Сапарғали Бегалин — халықтың сүйікті жазушысы

Ана
Күйбеңдеп қоңыр үйінде,
Жөргекте ұлан өсірдің.
Талпынып ұлан күлгенде,
Масайрап сен де есілдің.
Ер жетті ұлан есейіп,
Тыным көрмей күйбеңдеп,
Қабыдың шапан, тері илеп,
Он саусағын сүйреңдеп.
Аттанды ұлан жорыққа,
Азығын жолға сайладың.
«Шаруаны ойлап, қамықпа»,-
Дедің де белді байладың.
Жолын күттің ұланның,
Келеді қашан ұлым деп.
Оралды аман шырағың,
Алдынан шықтың күлімдеп.

«Колхоз сахнасы»
Шаншылған зәулім жартас сайға төніп,
Бұраңдап жас шыбықтар желмен өріп.
Құлпырған көкшіл аспан көк шатырдай,
Жұлдыздар бірде жанып, бірде сөніп.
Жайқалып жасыл шалғын самал ырғап,
Жас қайың айдан бейне көлеңке ұрлап.
Әдеппен бұраңдаса жібек шашақ,
Шашындай сұлу қыздың қағар бұлғақ.
Сай-сахна, аспан-шатыр, шалғын-кілем,
Шақырады Арқа әншісін қолын бұлғап…

Тау сыры
(поэмадан үзінді)

…Көк мұнар, кешкі тұрым, тау етегі,
Жібек жел қырдың гүлін тербетеді.
Жайқалып жапырағы, жасыл тоғай,
Сыбдырлап күбірлейді әндетеді.
Жар теуіп, тасты үйірген, мұздақ бұлақ,
Меруерт су, бұлттан сарқып, құзды қуалап,
Сылдырлап көк майсаға, көбік бөлеп,
Секіріп тастан тасқа жатыр тулап…
…Не күш бар аспайтұғын, мұз басында
Не сыр бар жан баспайтын құз тасында.
Жол салып, сырын алып қайтпақ керіп.
Ойын сап қарлы, құздың қырқасында.
Сынамақ қайраттарын қамал аттап,
Шырқау құз асқар таудың, жолын жаттап,
Керекті сағатында дайын тұрмақ,
Отанға созса қолын жау жалақтап. (1938ж.)

Жаз лебі
Жаздың лебі бір ессе,
Жүректі тербеп оятар,
Алдыңнан үміт елестеп,
Келер күн бейне тіл қатар.
Жел мамықтай үлбіреп,
Ызыңдамай есілер.
Жайдары жаз келді деп,
Жер шандуы шешілер.
Жаз лебінен жаным да
Қанаттана ұшардай,
Жаным сүйген жарым да
Елестейді құшардай. (1926 ж.)

Сары жайлау
Сарыны жүйткіп сары жайлау
Құлазып Арқа желіндей,
Күйінген бір үн бай-байлау
Күңіренген күйзеу еліндей.
Сары жұрт болған жайлауда,
Құлазып жалғыз күй толғап,
Ызалы тісін қайрауда,
Күйзелткен жанын шер толғақ.
Домбыра шегін сарнатып,
Сонымен демін күйші алған.
Сол үннен жанға сыз батып,
Тыңдаушыда шер қалған.
Көңілін күймен толғантып,
Күйші есінен танғандай,
Дөңбекшіп тұрып,бір жатып,
Болады жалғыз қалғандай.
Сарыны сазды күй тілі,
Тыңдасаң жанды тербеткен,
Нақысы назды үн зілі
Қиялды көкке серметкен.

Әдеби кешке арналған әдебиеттер:

Бегалин С. Сүйікті өлкем туралы сөз. – Кітапта: Бегалин С. Өлеңдер мен поэмалар. Алматы, 1962. – 8б.

Бегалин С. Ерлік – Даңқ еңбекте. Кітапта: Бегалин С. Өлеңдер мен поэмалар – Алматы, 1962. – 22б.

Бегалин С. Келешекті ал ойыңа. Кітапта: Бегалин С. Өлеңдер мен поэмалар – Алматы, 1962. – 53б.

Бегалин С. Сырлы қайнар : Өлеңдер мен поэмалар – Алматы, ҚМӘКБ, 1963. – 6б.

Жазушы С.Бегалиннің шығармаларындағы бас кейіпкерлер
Тақырыптық диспут
Сұрақтар жобасы:
1. Автордың қандай шығармасы саған ерекше ұнады, ұнаса несіменен?
2. Жазушы әңгімесіндегі бас кейіпкерлердің ұқсастығы неде?
3. Автор шығармаларындағы қай бас кейіпкерге ұқсағың келеді? Қандай кейіпкермен дос болар едің?
4. «Сымбатты Сима» әңгімесіндегі Симаның істері шынымен сымбатты ма?
5. Автор шығармалырында табиғат және аңшылық, саятшылық қалай суреттелген?
6. Уаш аңшылық өнерді кімнен үйренді, өзінің аңшылық өнерімен шопандарға қандай көмек көрсетті?
7. Бала Шоқанның адамгершілік қасиеттерін дәлелдейтін мысалдар келтір.
8. Автор шығармасындағы мына жолдар қай шығармадан және қандай кейіпкерге айтылған? (…Әй…Әй, Жаңғалағым-ай өстіп жүріп мертігесің-ау…).
9. Көксегеннің достарына сипаттама бер.
10. Қалай ойлайсың Сәтжан өскенде қандай мамандық иесі болады? Ол мақсатына жете ме? Неліктен?
11. Қазақ халқының ұлы ақыны Жамбыл Жабаевтың немересі туралы әңгіме қалай аталады? Оның аты кім?
Әдебиеттер:

Бегалин С. Ана қайраты: Повесть.-Алматы:ҚМҚӘБ, 1960.-181 б.
Бегалин С. Уақыт тынысы: Повестер мен әңгімелер – Алматы: Жазушы, 1968. – 280 б.

Бегалин С. Мектеп түлектері: Әңгімелер – Алматы: ҚМӘКБ, 1961. – 111б.
Бегалин С. Бала Шоқан: Повесть. – Алматы:ҚМӘКБ, 1964. – 115 б.

Бегалин С. Повесть пен әңгімелер: 2 томдық шығармалар. – Алматы: Жазушы, 1979. – 280 б.

Балалар оқуын басқарушыларға арналған әдебиеттер:

Бегалин С. Біз осылай өстік.-Кітапта: Сөзстан /Құраст. Қ.Ергөбеков.-Алматы:Жалын, 1983.-32-38б.
Жәмішев Ә. Балалар жанының бағбаны.-Кітапта: Жәмішев Ә. Кезең кестелері.-Алматы, 1984.-216б.
Қирабаев С. Ақсақал.-Кітапта: Қирабаев С. Әдебиет және дәуір талабы: Сын мақалалар мен зерттеулер. – Алматы: Жазушы, 1976. – 260-271 б.
Сәрсенбаев Ә. Азамат ақын.-Кітапта: Сәрсенбаев Ә. Ұстаздар мен тұстастар.-Алматы:Жазушы, 1986.- 97-110б.
Талжанов С. Сапар аға туралы. Кітапта: Талжанов С. Өткен күндер сөйлейді.-Алматы: Жазушы, 1979.-198 –210 б.
Қазақ Совет балалар әдебиеті: Алматы: Қазақстан, 1965. – 284 б.

************
Гумеров М. Жаны жомарт жан еді// Ұлан.-1995.-24 қазан
Ғабдуллин Н. Елін ерекше сүйген //Егемен Қазақстан.-1995.-17 қазан
Ергөбек Қ. Замана шежірешісі// Жас алаш.-1995.-17 қараша
Қашқынов Ж. Ұмытпайды өсер ұрпақ тектісін// Халық кеңесі.-1995.-
18 қазан
Молдағалиев Т. Ұмытылмайтын ұстаз//Қазақ әдебиеті.-1995.-10 қазан
Нұрғалиев Р. Дегелеңге біткен шынар// Қазақ әдебиеті.- 1995.-10 қазан
Нысаналин А.Бала жанының бағбаны//2005.-13 қыркүйек.-4б.
Өмірбек Ж. Өнебойы-үлгі-өнеге//Қазақ әдебиеті.-1995.-10 қазан

Сапарғали Бегалин: Әдістемелік ұсыныс/ ҚМРБК. Құраст. Еженова
Н.Н.-Алматы, 1984.-14б.

Жазушы Сапарғали Бегалиннің жарыққа шыққан шығармаларының библиографиялық тізімі:
(Шығармалар хронология бойынша топтасқан)

Шығарманың аты Шығарған баспа Жылы Тиражы
1. Көксегеннің көргендері. Әңгіме ҚМКӘБ 1943 25000
2.Қыран кегі (Ертегіден алынған поэма) Қазбірмембас 1944 10000
3.Жамбыл. Өмірбаяны туралы очерк. Авт.:С.Бегалин, Ә.Тәжібаев, М.Ритман-Фетисов Қазбірмембас 1946 15000
4.Төлбасылар. (Очерк. Әңгімелер жинағы) Қазбірмембас 1948 10000
5.Саяхатшылар.(Өлең, орта мектеп оқушыларына арналған) КМКӘБ 1948 30000
6.Ермектің алмасы. (Балалар үшін әңгімелер) ҚМКӘБ 1951 15000
7.Сатжан. Тағы басқа әңгімелер Жаңа өмір 1953 2100
8.Цимлян теңізі. (Өлең.Балалар үшін) ҚМКӘБ 1953 30000
9.Жас бұтақ. Әңгімелер жинағы ҚМКӘБ 1953 20000
10.Жеткіншіктер (Әңгімелер) ҚМКӘБ 1953 15000
11.Саяхатшылар. (Өлең. Балалар үшін) ҚМКӘБ 1954 30000
12.Бақыт. (Әңгімелер жинағы. Балалар үшін) ҚМКӘБ 1956 10000
13. Таңдамалы өлеңдері мен поэмалары. Алғы сөзі Ә.Сәрсенбаевтікі ҚМӘКБ 1956 10000
14.Көгалды көтергендер. Кіші жастағы балалар үшін әңгімелер ҚМКӘБ 1957 20000
15.Тың. (Әңгімелер) (Орта мектеп оқушыларына арналған) ҚМКӘБ 1957 20000
16.Әңгімелер. Алматы ҚМКӘБ,1 ҚМКӘБ 1958 150000
17.Ана қайраты. Ана туралы әңгімелер ҚМКӘБ 1960 10000
18.Жеткіншік. Таңдамалы әңгімелер. 2-ші басылуы ҚМКӘБ 1960 13000
19.Мектеп түлектері. Әңгімелер. ҚМКӘБ 1961 9000
20.Өлеңдер мен поэмалар ҚМКӘБ 1962 4200
21.Сырлы қайнар. (Балаларға арн. өлең-поэмалар) ҚМКӘБ 1963 9500
22.Бала Шоқан. Повесть (Жоғарғы кл. оқушыларына арн.) Жазушы 1964 24000
23.Шығармалары. Өлеңдер мен поэмалар Жазушы 1966 10000
24.Мұстафа қарттың әңгімесі. Әңгімелер Жазушы 1966 18000
25.Қыран туралы хикая Қайнар 1967 8000
26.Уақыт тынысы. Повестер мен әңгімелер Жазушы 1968 45000
27.Шоқан асулары Жазушы 1971 43000
28.Сәтжан. Повестер мен әңгімелер Жазушы 1973 44000
29.Замана белестері. Роман Жазушы 1975 60000
30. Қыран туралы аңыз. (Повесть және әңгімелер) Жалын 1976 49000
31.Сахара сандуғаштары (Естеліктер мен әңгімелер) Қазақстан 1976 15000
32.Есеннің кірпісі. (Әңгіме. Мектепке дейінгі балаларға арналған) Жалын 1977 25000
33.Екі томдық шығармалар т.1 Замана белестері. Роман Жазушы 1979 47000
34. Т.2. Повесть пен әңгімелер Жазушы 1979 47000
35. Ермектің алмасы. Әңгімелер (Мектепке дейінгі балаларға арналған: Қайта басылып шыққан) Жалын 1985 28000
36. Жамбыл: Өмірбаяндық хикаят. Жалын 1996 3000
37. Шоқан асулары. Повесть Балауса 1996 2000

Мазмұны Беттері
1. Кіріспе……………………………………………………………………….. 4-5
2. Қазақ балалар әдебиетінің ақсақалы: Әңгім……………….. 6-14
3. Бала жанының бағбаны: Ертеңгілік……………………………. 15-16
4. «Керкиік» кітабы бойынша әңгіме……………&

Пред. 6 7

скачать работу

Отправка СМС бесплатно