Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметі
салықмөлшері жоғарыда аталған кедендік салықтүрлерініңекеуінеде үйлестіріледі.
Сыртқы экономикалыққызметте қолданатын негізгі құжаттар болып :
- Техникалыққұжаттаулар – техникалықтөлқұжаты (паспорты), сызбасы, жинау бойынша нұсқауы, монтаждау, басқару және жөндеуі, техниалықжағдайын сипаттайтын құжат (спецификациясы) және т.б.
- Тауарлы-ілеспе құжаттаулар ы- тауар сапасыныңсертификаты, буып-түю парағы; құрастырушы тізімдемесі (ведомосы) т.б.;
- Транспорттық, экспедиорлықжәне сақтандыру құжаттаулары – теміржол наклоднойы және оныңкөшірмесі (жүк түбіршегі, коносамент, автотранспорттықнаклоднойы т.б.), сақтандыру полисі немесе сертификаты;
- Қойма құжаттары – экспорттау тауарына портта берілген қабылдау актісі, тауардыңсақтауға алынғаны туралы қойманыңқолхаты, басқа да кепілдік куәлігі т.б;
- Есеп айырысу құжаттаулары – шот-фактурасы, аударм векселі (тратты);
- Банкі құжаттаулары – валютаны аудару өтініші, инкассо тапсырмалары, акредетив ашу туралы тапсырмалар, чектер, Қазақстан Республикасыныңкеден депозитіне қаражатты аудару туралы тапсырмалары, есеп айырысу және валюталық шоттар бойынша жасалған операциялардыңкөшірмесі;
- Кедендік құжаттаулар – кедендік жүк декларациясы (КЖД), тауардыңшығуы (немесе шығарылған жері) туралы сертификаты, баж салығын төлегені туралы анықтама, акциздер, алымдар;
- Талап (шағым) құжаттаулары – шағымдықхат, сотқа немесе арбитражға қойған талап арыз;
- Бұзылған немесе кем шыққан жөнінде жасалған құжаттар – кем шыққанға жасалған коммерциялықактілер, авария сертификаты.
Сыртқы экономикалыққызмет бойынша есеп айырысу шетелдік валюта бойынша жүреді. Нақты мысалдарды қарастырмастан бұрын шетелдік валюта бойынша жасалатын операцияларына тоқталамыз.
ШЕТЕЛДІК ВАЛЮТА ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢЕСЕБІ
Шетелдік валютасында жасалатын операцияларды бухгалтерлік есепте көрсету үшін № 9 БЕС ережелерін пайдаланады. Шетелдік валюталықоперацияларына шетелдік валютада жасалатын мәмілелер жатады, олардыңқатарына : шетелдік валютаға сатып алынған немесе сатылған мүліктер; шетелдік
Валютамен алынған немесе берілген несиелер (қарыздар); басқа да жолдармен алынған немесе валютаға сатылған активтер және т.б. Бухгалтерлік есептің Бас шоттар жоспарында шетелдік валютадағы ақша қаражаттарын есептеу үшін мынадай арнайы синтетикалықшоттар қарастырылған : 431,432,452. Ал басқа активтері мен міндеттемелерін есептеу үшін мына шоттарға субшоттар ашылады: 301, 333, 511, 671, 687 т.б., демек, шетел валютасында жасалған операцияларын бөліп көрсету мүмкіндігі зор. Бірақол операциялар бухгалтерлік есеп жахбасында тек теңгемен ғана көрсетіледі, яғни Қазақстан РеспубликасыныңҰлттыұқбанкісініңбелгіленген бағамы бойынша қайта есептелінеді. Бірақолар алғашқы құжаттарда (касса кітабында, кіріс және шығыс каса ордерлерінде, есеп регистрларында) номиналдықтүрі бойынша көрсетілуі мүмкін.
Мысал. «Узень! ЖШС 27 қаңтар 2002 ж. «Werbe» шетел кәсіпорнына жеткізіп берілетін (немесе әкелінетін) тауар үшін аванс ре тінде ақша қаражатын аударған. Аударылған аванстыңсоммасы 3500 АҚШ долларын құаған. 27 қаңтар 2002 жылы ҚР ҰБ бағамы бойынша 1 доллар 151,00 теңге тұрған. Олай болса, «Узень» ЖШС – тіңбухгалтерлік есеп регистрларында жалпы сомаға келесі жазба жазылады:
528500 теңгеге - 351 шоты дебеттеледі де, 431 шоты кредиттеледі.
Шетелдік валютада операцияны жасау кезінде операцияныңжасалған күнін білу керек, онсыз операция дұрыс жасалған болып саналмайды. Төменде шетелдік валютада жасалған операцияныңкүнін анықтаудың тәртібі келтірілген.
Ақша қаражаты мен есептесулер (шетел валютасында алынған (берілеген) дебиторлықжәне кредиторлыққарыздар, несиелер, арнайы қаржыландыру қаражаттарыныңқалдықтары) міндетті түрде, ҚР ҰБ белгіленген бағамы бойынша еңсоңғы есептік кезеңініңкүніне қайта есептелуіне жатады.
Шетелдік валютағаалынған(қалыптасқан) негізгі құралдардыңқұны , аяқталмаған күрделі құрылыстар, тауарлы-материалдыққұндылықтар, материалдықемес активтер, меншік капиталы одан әрі қайта бағалануға жатпайды. Шетелдік валютаға алынған (қалыптасқан) меншік капиталы және аударылған активтер ҚР ҰБ бағамы бойынша бағаланады және шетел валютасыныңөзгеруіне байланысты қайта есептеулер жүргізілмейді. Ондағы орын алған айырма бағамныңайырмасы болып саналады. Сондықтан ондағы табыстыңжәне шығыстыңажырата білу керек. Ол үшін баға белгілеу агенттігініңақпарттарына сүйену керек.
Мысал. «Цемент» ААҚберген өтініші бойынша, оған қызмет көрсететін банк 1000 АҚШ долларына теңгені ковертациялауға және 20000 Ресей Рублін алған.ҚР ҰБ бағамы: 1 долларға – 152 теңге; 1 Ресей рубліне – 4,8 теңге. Ал банкініңесеп айырысу бағамы бойынша : 1 доллар – 153 теңге; 1 Ресей рублі – 4,5 теңге құраған.
Бағамдықайырма есеп және есеп беруде келесі тәртіп бойынша көрініс табады:
- Шетел валютасында көрсетілген дбиторлықжәне кредиторлыққарыздарды өтумен байланысты, операциялары бойынша жасалған ҚР есептесу күніндегі бағам, бухгалтерлік есепте көрсетілген қарыздыңбағамынан ерекшеленетін болса;
- Әрбір есептік күнег шетелдік валютадағы ақша қаражатыныңқалдыққұнын (ақша қаражаттарын қоса алғанда) қайта бағалаумен байланысты операциялар бойынша және әрбір операцияныңалдында осы шоттардағы қаражаттардыңқозғалысы бойынша айырмашылығы болса.
Төменде бағам айырмасыныңөте жиі кездесетін жағдайлары келтірілген:
- Таурларды және басқа да мүліктерді импорттау кезінде тауарды кедендік рәсімдеу күніндегі теңгеніңнақты эквиваленттік құнымен және сол үшін аударылған ақша қаражатыныңкүні арасындағы пайда болған айырма (жабдықтаушылармен есеп айырысу кредиторлыққарыздардыңтөмендеуі неме
| |  скачать работу |
Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметі | 
