Тұран ойпатының климаты, ішкі сулары, органикалық дүниесі
і.Тұран жазығының 45-48°с.е. аралығындағы солтүстік бөлігінің қоңыржай белдеудегі шөлдері салыстырмалы түрде біршама ылғалды жағдайда қалыптасатындықтан жусанды-әртүрлі шөптесін өсімдіктерге біршама бай жусанды-біртүрлі шөптесін өсімдікті сазды, астық тұқымдас әртүрлі шөптесін өсімдікті құмды және баялысита, көктекті әртүрлі шөптесін өсімдікті тасты шөлдерқалыптасқан. Тұран жазығының оңтүстік бөлігіндегі субтропиктік шөлдері қысы жылы,жазы ыстық өте құрғақ болуы мен ерекшеленетіндіктен көк нәрлі, сарғалдақты, әртүрлі шөптесін өсімдікті эфенерлі шөлдер басым болып келуімен ерекшеленеді: Қатаң әрі шұғыл кантинентті климат жағдайында ылғалдың сақталуында Тұран жазығының шөлдерінің субстраты ерекше орын алады.Тұран жазығының беткі қабатының литологиялық құрамына сай.
Жусанды сортан шөпті сазды,астық тұқымдас әртүрлі шөптесін өсімдікті құмды псаммофитті баялыситы-көкпекті тастти гифсофитті жәнесортан шөпті сорлы-галофитті шөлдер қалыптасқан,солардың ішіндетау жыныстарыныңер екшеліктеріне,ылғалдану жағдайына сай құмды псаммофитті шөлдер тіршілікке өте бай болып келеді: Ылғалдану мүмкіндігішектеулі болуына байланысты типсофитті тастышөлдер өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне өте жұтаң болып келеді.
Қазіргі кезенде ғаламдық жылыну үрдісіне табиғат байлықтарын пайдалануға байланысты Арал маңының шөлденіп құрғап қалған көл табанынан ұшқан шаңды тұздардың бұлтпен араласып орта Азиямен Қазақстанның топырағын,жер асты суларымен ауаны ластап,қоршаған ортаның тепе тепетеңдігін бұзып адам өміріне қауіп төндіруде.
Суармалы егіншіліктің жедел дамуы Сырдария мен Амударияның суында тыңайтқыштармен еріген концентрация сының мөлшері шектен тыс артып кетуі Арал маңы халқын ауыз су мен қамтамасыз ету мәселесін шешіп,көлдің биологиялық байланыстарын орасан зор нұқсан келтіруде.
Осыған орай орталық Азия республикалары Сырдариямен Амударияның суын үнемдеп пайдаланып суды көп қажет ететіндақылдардың егіс көлемін азайтып өзен суының Аралға жеткілікті мөлшерде құйылуын қамтамасыз етіп қазіргі денгейін сақтап қалу мәселесін шешу қажет.
Құм көлдің мұнайын, Бұхараның табиғи газын, басқа да табиғат байлықтарын игеру барысында табиғи тепе-теңдікті сақтау мәселесіне зор мен беру қажет.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Чурахин. Физическая география Казахстана. Алматы: Мектеп, 1968. 83-90 стр.
2. Физическая география Республики Казахстан /под. ред. К.М.Джаналиевой – Алматы: Қазақ университеті, 1998. – С.11 -18.
3. Бейсенова А.С. Қазақстанның физикалық географиялық тұрғыдан зерттелуі. 2002 ж. 25 б.
4. Николов Н.И., Гвоздецкий Н.А. Казахстан. Алма – Ата: Наука, 1969. - С. 100-115.
5. Бейсенова А.С. исторической основы географического иследование Казахстана. Алматы; Казтос ИНТИ, 2001г.
6. Бейсенова Ә.С. Қазақстан аумағының физикалық-географиялық тұрғыдан зерттелуі. –Алматы: Мектеп, 1990.79-100 б.
7. Бірмағамбетов А.А. Қазақстанның физикалық географиясы.-Алматы: Рауан, 2004. 16-25 б.
8. Гвоздецкий Н.А., Михайлов Н.И. Физическая география СССР. –
М: Высшая школа, 1986. – С. 250-255.
9. Абдуллин А.А. Геология Казахстана.-Алма-Ата: Наука, 1981. -С.34-45.
10. Беспалов В.Ф. Геологическое строение Казахской ССР.-Алма-Ата: Наука, 1971. - С. 100-115.
11. Абдуллин А.А. Геология и минералогические ресурсы Казахстана. – Алма – Ата: Ғылым, 1994. - С.115-130.
12. Физическая география Республики Казахстана /под ред. Жаналивой. –Алматы: Қазақ Университеті.1998.33-36 стр.
13. В.М.Чупхин от пустынь до степных вершин Алма- Ата: Казахстан, 1966. 50- 55 стр.
14. Ә.Бірмағамбетов. Қазақстанның физикалық географиясы.Алматы: Рауан, 2004. 75-83 б.
15. Савричевская З.А. Геоморфология Казахстана и Средней Азий – Л: 1965. – С.120 – 132.
16. Альпатев А.М., Архангельский А.М., Позонлелов Н.Я., Степанов А.Я. Физическая география СССР. – М: Высшая школа, 1976. – С. 153-191.
17. Савричевская З.А. Геоморфология Казахстана и Средней Азий – Л: 1965. – С.148 – 161
18. Чупахин В.М. Физическая география Казахстана. Алматы: Мектеп, 1968. 83-90 бет.
19. Физическая география Республики Казахстан /под. ред. К.М.Джаналиевой – Алматы: Қазақ университеті, 1998. – С.135-140
20. Николов Н.И., Гвоздецкий Н.А. Казахстан. Алма – Ата: Наука,
a. 1969. - С. 120-27.
21. Гвоздецкий Н.А., Михайлов Н.И. Физическая география СССР. –
a. М: Высшая школа, 1986. – С. 256-260.
22. Климат Казакстана / под. ред. Утешева А.С. – М: Наука, 1975. -
23. Альпатев А.М., Архангельский А.М., Позоплелов Н.Я. , Степанов А.Я. Физическая география СССР. М.: Высшая школа 1976, 153-191с.
24. .Н.А.Гвоздецкий, Н.И.Михайлов Физическая география СССР. М.: Высшая школа 1986, 250-311с.
25. .Николов Н.И., Н.А.Гвоздецкий Казахстан. Алма-Ата: Наука, 1969. 110-155 с.
26. Климат Казахстана (под. ред. Утешева А.С. М., Наука, 1975. 110-115 с.
27. Флиьнец П.П. Очерки по географии внутренных вод Центрального, Южного, Восточного Казахстана. Алма-Ата, Наука, 1981, 75-94 с.
28. Казахстан природные условия и естественные ресурсы СССР. – М.: Наука, 1969, 128-139 с.
29. Давыдова М.И., Раковская Э.М. Физическая география СССР. – М.: Просвещение, 1990, 204-211 с.
30. Равнины и горы Средней Азии и Казахстана. – М.: Наука, 1975, 139-158 с.
31. Соколов А.А. Основные почвообразования и почвы Восточного Казахстана. Повышение плородия
| |  скачать работу |
Тұран ойпатының климаты, ішкі сулары, органикалық дүниесі | 
