ТМД-ғы интеграция тарихы
да бекітті) және тағы да басқа көптеген келісім шарттарды жатқызуға болады (12, 26.). 1999 жылдың 8 желтоқсаныңда Беларусь Республикасы мен Ресей Федерциясы арасында "одақтық мемлекет құру" жөніндегі шартқа қол қойылды. Бұл шарттың негізгі мазмұнын екі тарауға бөлуге болады. Біріншісі саяси болса, екіншісі экономикалық сала болып табылады. Одақтық шарттың 6 бабына сай екі ел арасындағы саяси ынтымақтастыққа келетін болсақ, әр мемлекет өзінің егемендігі мен тәуелсіздігін, территориялық бүтіндігін, мемлекеттік Құрылымын, конституциясын, мемлекеттік жалау, елтаңбаларын және басқа да мемлекеттік нышандарын сақтай отырып, екі мемлекет арасында келісілген өкілеттіктерді одақтық мемлекетке береді/13, 36/. Яғни, бұл ынтымақтастық негізінде (екі ел халықтарының тіл, дін, тарих, мәдениет, т.б. ортақтығыарқасында) мемлекеттік ынтымақтастықтан ортақ ұлттық жүйе ынтымақтастығына көшу ниеті жатыр /14, 16/. Осы екі мемлекет арасындағы экономикалық ынтымақтастық Кеден одағына мүше бес мемлекет арасындағы 1999 жылдың 26 ақпанында қол қойылған шарт мақсаттары мен міндеттеріне ұқсас. Яғни, олар тауар, қызмет, капитал мен еңбектің ортақрыногын құру, ортақбаға, көлік, энергетика, экономикалық саясат жүргізу болып келеді.
ТМД елдері арасында ұйымдасқан қылмыспен ортақ күрес жүргізу және 1999 жылдың желтоқсан айында Достастыққа мүше елдер қол қойған терроршылдыққа, сепаратизмге қарсы шараларды бірігіп жүргізу бағытында жасалып жатқан жұмыстар аз емес. Себебі, 1999 жылдың шілде айында Қырғызстанның Баткен ауданына қарасты тау өңірін жайлап, терроршылдық қызметтерін жүзеге асыруға кіріскен терроршылдардың ұйымдасқан ерекеттері, бұл мәселеге де ТМД елдерінің көңіл бөлуі қажет екендігін көрсетті. Қазіргі күнде ТМД-ның терроршылдыққа қарсы Орталығы құрылды/15,16/. Мұның өзі, терроршылдықтың дүние жүзінің дамыған мемлекеттеріне ғана күрделі мәселе емес, сонымен қатар, жаңадан аяқтарына тұрып экономикалық дәуірлеу сатысында тұрған ТМД елдері үшін де ауыр да қиын, бірақ шешімін табу міндетті болып табылатын мәселе екенін көрсетеді.
2.2 Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының органдары. Мемлекеттер басшыларынын кенесі және үкіметтер басшыларынын кеңесі.
Кеңес Одағы тоқырап, құлағаннан соң Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы дүниеге келуінің өзі көптеген мемлекетаралық қатынастардың қиын да ауыр жағдайға ұшыраспауын септігін тигізді. Бұл тұрғыдан келетін болсақ, ТМД елдерінің тағдыры "югослав бағыты" бойынша кетуі әбден ықтималды. Яғни бір кезде бір үлкен мемлекет республикалары ретінде саналған, қазіргі кезде дербес тәуелсіз мемлекеттер арасында қанды қақтығыстар болуы мүмкінді.
ТМД-ны халықаралық құқық субъектісі ретінде тану ешкімнің де құманын туғызбасы анық. Себебі, Достастық Біріккен Ұлттар ұйымында бақылаушы мәртебесіне ие. Бұл тұрғыдан келгенде, ТМД елдерінің саяси ынтымақтастығы регінде Мемлекеттер басшыларының Кеңесі мен Үкіметтер басшыларының Кеңесін жатқызуға болады.
1991 жылдың 21 желтоқсанында бұрыңғы Кеңес одағының 11 республикасы арасында жасалған келісімге орай ТМД үйлестіру институттарының келісімі туралы айтылғанды. Сол жылдың 30 желтоқсанында "мемлекеттер басшыларының кеңесі және үкіметтер басшыларының кеңесі туралы" уақытша келісімде қабылданғанды. Тәуелсіз мемлекеттер достастығының ең жоғарғы органы ретінде мемлекеттер басшыларының кеңесі табылады (жарғының 21 бабы).
Мемлекеттер басшыларының кеңесі мүше-мемлекеттердің ортақ мүдделі Қызметіне қатысты қағидалы сұрақтарды талдайды және шешеді. Бұл кеңесмәжілісі жылына екі рет шақырылады. Кезексіз мәжіліс шақыру кез-келген мүше-мемлекеттің ынтасы және талабы бойынша болуы мүмкін. Жарғының 22 бабына сай үкіметтер басшыларының кеңесінің негізгі мақсаты мүше-мемлекеттер атқару органдарының ынтымақтастығын экономикалық, әлеуметтік және баска да ортақ мүдде салаларында үйлестіру болып табылады. Бұл кеңес мәжілісі жылына төрт рет шақырылады. Кезектен тыс мәжіліс шақырылуы кез-келген мүше-мемлекет үкіметінің қалауымен болады. Мемлекеттер басшылары кеңесінің шешімдері және үкіметтер басшылары кеңесінің шешімдері ортақ келісім-консенсус негізінде қабылданады. Әр мемлекет кез-келген сүрақ бойынша мүдцелілігі жоқ екенін білдіре алады және бүл басқа мемлекеттер тарапынан шешім қабылдау үшін кедергі деп қаралмауы тиіс. Қүжаттарды мүндай кеңшілік қағидасымен қабылдау қызықты салдарға да апаруда. Достастық көлемінде қабыхданған бір келісімдерге 1] мемлекет қол қойса, басқа бір келісімге 10 немесе 6 мемлекет қол қоюда. Мүндай жағдайда консенсус қағидасының өзі жоққа шыққандай және барлық мүше-мемлекет қабылдамаған қүжаттың орындалуъі да жартылай болып, жоғарыда айтып өткен кедестердің қызметіне де нүқсан келтіруде. Мемлекеттер басшыларының кеңесі және үкіметтер басшыларының кеңесі біріккен мәжілістер өткізе алзды. Мемлекеттер басшылары және үкіметтер басшылары кеңестердің можілістерінде достастыққа мүше-мемлекеттердің орыс алфавиті бойынша атауларына қарай кезекпен төрағалық етеді. Және мәжілістер негізнен алғанда, ортақ келісімге сай ТМД-ның кез-келген мүше-мемлекетінің астанасында өтеді.
Қай кеңес болса да жүмысшы және қосымша органдарды түрақты және уақытша негізде қүра алады. Бүл органдар мүше-мемлекет өкілдерінен қажетті өкілеттілік беріле отырып қүрылады. Олардың мөжілістеріне қатысуға сарапшылар мен кеңесшілер тартылуы мүмкін. 1993 жылдың желтоқсан айында ТМД елдерінің басшылары ТМД төрағасы қызмет орнын тағайындады. Бүл қызмет әкілеттілігі бір жылға жарамды.
ТМД қүрылғалы бері ЙРИЧжылдан астам уақыт етті. Және бүл уақыт
ішінде Достастық көлемінде қабылданған қүжаттардың саны мың үш жүзден асты. Бүл қүжаттардың әрқайсысына тоқталу тақырып мақсаты болып саналмайды және тоқталып, саралау мүмкін де емес Сол себептенде мсмлексттср және үкіметтер басшылары кеңестерінің бір-екі мәжілісінде каралған сұрақтарға токталып өтсек дейміз.
1995 жылдың 26 мамырында Достастыққа мүше-мемлекеттердің басшылары мен үкіметтер басшылары кеңестерінің мәжілістері болып өтті. Мемлекеттер жоне үкіметтер басшылары непзінсн экономикалық сипаттағы сүрақтарды карадьг ал егерде толық келемде алсак, Достастық емір сүруінің күнделікті жәче болашақтағы багыттарына қатысты сүрақтар
.!»—- — -
мәжіліс тақырыбы болдн.
Мәжілісте қаралған екінші күрделі мәселелердің бірі "Достастыққа мүше емес мемлекеттермен ТМД мүшс-мемлекеттерінің шекараларын қорғау туралы шарт"/71, 34-366./ жайында болатын. Бүл сүрақ бүдан бүрын 1995 жылдың 10 ақпанында Алматы қаласында талқыланып толықтырылуға жіберілген болатын. въгр^рқы—і^т^р Ж.-ЧНР' уг>риіііиі. мІІІІш ІрпІ'|ІІ—шскари әексрясрішң басшыларіл мамыр айыіш дойіп бүл-еүрнмы шара Іалдаи, ^ліен жцмыі жүргізгоиді. Можіліс соңында бүл қүжатқа жеті мүше-мемлекет қол қойды. Қосылмай қалған ме^пекеттер: Азербайджан, Молдова, Түркменстан, Озбекстан және Украина.
Можілісте Абхазиядагы шиеленісті және Тәжікстандағы жағдайды реттеу сүрақтары да қаралып отті. Тожікстанда орналасқан бсйбітшілік күштерінің Қалу мерзімін үзарту тхралы шешім жоне жоғарыдағы шиеленісті реттеу Жоспарлары бекітілді. / Егер, Достастық үкіметтер басшыларының кеңес мәжілісінде талқылаған және қабылдаған келісімдерге келетін болсақ, олардың да саны өте көп. Бір, екеуіне тоқталып өтсек дейміз. 1996 жылдың 12 сәуір жүлдызында Достастықтың біркелкі көлік кеңістігін қүру саласына байланысты шараларды реттеу сүрақтары қарастырылды. Темір жол көлігін мемлекеттік қолдаудың үлттық багдарламаларын жүзеге асыруға бағыт берідді. Тариф саясатын өз-ара ыңғайластыруға көңіл белінді. Қауіпті және басқа да қалдықтарды шекара арқылы тасымалдауды бакылау туралы келісімге қол қойылды. 2000 жылға дейін үйымдасқан қылмыспен бірігіп күресу бағдарламасының жобасы бекітідді және экономика саласындағы қылмыстармен күресудегі ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды. Шекара мәселелеріне байланысты сүрақ сырткы шекараларды қорғау беріктігін нығайту түрғысынан қаралды. ТМД әуе шабуылдарына қарсы қорғаныстың ортақ жүйесін қүру және нығайтудың нормативтік қүжаттарына байланысты шешімдер қабылданды|»алык —мдсслслірі с—Ісатысты—жопс—оасқа да кшттгрен—еүрақтар Мінс бүл Достастыктың мемлекеттер жөне үкіметтер басшылары кеңестерінің екі-ақ мәжілісінде қаралған сүрақтар тізімі. Және жогарыда токталып откеніміздей мемлекеттер басшылары кеңесінің мәжілісі жылына екі рет, ал үкімеггер басшылары кеңссінің мәжілісі жылына торт рет жиналатынын еске алсақ, қаншама сүрақтар мен мәселелердің котеріліп, қаралатынын айтпасақ та түсінікті. Әрине ТМД-ның қазіргі даму сатысында Достастыққа мүше- мемлекеттер жөне үкіметтер басшылары кеңестерінің эртүрлі сипаттағы қүжаттары бойынша қабылданған шешімдсрі іс-жүзінде толықтай орындалуда, десек, артық айтқандық болар еді. Дегенмен, олардың интеграциялық процесстердің алға ілгерілеуінде атқарып отырған ролі зор екенін де айтқан абзал.
-£2г Сыртқы істер министрлерінің кеңесі
Достастық мемлекеттер басшыларының кеңесі мен үкіметтер басшыларының кеңесі шешімдерінің негізінде сыртқы істер министрлерінің кеңесі (СІМК) мүше-мемлекеттердің сырткы саяси қызметін, оның ішінде халықаралық үйымдардағы қызметі мен тараптарға мүдделі болып табылатын дүниежүзілік саясат сүрақтары бойынша қызметті жүзеге асырады (жарғының 27 бабы). Сыртқы істер министрлерінің кеңесі 1993 жылдың 24 кыркүйегінде мемлекеттер басшылары мен үкіметтер басшыларының кездесуінде бекітілген ереже негізінде жүмыс істейді/73, 39-406./. СІМК өз қызметінде БҮҮ жоне ЕҚЫК (Европадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық кеңесі) жаргысын, ТМД жарғысын, Достастық колемінде қабылданған келісімдер мен шешімдер жөне жоғарыда айтып өткен ережені басшылыққа ала отырып оз қызметін атқарады. СІМК мүше рстінде Достастыққа мүше-мемлекеттердің сырт
| |  скачать работу |
ТМД-ғы интеграция тарихы |
