Ақпарат және информатика

   Кіріспе

Ақпаратты шындығында да ғылыми ұғым ретінде қарастыруға болады. Өйткені бұған дейін ақпараттың кұрылымы мен қасиеттері барлық ғылым салаларында зерттелінді. Мысалы, физика - ақпарат таситын сигналдардың қасиеттерін зерттейді. Табиғаттағы көптеген құбылыстардың сигнал шығаратыны белгілі. Ал тіркелінген сигналдар белгілі бір мәліметтерді құрайды. Мәліметтер түрленіп, тасымалданып, әдістердің көмегімен қолданыс табады. Мәліметтер мен әдістердін өзара әсерлесуінен ақпарат түзіледі. Өлі табиғаттағы процестер үздіксіз энергия алмасу түрінде өтеді. Энергия алмасумен қатар тірі табиғатта бағытталған зат алмасу процесі жүреді. Зат алмасу мен энергия алмасу процестерінің арасындағы өзара байланыс ақпарат алмасу турінде өтеді немесе оны ақпараттық процесс деп атайды.

Сонымен ақпарат — бұл ақпараттық процесс барысында түзілетін қозғалыстағы объект. Ақпараттың қасиеттері мәліметтердің қасиеттеріне де, әдістердің қасиеттеріне де тікелей тәуелді.

Ақпарат және информатика

1.1       Ақпарат ұғымы

Ақпаратты шындығында да ғылыми ұғым ретінде қарастыруға болады. Өйткені бұған дейін ақпараттыңкұрылымы мен қасиеттері барлық ғылым салаларында зерттелінді. Мысалы, физика - ақпарат таситын сигналдардыңқасиеттерін зерттейді. Табиғаттағы көптеген құбылыстардың сигнал шығаратыны белгілі. Ал тіркелінген сигналдар белгілі бір мәліметтерді құрайды. Мәліметтер түрленіп, тасымалданып, әдістердің көмегімен қолданыс табады. Мәліметтер мен әдістердін өзара әсерлесуінен ақпарат түзіледі. Өлі табиғаттағы процестер үздіксіз энергия алмасу түрінде өтеді. Энергия алмасумен қатар тірі табиғатта бағытталған зат алмасу процесі жүреді. Зат алмасу мен энергия алмасу процестерінің арасындағы өзара байланыс ақпарат алмасу турінде өтеді немесе оны ақпараттық процесс деп атайды.

Сонымен ақпарат — бұл ақпараттық процесс барысында түзілетін қозғалыстағы объект. Ақпараттыңқасиеттері мәліметтердіңқасиеттеріне де, әдістердің қасиеттеріне де тікелей тәуелді.

1.2. Мәліметтердің негізгі құрылымы

Мәліметтер - ақпараттың құрамдас бөлігі. Тіркелу әдісіне сәйкес мәліметтер әртүрлі тасуыштарда сақталады және тасымалданады. Ең кеңтараған мәліметтерді тасуышкағаз болып табылады. Заттың оптикалыққасиеттерініңөзгерісі лазерлік сәулелердіңкөмегімен жазылатын тасуыштар СD-ROM-да қолданылады. Магниттік касиеттердің өзгерісін колданатын тасуыштар ретінде магниттік таспалар мен дискілерді алуға болады.

Мәліметтерге қолданылатын амалдар

Ақпараттықпроцесс барысында мәліметтер әдістердің көмегімен бір түрден екінші түрге өзгереді. Мәліметтерді өңдеу көптеген амалдардын жиынтығынан тұрады: мәліметгерді жинау;

•    мәліметтерді қалыптастыру;

•    мәліметтерді сүзгілеу;

•    мәліметтерді сұрыптау;

•    мәліметтерді топтастыру;

•    мәліметтерді архивтеу;

•    мәліметтерді қорғау;

•    мәліметтерді тасымалдау;

•    мәліметтерді түрлендіру.

Жоғарыдағы мәліметтерге қолданылатын амалдар тізімі толықемес. Бүкіл әлемде миллиондаған адамдар мәліметтерді кұру, өңдеу, түрлендіру және тасымалдаумен айналысады, әрбір жұмыс үстелінде әлеуметтік, экономикалық, ғылыми және мәдени процестерді басқару үшін қажет арнайы амалдар орындалып отырады. Барлық мүмкін болатын амалдардың толық тізімін кұрастыру мүмкін емес және оның қажеті де жоқ. Бұдан ақпаратпен жұмыс істеуге көп уақыт кетеді, сондыктан оны автоматтандыру қажет деген корытындыға келеміз.

Мәліметтердіц негізгі құрылымы

Егер мәліметтер реттелген, яғни қандай да бір берілген құрылымға сәйкестендірілген болса, онда олармен жұмыс істеуді автоматтандыру оңайға түседі. Мәліметтер құрылымының негізгі үш түрі бар: сызықтық, кестелік және иерархиялық.

Мәліметгердің сызықтык құрылымы дегеніміз әрбір элементтің адресі мен нөмірі бірмәнді аныкталған реттелген кұрылым. Сызықтык құрылымға мысал ретінде тізімдерді алуға болады.

Кестелік қүрылымды мәліметтермен танысу үшін біз көбейту кестесш еске түсірсек жеткілікті. Кестелік құрылымдардағы элементтер ұяшықадрестерімен анықталады. Ұяшықадресі кестенің қиылысқан жолдар мен бағандарының нөмірімен анықталады.

Иерархиялық құрылымды мәліметтер

Тізім немесе кесте түрінде бейнелеуге келмейтін, реттелмеген мәліметтерді иерархиялық түрде бейнелейді. Бұл тәріздес құрылымдар бізге күнделікті өмірден таныс. Негізінен түрлі ғылыми жүйелеуде кеңінен қолданылады.

Иерархиялыққұрылымдардағы әрбір элементтің адресі құрылымның төбесінен берілген элементке дейінгі жолмен анықталады. Мысалы, Раіntпрограммасын іске косатын командаға әкелетін жол былай көрсетіледі:

Іске қосу →Программалар→Стандартт→Раіnt(Пуск→Программы→Стандартные→Раіnt)

1.3. Файлдықкұрылым

Мәліметтердісақтаудыңбірлігіретіндефайлдепаталатынобъектқабылданған.

Файлдегенімізөзінеғанатәнатыбар, еркіншеалынғанбайттаржиынынантұратынтізбек. Файлдарбайтпенөлшенеді. Бірбайтсегізбиттентұрады. Битдеп0 мен1 мәндерінінбіреуінғанақабылдайалатынақпаратөлшемініңеңкішібірлігінайтады. Әрбірфайлқандайдабіртипкежататынмәліметтердісақтауғаарналған. Бұлжағдайдамәліметтертипіфайлдыңтипінанықтайды. Файлдыңатықайталанбайтын, текосыфайлғағанатәнболуыкажет, жәнеарасынанүктекойылғанекібөліктентұрады; атауыменкеңейтуі. Файлдыңатыкез-келгеншектелгенұзындықтыәріптердің, символдардыңтіркесінентұрады. Алекіншібөлігіфайлатауынкенейтудепаталады. Олүшәріптенаспайтынтіркестентұрады. Мысалы:

Мәтін.dос- Word редакторындажазылғанмәтіндікфайл;

Кесте.xls - Excel процессорындадайындалғанфайл;

Сурет.bmp—графиктікфайл;

Мәліметтер.mbd — Ассеss мәліметтер базасында әзірленген файл.

Файлдарды сақтау иерархиялық құрылым бойынша жүргізіледі. Бұл жағдайда оны файлдық құрылым деп атайды. Құрылымның төбесі ретінде тасуыштын(дискінің) атыалынады. Бұданәріфайлдаркаталоггарға(қаптамаларға) топтастырылады, олардыңішіндебағыныңқыкаталогтарорналастыруғаболады.

С: ҚаптамаКітап Мәтін.dос— СдискісініңҚаптамадегенкаталогыныңКітапдегенішкікаталогындаорналасқанWord -тадайындалғанМәтін.dосмәтіндікфайлы.

1.4. Информатика пәні мен оның мәселелері

Информатика — есептеу техникасы құралдарының көмегімен мәліметтерді қабылдау, құру, сақтау, турлендіру, өңдеу және жеткізу тәсілдерін жүйеге келтіретін жаңа техникалық ғылыми пән.

Информатика пәні келесідей ұғымдарды қарастырады:

•    есептеу техникасы құралдарыныңаппараттық жасақтамасы;

•    есептеу техникасы кұралдарыныңпрограммалық жасақтамасы;

•    аппараттық және программалықжасақтамалардың өзара әсерлесу құралдары;

• аппаратық және программалыққұралдармен адамның өзара әсерлесу құралдары.

Аппараттық және программалық кұралдармен адамның өзара қарым-қатынасының әдістері мен құралдарын қолданушы интерфейсі деп атайды.

Информатиканың негізгі мәселесі - есептеу техникасының аппараттық және программалық құралдарымен жұмыс істеу тәсілдерін жүйелеу болып табылады.

Бүгінгі таңда информатиканыңнегізгі мәселелерінін құрамына келесі бағыттарды жатқызуға болады:

•    есептеу жүйелерінің архитектурасы (мәліметтерді автоматты түрде өңдеуге арналған жүйелерді құрудың тәсілдері мен әдістері);

•    есептеу жүйелерінің интерфейсі (аппараттық және программалықжасақтаманы басқару тәсілдері мен әдістері);

•   программалау (компьютерлік программаларды даярлау әдістері);

•    мәліметтерді түрлендіру;

•    ақпаратты қорғау;

•   автоматтандыру;

•  стандарттау   (әр   түрлі   есептеу   техникасы   құралдарына   сәйкес аппараттықжәне программалық құралдар арасындағы, мәліметтердің берілу пішімі арасындағы үйлесімдікті қамтамасыз ету).

Есептеу техникасы және дербес компьютер

2.1. Компьютерлерді жүйелеу

Мәліметтерді автоматты түрде өндеуге арналған құрылғылардың жиынтығын есептеу техникасы деп атайды. Өзара карым-қатынаста болатын кұрылғылар мен программалар жиынтығын есептеу жүйесі деп атайды. Есептеу жүйесінің негізгі құрылғысы компьютер болып табылады.

Компьютерлер қолданылуына қарай мынандай топтарға бөлінеді: үлкен ЭЕМ (электрондық есептеу машинасы), мини-ЭЕМ, микро-ЭЕМ және дербес компьютерлер.

1999 жылдан бастап дербес компьютерлер үшін халықаралық стандарт — РС99 спецификациясы жұмыс істейді. Жаңа стандарт бойынша дербес компьютерлерді келесідей топ

1 2 3 4

скачать работу

Отправка СМС бесплатно