Адам өлтіру: жай және ауырлатылған түрлері

Айыпты адам әйелдің жүктілігін сырт пошымына, әйелдің өз сөзінен немесе медициналық құжаттармен танысу арқылы біле алады.Ол қалай болғанда да жүктілік анық белгілі болуға тиіс .Әйелдің жүкті екендігін білмеген адам бұл тармақ бойынша жауапқа тартылмайды және де, қылмысты осы тармақпен саралау үшін іштегі баланың әйелге қастандық жасау нәтижесінде одан бұрын өлгендігінің заңдық маңызы жоқ.

Жүкті әйелді өлтіргенде айыптыда жәбірленушінің қатысты тікелей ретте, жанама ниетте болуы мүмкін. Өлтіру себептері әртүрлі болғанымен, олардың қылмысты саралауға ықпалы болмайды. Мысалы айта кететін болсақ жүкті әйелді қызғаныштан өлтірген адам Қылмыстық кодекстің 96-баптың Г тармағы бойынша жауапқа тартылады.

Осы 96-баптың 2-бөлігінің Д тармағы бойынша аса қатыгездікпен адам өлтіру-ді қарастыратын болсақ, жәбірленушіні аса қатыгездікпен адам өлтіру дегеніміз-айыптының айуандық әрекеттерге, адамгершілік шегінен шығуы.

Аса қатыгездікті мынадай мән-жайлар сипаттайды:

Өлтіру тәсілі, жәбірленушінің денесіне көптеген жарақат салу, көму, ас-су бермеу, уландырып, қинау, қышқылмен күйдіру тағы басқа сол сияқты.

Өлтірер алдында немесе өлтіргенде садистік қылық көрсету: қинау,зорлау,жанын күйзелту.

Жәбірленушінің жақындарының көзінше өлтіру, оларды күйзелту.

Аса қатыгездікті нысандары болу үшін айыпкер өлтірер алдында немесе өлтіріп жатқан кезде жәбірленушіні қинайды, жанын күйзелтеді, не алдын ала әдейі қинап өлтіреді. Қинап өлтіру бұл аса қатыгездіктің белгісі ,ол әрекетті Қылмыстық кодекстің 96-бабы 2-бөлігінің Д тармағымен саралауға негіз болады.

Сонымен қатар, бұл қаулыда жәбірленушіні оның жақындарының көз алдында өлтіру де аса қатыкездіке жатқызылған . Себебі, айыпкер өз әрекетімен жәбірленушінің жақыңдарына күйзеліс тудырады, олардын жанын ауыртады.

Осындай жағдайда айыпкердің субьективтік қатынасы жәбірленушіні өлтіруге ғана емес, оның өлтірілуіне айғақ болған жақындарын да күйзелтуге бағытталған тікелей ниетпен айқындалады. Жақын адамдарға тек туыстық қатынастағы адамдар  ғана емес, басқадай қарым-қатынастар арқылы жақындасқан адамдар да жатады, некеге отырмаған ерлі зайыптылар, әлі үйленбеген қалындықпен күйеу бала, асырап алғандар, қамқорына алғандар тағы басқалары сияқты. Аса қатыгездікпен өлтіргенде, айыпкер өзінің іс-әрекетінде асақатыгездік сипат бар екендігін түсінуге, соны қалауға немесе оған саналы түрде жол беруге тиіс. Жоғарыда айтылғандай, аса қатыгездік тек обьективтік әрекеттермен ғана емес сонымен қатар айыпкердің психикалық қатынасымен де сипаталады.

Аса қатыгездік жасаудың себептері әр түрлі болады: кек, қызғаныш ,бас пайда, тағы басқа ,олар қылмысты  Қылмыстық кодекстін 96-бабының 2-бөлігінің Ә тармағы бойынша саралауға әсер етпейді .Адам өлтірудің бұл түрінде айыпкердің нақты бір адмды өлтіруге тікелей ниет болғандығы. Басқа адмдарды өлтіру немесе олардың денсаулығына зақым келтіру жанама ниет болып саналады. Егер көптеген адамдардың өміріне қауіпті тәсілмен бір адамды өлтіру көптеген адамның өліміне алып келсе, айыпкердің әрекетін Қылмыстық кодекстің 96-бабының 2-бөлігінің А, Е тармағы және Қылмыстық кодекстің деңсаулыққа зақым келтіргендік үшін жауаптылық көзделген тиісті бабы бойынша сараланады.

Адамды өлтіруді адамдар тобы немесе ұйымдасқан тобтын жүзеге асыруы. ҚК 31-бабына сәйкес, бір немесе бірнеше қылмыс жасау үшін күні бұрын біріккен топ адамдардың тұрақты тобы ұйымдасқан топ деп саналады.Адам өлтірудің бұл түрі қоғам үшін өте қауіпті.

Сонғы жылдары Қазақстанның құқық қорғау органдары өте жақсы қаруланған. Бес аспап қылмыстық құрамалармен күресуде , олардың кейбіреулерінің билікті орындарда отырған өз адамдары бар . Ондай бандаға Алматыны неше жыл жайлаған, бірнеше ауыр қылмыстар жасап, үш адам өлтірген Можаев тобын жатқызуға болады.

Пайда табу мақсатымен, сол сияқты жалданып не қарақшылықпен , қорқытып алушылықпен не бандитизіммен ұштасқан адам өлтіру Қылмыстық Кодекстің  96- бабының 2-бөлімінің З тармағы. Материалдық пайданы заңсыз жолмен алу мақсатында адам өлтіру-пайда табу мақсатында адам өлтіру деп саналады,оған бәсекелесті жою, мүліктік құқықтарды иемдену, материалдық шығындардан құтылу, сондай-ақ жалданып, яғни тапсырыспен адам өлтіргені үшін ақы алу.

Көздеген пайданы адамды өлтіргеннен кейін алу міндетті емес , ең бастысы қастандық жасаған кезде бас пайданы көздегендік анықталуы тиіс.

Адам өлтірудің мұндай түріне жәбірленушіні, оның жоғары лауазымды қызметін алу үшін өлтіруде жатады.

Бұл құрамның міндетті  элементі –пайда табудың себеп болуы. Е. М Өсербековтың анықтамасы бойынша,пайда табу – кез келген жолмен материалдық пайда табуға ұмтылу. Пайда табу мақсатында адам өлтірудің тәсілдері әрқилы :белсенді әрекет жасап тікелей шабуыл жасаудан уландыруға дейін немесе ешқандай әрекет жасамай өл-тіруге дейін болады.

Егер қасақана өлтірудің себебі пайда табу болмаса , онда жәбірленуші өлгеннен кейін оның мүлкін иемденуге бағытталған айыпкердің әрекетін Қылмыстық кодекстің бөтеннің меншігіне қарсы қылмыс үшін жауаптылық көзделген бабы бойынша, ал адам өлтіруді саралаушы нышандарына қарай Қылмыстық кодекстің 96-бабының 1-бөлігі бойынша немесе 2-бөлігінің тиісті тармақтары бойынша саралау керек.

Мысалы айтқанда борышты төлемегені үшін жәбірленушіні өлтіргенде айыпты адам бұл қылмысты пайда табу үшін жасады деп  қарастыруға болмайды, себебі мұндай жолмен борыштың қайтпайтының  немесе материалдық пайда түспейтінін айыпкер біледі .

Мұнда адам өлтірудің негізінде пайда табу емес, өш алу жатыр, сондықтан оны ҚК 96-бабының 2-бөлігінің З тармағымен саралау дұрыс емес.

Мұндай жағдайда саралау ҚК 96-бабының 1-бөлігі бойынша және ҚК 327-бабы бойынша жасалынады. Жалданып адам өлтіруге тән ерекшелік және оның міндетті нышаны сол, бұл қылмысқа қатысушылар өзара рөл бөліседі . Тапсырушы қылмысты ұйымдастырушы немесе қылмысқа айдап салушы болады. Бұл жағдайда қылмыс жасауға тек эканомикалық қана емес , саяси да себептер ұйытқы болады . Басты мақсат бәсекелестің көзін жою . Қылмыстық мақсатты ақыға орындайтын адам орындаушы болып саналады.

Сонымен тапсырыспен адам өлтірудің ұйымдатырушысы немесе оған айдап салушы , өзінде пайда табу ниет болмаса да, пайда табу мақсатында  адам өлтіруге қатысушылар болып саналады. Мысалы, олардың әрекетіне қызғаныш , кек тағы басқа себеп болуы мумкін. Қылмысты орындаушының әрекетінде пайда табу ниетінің болғандығы міндетті түрде анықталуға тиіс.

Егер тапсырыс бойынша адам өлтіргенде орындаушы бас пайданы көздемесе, онда басқа бір себептер болса ,аяушылық, жаны ашығандық , бұл жағдайда тапсырыс беруші мен орындаушының  іс әрекетін ҚК 96-бабы 3-бөлігінің З тармағы бойынша саралауға болмайды.

Мысалы айта келсек әйел өзінің көнілдесіне күйеуіне өлтіртеді, себебі күйеуі оны ылғи ұрып соғады.

Қарақшылықпен, қорқытып алушылықпен немесе бандитизммен  ұштасқан адам өлтірушілік : қосымша дәрежелеуді қажет етпейді. Меншікті қорғау кезінде адам  меншікті ұрлау, тонау немесе қорқытып алу кезінде ,қылмыс үстінде ұсталса не меншікке қарсы қылмыс жасалғаннан кейін бірнеше уақыт өткен соң адам өлтірушілік болса , ол өш алу мақсатында адам өлтірушілік болса , ол өш алу мақсатында адам өлтіргендік болып қарастырылады.

Бұзақылық ниетпен жасалған қылмысты мақсатты анықтау қиын. Көбіне мұндай қылмыстар ешқандай себепсіз жасалынады. Бұзақылыққа барған адамдардың басым көпшілігі    90%-ке дейін  сол кезде мас күйде болған. Бірақ мас күйде болу бұзақылық ниетпен адам өлтіруге дәлел бола алмайды.

Қоғамдық тәртіпті өрескел бұзу сияқты бұзақылықтың негізгі нышаны болмаса да, басқаның өмірін заңды бұза отырып қию, бұзақылық ниетпен адам өлтіру болып сараланбайды. Жәбірленуші бастаған жаңжалдың, төбелестің нәтижесінде ол өзі өлсе, бұл жағдайда  да қылмыс бұзақылық ниетпен адам өлтіргендікке жатпайды.

Сот тергеу практикасында кездесетін ерекше қиыншылық — бұзақылық ниетпен адам  өлтіруді жауаптылық ҚК 96-бабының 1 бөлігінде қарастырылған төбелес кезіндегі адам өлтіруден ажырату. Мұндай жағдайларда қылмыстық істегі мән жайларды мұқият тексеру керек: төбелесті кім шығарған, онда адам өлтіру мақсаты болдыма, сондай-ақ айыпкер әрекетінің субьективтік жағын мұқият талдау қажет. Қоғамдық орында, басқа адамдардың көзінше қызғаныш ,өш алу себептермен немесе басқадай өзара жеке қатынастан туындайтын себептермен өлтіру , бұзақылық ниетпен адам өлтіру ретінде қарастырылуы тиіс емес.

Атылатын қаруды, газ қаруын, пышақ ,кастет немесе басқадай суық қару не басқалардың өміріне , деңсаулығына нақты қауіп төндіретін өзге заттарды қолдану, егер айыпкердің адам өлтіруге ниет болмаса ҚК 257-бабының 3-бөлігі бойынша саралануға жатады. Басқа қылмысты жасыру немесе оны жасауды жеңілдету мақсатымен жасалған, сол сияқты зорлауға немесе жыныстық қатынас сипатындағы күш қолдану әрекеттерімен ұштасқан адам өлтіру .ҚК 96-бабының 2-бөлігі К тармағында адам өлтірудің өзінше бөлек екі түрі үшін жауаптылық көзделген:

1. басқа қылмысты жасыру немесе оны жасауды жеңілдету мақсатында адам өлтіру;

2. зорлауға немесе жыныстық қатынас сипатындағы күш қолдану әрекеттерімен ұштасқан адам өлтіру.

Қылмыстың бірінші түрі бойынша жауапкершілік бұрын жасалған қылмысты жасыру немесе айыпкер өзінің алдында жасалатын қылмысын женілдету мақсатында адам өлтіруді айыпкер сол бастапқы ойластырған қылмысын жасағанға дейін немесе қылмысты жасау барысында жүзеге асырады.

Егер кінәлі қылмыс жасауды жеңілдету немесе жасалған қылмысты жасыру мақсатында өзінің қоғамдық не

1 2 3 4 5

скачать работу

Отправка СМС бесплатно