Баға саясаты
игополист бағаны жоғарылатса, оның бєсекелестері оған ермеуі м‰мкін. М±ндай жағдайда ол бағаны не б±рынғы қалпына келтіруі керек, не µз клиенттерінің бєсекелестер жағына ауысуына дайын болуы керек.
4. Таза монополия жағдайында нарықта тек қана бір сатушы болады. Б±л мемлекеттік мекеме (мысалға, Қазақстанда темір жол компаниясы), жеке ж‰йеленетін монополия (мысалға, “Қарағанды-Жылу”) не ж‰йеленбейтін монополия (мысалға, нарыққа нейлонмен шығар кезеңіндегі “Дюпон”). Єр ерекше жағдайда баға белгілеу єр т‰рлі болып қ±ралады. Мемлекеттік монополия баға саясаты кµмегімен єр т‰рлі мақсатты кµздеуі м‰мкін. Ол тауар сатып алушылар ‰шін µте маңызды болып, бірақ олар оны толық бағасына сатып ала алмайтын жағдайда, оның бағасын µзіндік қ±нынан тµмен белгілеуі м‰мкін. Баға тек шығындарды қайтару, не жақсы табыс табуды кµздеуі м‰мкін. Т±тынысты жалпы қысқарту мақсатында µте жоғары баға белгіленуі де м‰мкін. Ж‰йеленген монополия жағдайында ‰кімет компанияға “Єділ нормалы табыс” келтіретін, соның нєтижесінде мекемеге µндірісті қолдап отыратын, ал қажетті жағдайда оны кеңейтуге м‰мкіншілік беретін баға тағайындауға ±лықсат береді. Оған керісінше, ж‰йеленбейтін монополия жағдайында фирма нарық кµтеретін кез келген бағаны белгілей алады. Дегенмен бірқатар себептерге байланысты, фирма м‰мкіншілігінше максимальды бағаны тағайындамайды. Б±л єрі мемлекеттік ж‰йелеуді енгізуден сескену, єрі бєсекелестерді елеңдетпеу, єрі тµмен бағаны пайдаланып - нарықты игеруді тереңдете т‰су.
Беделді тауарлар ‰шін с±ранымның қисығы басқаша болады. Т±тынушылар тауардың бағасы неғ±рлым жоғары болса, сапасы да соғ±рлым жоғары болады деп есептейді. Бірақ бағаны шектен тыс жоғары бағаласа с±раным к‰рт тµмендейді.
С±раныс ±сыныстан артық. Мысалы, µндiрiстiк тауарлардың шетелдiк т‰рлерiне с±раныстың µсуi, оларға нарықтық бағаның к‰рт µсуiн тудырады.
Еңбек ақының µсуi еңбек µнiмдiлiгiнiң µсуiнен немесе тауар мен қызметтi µндiруден артық болса.
Сатушының талабы єсер еткен жоғары баға. Кейбiр µнiмдердi оның т±тыну сапасына сєйкес келмейтiн µте жоғары бағамен ±сынады, жєне б±л жағдай µте жиi кездеседi.
Баға жақын арады кµтерiледi деген немесе осыған ±қсас ақпараттарды тарату єбігерлік с±ранысқа єкеледi.
Бағаның тµмендеуiне єсер ететiн факторлар:
¦сыныс с±раныстан артық.
Еңбек µнiмдiлiгiнiң артуы мен тауарларды µндiрудi ±лғайту табыс деңгейiн т±рақтандырады.
Сатушының не болса да сатам деген µте айқын қ±лшынысы. Сiздiң т±рақты мекен жайыңызды µзгертуiңiзге байланысты µз ‰йiңiзден тез арылғыңыз келетiн жағдайыңызды білетiн сатып алушы бағаны тµмендетуге тырысады. Баға тµмендейді деген қауіп тµнсе, сатып алушылар ±сынылған тауардан бас тартады.
Коммерциялықкөрсету саласының ерекшеліктері: жеке тұтыну сипаты, қорланудың мүмкін еместігі, өндіру мен тұтынудың бөлек болмайтыны. Бұл ерекшеліктеріне қарай, мұнда баға құрылуының, оны анықтау тәсілінің және баға саясатын жүргізудің де өзіндік ерекшеліктері бар.
Коммерциялықмаркетинг саласында баға сұранымы икемді келеді. Өйткені, мұнда баға көбінесе сапа көрсеткіші ретінде алынады.
Коммерциялықмаркетинг саласының бағасын реттеу үшфакторға бөлінеді:
1. Мемлекет реттейтін қызмет көрсету бағасының тарифі;
2. Нарыққа қатысушылардың өздері реттейтін қызмет көрсету бағасының тарифі;
3. Таза нарық механизмі қалыптастыратын қызмет көрсету бағасы.
Бірінші топқа қызмет көрсетудің мына түрлерін жатқызуға болады: байланыс, транспорт, денсаулық сақтау және білім беру. Бұл топқа тарифті мемлекет реттейтін табиғи монополия да жатады.
Екінші топқа, қызмет көрсетудің баға тарифін әр түрлі бірлестіктер немесе нарыққа қатысушылар келісімімен реттелетіндер тобы жатады: авиа тасымалдау, нотариус қызметі, адвокат.
Ал, үшінші топқа баға тарифі толықтай нарық жағдайымен анықталатын қызметтер жатады: тұрмыстық қызмет көрсету, банк қызметі, коммерциялық, медициналық қызмет көрсету.
Коммерциялықмаркетинг саласында бағаның қалыптасу процесі, баға құрылуының тәсілімен стратегиясына фирманың жұмыс істейтін нарық құрылымы елеулі әсер етеді.
Нарық бәсекелесі жағдайында коммерциялықмаркетинг саласының, туристік агент, емханадағы тіс дәрігерлері. Кәсіпорындардың бұл тобындағы жұмыс істейтіндердің іс-әрекеттерінің баға деңгейі белгіленіп беріледі, бірақ бұлардың қызмет бағасы нарық конъюнктурасының өзгеруіне байланысты тез өзгеруі мүмкін.
Коммерциялықмаркетинг саласының нақты жағдайда сол қызмет көрсетуді бір адамнан екінші адамға қайталап сату болмайды. Бірақ, баға құрылу процесінде баға дискриминациясы болуы мүмкін (әр түрлілік). Бұл процесс әр түрлі нарық сегменті түрінде көрінеді. Басқаша айтқанда тұтынушылардың бір тобына арзан немесе қымбат бағамен қызмет көрсетіледі: коммуналдық қызмет көрсету, транспорт, адвокат қызметі – Ұлы Отан соғысына қатысқандар, мүгедектер жеңілдік бағаны пайдаланады немесе оларға тегін қызмет көрсетіледі.
2 тарау. Баға белгілеуге әсер етуші факторлар.
2. 1 Тауарға баға қалыптастырудың негізгі тєсілдері.
Баға – ол айырбас барысында белгілі тауарға ие болу мақсатында т±тынушы қиюға дайын ақшаның саны, немесе игіліктердің, қ±ндылықтардың қосындысы. Баға барлық уақытта ақша т‰рінде болмайды. Баспа-бас айырбас натуралдық айырбастаудың ерте уақыттағы т‰рі.
Баға белгілегенде, маркетологтар ескеретін, баға қалыптастырушы ішкі жєне сыртқы факторлар (Сурет - 1).
Баға белгілегенге дейін компания µзінің тауарлық стратегиясын анықтауы тиісті. Егер компания мақсатты нарығын д±рыс таңдаса жєне тауарларын д±рыс жайғастырса, онда маркетингтік кешенді қалыптастыруда, сонымен қатар белгіленген бағалар туралы мєселелер туындамайды. Сонымен қатар компания қосымша мақсаттарды да кµздей алады. Неғ±рлым компания µзінің мақсатын айқын кµре алса, соғырлым тауарға баға белгілеу оңайға т‰седі. Бірнеше кең тараған мақсаттарды мысалға келтіруге болады: компанияның µмір с‰руі, ағымдағы пайданы жоғарылату, нарықтағы ‰лесін ±лғайту жєне сапа бойынша жетекшілікке жету.
Сурет -1. Баға қалыптастыруға єсер етуші факторлар
Баға - компания µзінің мақсатына жету ‰шін қолданатын маркетинг кешенінің бір қ±ралы ғана болып есептелінеді. Ж‰йелі жєне тиімді маркетингтік бағдарламаны қалыптастыру ‰шін бағақалыптастыру туралы шешім тауардың дизайнімен, тауар жылжыту арналарымен жєне жылжыту тєсілдерімен ‰йлестірілуі тиісті. Маркетинг кешені элементінің кез-келгенін µзгерту компанияның барлық баға саясатын қайта қарастыруға соқтырады.
Кµп жағдайда компания тауарларын баға жайғастырымынан бастайды, ал қалған маркетинг кешенінің элементтері бойынша шешімдерді µздеріне ±наған бағамен байланыстырады. Б±л жерде баға тауар нарығы, оның бєсекелестері мен дизайн анықтаған тауар жайғастырымының шешуші факторына айналады. Кµптеген компаниялар жоспарлы µзіндік қ±н калькуляция тєсілін - қуатты стратегиялық қару ретінде қолданып, бағаға негізделген тауарды жайластыру стратегиясын ±станады. Б±л тєсіл жоспарлаудың дєст‰рлі ‰ш кезеңдерінің орындарын алмастырады, онда, алдыменен жаңа тауарды єзірлеу іске асырылады, оны µндіру шығындары анықталады, содан соң ғана “Осындай бағамен сата аламыз ба?” деген с±рақ шешіледі. Ал, жоспарлы µзіндік қ±н калькуляция тєсілінде тауарды жоспарлау нарықтың бағасын (т±тынушылар т±рғысынан) анықтаудан бастайды, содан соң µндіріс шығындары белгілеген бағамен сатуға м‰мкіндік беретін жаңа тауар єзірлейді.
Максимальды баға с±раныммен анықталады десек, ал минимальды - шығындарға байланысты болса, фирманың орта диапазондағы баға қоюына бєсекелестердің бағалары жєне олардың нарықтық реакциялары ықпалын тигізеді. Фирма µз бєсекелестерінің тауар сапасын жєне бағасын білуі қажет. Оны бірнеше тєсіл арқылы орындауға болады. Фирма тауарларды µзара жєне баға жағынан салыстыру ‰шін µз µкілдеріне салыстырмалы сатып алу жасаңдар деп тапсырма беруіне болады. Ол бєсекелестердің прейскуранттарын алдыруына, олардың қ±рылғыларын сатып алып, бµлшектеуіне болады. Ол бєсекелестер тауарының сапасын жєне бағасын қалай қабылдайтындығы туралы сатып алушылардың пікір айтуын с±рауына болады.
Бєсекелестердің тауары жєне бағасы жµніндегі білгендерін фирма µз баға тағайындауының бастапқы н‰ктесі ретінде пайдалануына болады. Егер оның тауары негізгі бєсекелес тауарына ±қсас болатын болса, ол бєсекелес тауар бағасына жақын баға белгілеуге мєжб‰р болады. ¤йтпеген жағдайда, оның тауары µтпейді. Егер тауар сапасы тµменірек болса, онда ол бєсекелес тауары бағасындай баға с±рай алмайды. Фирма бєсекелес тауар бағасынан жоғары баға
| |  скачать работу |
Баға саясаты | 
