру қажет.

Тіл дамыту және аударма мәселелерімен айналысатын құрылымдық бөлімшелерді жетілдіру және нығайту, оларды қосымша қызмет ретінде қабылдайтын көзқарасты жоққа шығарып, олардың беделін көтеру керек.

Үйірме жұмыстарын, білікті маман-оқытушыларды тарта отырып, мемлекеттік тілді үйрету курстары жұмысын, олардың жұмысын тыңдаушылардың тілді білу деңгейін ескере отырып ұйымдастыру керек. Қазіргі ақпараттық технологияларды, қимыл және көру арқылы әсер ететін әдістер мен түрлі формаларды пайдана отырып, мемлекеттік тілді насихаттау және енгізу жөніндегі шараларды жасау қажет.

Біліктілік деңгейін көтеру және мамандардың бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету мақсатында қазақ, орыс, ағылшын тілдерін қажетінше қытай, неміс, француз, испан, жапон тілдерін де кәсіби деңгейде үйрету жөніндегі курстарды ұйымдастыруды қамтамасыз ету.

Мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдар қызметкерлерінің қазақ тілін білу деңгейлерін оң бағалау үшін тестілеу жүйесін және тілді оқыту әдістемесін жасау керек. Мұнда халықаралық тәжірибе мен шет тілдерін оқытудың озық технологияларын ескеру керек.

Мамандықтар мен қызмет тізбесінде көзделген мемлекеттік тілді белгілі бір дәрежеде білу және оны жүзеге асырудың кезеңдерін анықтау үшін Заң жобасын дайындау жөніндегі жұмыстарды жалғастыру қажет.

Қазақстан халықтары Ассамблеясы, Білім және ғылым министрлігі өзара қарым-қатынас бойынша жұмыстарды үйлесітіруге ықпал ететін мына мәселелерді шешу:

Қазақстандық бағдарламаларға бейімделген және бірыңғай қазақстандық ұлттардың сезімдік байланысын қалыптастыру, жексенбілік мектептердегі ұлттық тілді оқыту жөніндегі оқу құралдар мен оқыту-әдістемелік кешендерді әзірлеу.

Мына мамандықтар бойынша тіл тәртібі оқытушыларын даярлау: қазақ-ұлттық-шет (ағылшын, неміс, француз) тілдері мұғалімдерін, шет-қазақ-ұлттық тілдері, қазақ пен орыс тілдері мұғалімдерін және т.б.

Қазақ тілін оқитын жалпы білім беру мектептеріндегі оқушылардың тілді меңгеруін және мектеп бітіргеннен кейін де тілді еркін білу денгейіне жеткізу үшін жағдай жасау қажет.

Жоғары білім — білімді мамандардың ортасын қамтамасыз етеді, болашақ мамандардың қазақ, орыс және шет тілдерінің бірін меңгеруі, алдағы уақытта қызмет бабында еркін қолдануы өте маңызды. Арнайы білімнің маңызды элементтерінің бірі білім беру орындары болып табылады, олар денсаулық сақтау саласында мамандарды дайындайды, көлік және басқа қызметер көрсетеді. Бұл мамандар, сонымен қатар қазақ, орыс және басқа тілдердің кәсіби лексикасын еркін білуі қажет.

Жастар халықтың ең белсенді динамикалық құрамы болып саналады, олар тіл саяаты мен тілдік қатынаста жағымсыз стереотиптерге тәуелді келеді. Еліміздегі қазақ тілінің жағдайын жақсартудың ең тиімді тетігі  жастармен күнделікті жұмыс жүргізу болып табылады.

Қоғамның ең көп саласын жеке бизнес алып жатыр және кәсіпкерлердің қазақ тілін қолдануда олардың тек әлсіз жақтарын ғана емес, (бланкілер, маңдайшалар, мөрлер, мөр табандар, жарнамалар) сонымен қатар қарым-қатынас және күнделікті қызмет көрсету тілі ретінде ұтымды жақтарын да көрулері керек.

Тілдерді дамытудың облыстық өкілетті органдары республикалық мемлекеттік тілді оқыту орталығы базасында  тілдерді оқытудың бірыңғай желісін құру бойынша ұсыныстар дайындап енгізулері қажет, оларды аймақтық филиалдарда құру мәселесін қарастыруды, оларға баспа қызмет құқықтарын беруді, ғалымдарды, педагогтарды, оқыту-әдістемелік әдебиеттердің, компьютерлік бағдарламалардың авторларын және басқаларды тартуды қолға алу қажет.

Қазақ тілін оқыту бойынша озық компьютерлік бағдарламаларды әзірлеуде, орыс тілінен қазақ тіліне, сондай-ақ қазақ тілінен орыс тіліне аудару жөнінде тұрақты республикалық конкурстарды өткізуді (3 жылда 1 рет) қамтамасыз ету қажет.

Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттікпен бірге мемлекеттік қызметкерлерді аттестациялау жүйесіне, қызметтік міндеттеріне мемлекеттік тілді менгерудің нақты талаптарын енгізу мәселесін мақсат етуіміз қажет.

Көрсетілген агенттікпен бірге мемлекеттік тілді меңгерген, оны іс жүргізу тәжірибесінде және қызметтік міндеттерін орындау барысында қолдануды қамтамасыз етіп отырған мемлекеттік қызметкерлерді көтермелеудің пәрменді жүйесін құру ұсыныстарын енгізу қажет.

Қазақстан Республикасы Ақпараттандыру және байланыс агенттігінде «электронды үкімет» жүйесінде мемлекеттік тілдің басым қолданылуын қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар дайындап енгізу қажет.

Жаңа ақпараттық технологияларда қазақ тілін қолдану жөніндегі жұмыстарды жетілдіру, қазақ тілінде портал желілерін дамыту қажет. Қазақстанда және қазақ диаспоралары арасында қазақ тіліндегі кітаптарды тарату үшін ИНТЕРНЕТ дүкендерін ашу, компакт дискідегі кітап өнімдерін шығару үшін «электронды баспасын» құру, сонымен қатар қазіргі қазақстандық әдебиеттің жаңа есімдерін таныту және өз шығармаларын баспа түрінде таратуға мүмкіндіктері жоқ авторларға ықпал етуіміз қажет. Білiм беру жүйесiнде мемлекеттiк тiлдiң рөлi бiртiндеп артып келеді. Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң мәлiметi бойынша, 1999-2000 оқу жылында, республика мектептерiндегi 3,5 миллион оқушының 1,6 миллионы (50,6%) — қазақ тiлiнде, 1,5 миллионы (45%) — орыс тiлiнде, 80 мыңы (2,3%) — өзбек тiлiнде, 23 мыңы (0,6%) — ұйғыр тiлiнде, 2,5 мыңы (0,07%) — тәжік тілінде және мыңнан астамы басқа тілдерде оқыды. Қазақ тiлiнде оқытатын мектептердiң жалпы саны бiртiндеп өсiп, 2000 жылы республикадағы мектептердiң жалпы санының 43% (7910) шамасына жеткенiмен, олардың аймақтар бойынша, сондай-ақ «қала-ауыл» схемасы бойынша бөлiнуi бiркелкi емес. Бұдан басқа, қазақ тiлiндегi сыныптардың тепе-теңдiгi сақталмауына байланысты тиiстi тiлдiк ортадан бөлiнiп қалған «аралас мектептер» деп аталатын мәселе де бар. Оның үстiне, қазақ тiлiнде оқытатын мектептердiң көпшiлiгi дәрiс берудiң жоғары жеткiлiксiз деңгейiн көрсетуде. Басқа тiлдерде оқытатын мектептер туралы да осындай жайды атап өтуге болады. Едәуiр толымды оқу-әдiстемелiк әлеуетi қалыптасқан орыс тiлiнде оқытатын мектептерде бұл проблемалар соншалықты өзектi болып отырған жоқ.
Қазақ тілі дегеніміз – қазақтардың ана тілі. Қазақтардың өмір сүруі мен рухани дамуының өзегі, тарихта ұлт болып сақталып қалу қайрат-құралы. Ал қазақ тілін оқыту дегеніміз – қазақтардың ана тілінде білім алып, сол тілдің өсіп-өнуіне өз үлесін қосатын, ана тілін көзінің қарашығындай сақтайтын, ана тілінің рухани дамуында негізгі қару-құрал ретінде пайдалана білетін ұрпақты баулу, тәрбиелеу, қалыптастыру, ана тілінің фонетикалық, лексикалық, морфологиялық, синтаксистік жүйелерін игеруге үйрету. Сондықтан қазақ тілі қазақ мектептерінде ғана ана тілі ретінде оқытылады.

Ал мемлекеттік тіл дегеніміз – Қазақстан Республикасында тұрып жатқан басқа ұлт өкілдерінің «Мемлекеттік тіл туралы Заңды» азаматтық борышы ретінде адал ақтау, бұлжытпай орындау, бір-бірімен мемлекеттік тұрғыда хабар-ақпарат алмасу, достық қарым-қатынаста болу, осы мемлекеттің келешегін ойлап, оның тұрақтылығына, дамуына ортақтасып, тыныштықта өмір сүру, бір-бірімен түсініс және қарым-қатынас құралы. Ал мемлекеттік тілді оқыту дегеніміз – Қазақстан азаматтарының бір-бірімен түсініс және

1 2 3

скачать работу

Отправка СМС бесплатно