Банктік емес кредиттік ұйымдар
дауға әзір екендігі. Сонымен, нәсіліне, ұлтына, дініне және тұтынатын наным сеніміне қарап кемсітуге жол бермейді;
- Бизнестің немесе жинақ ақшасының салынған мөлшеріне қарамастан КС істері бойынша дауыс бергенде бірдей құқықты пайдаланады. Осының барлығы, яғни бақылау мен басқарудың демократиялығына байланысты. Кредит серіктестігі (КС) – өзінің қатысушыларына қызмет көрсететін кредиттендіру мақсатымен құрылған банк болып табылмайтын заңды тұлға. Бұл ҚР «Кредит серіктестігі туралы» заңымен белгілегендей Ұлттық банктің лицензиясының негізінде өз қызметін қарыз және басқа банктік операция түрлерін жүзеге асыру үшін жүргізеді.
Кредит серіктестігі коммерциялық ұйым болып саналады, жауапкершілігі шектеулі серіктестік ретінде ұйымдастыру-құқықты формасында қызметін жүзеге асырады.
КС мүліктері меншіктікке құқылы ретінде өзінің иелігіне жатқызылады және міндетті салымдар есебінен, қатысушылардың қосымша жарналарынан, КС алынған табыстарынан, Заң рұқсат ететін табыс көздерінен оның қаржысы қалыптасады. КС өзге заңды тұлғалардың жарғылық капиталына қатысуға рұқсат етілмейді.
Кредит серіктестігінің қатысушылары өкілдік, атқарушы және сот билігі органдарының, мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың мемлекетке жататын жарғылық капиталдың елу пайыздан астамы, сонымен қатар оны тіркеген мемлекеттің заңдарына сәйкес офшорлық аймақта тіркелген компанияның мәртебесі бар заңды тұлғаны қоспағанда үш заңды және жеке тұлғадан аз болмауы керек (резиденттер мен резидент еместер).
Кредит серіктестігі ҚР аумағында және одан сыртқары жерде филиалдар, өкілдіктер мен еншілес серіктестіктер құруға құқы жоқ.
Кредит серіктестігі мыналарды жүзеге асыра алады:
- Кассалық операциялар – қабылдау, қайта санау, ұсақтау, айырбастау, сұрыптау, монета мен банкнотты сақтау мен орау;
- Қарыз операциялар кредит серіктестігінің қатысушыларына ақшалай түрде кредиттер ұсыну;
- Аудару операциялары, ақша аудару бойынша кредит серіктестігінің тапсырмасын орындау;
- Сенімгерлік (трастовые) операциясы сенімгердің тапсырмасы бойынша (кредит серіктестігіне қатысушы) және ақшаны мүддеге сай басқару;
- Кредит серіктестігінің қатысушылары үшін клирингтік операциялар-алым, салыстырып тексеру, сұрыптаумен дәлелденген төлемдер, сонымен қатар олардың өзара есепке алуын және клиринг қатысушылары позициясын анықтау (кредит серіктестігі);
- Сейфтік операциялар – бағалы қағаздарды клиенттің бағалы заттарымен құжаттарын сақтау үшін қызмет көрсету, үй-жай мен шкафтарды, сейф жәшіктерін жалға беру;
- Кредит серіктестігіне қатысушылардың заңды және жеке тұлғалардан депозиттер қабылдау;
- Кредит серіктестігіне қатысушылардың тапсырмасы бойынша олардың банкідегі шотымен есеп айырысуларын жүзеге асыру.
Жоғарыда аталған операциялармен қатар, Ұлттық банктің лицензиясы болған жағдайда кредит серіктестігі келесі операцияларды жүзеге асыруға құқылы:
- Факторингілік операциялар – төленбеген төлемді тәуекелдікке барумен қабылдаудың тауар сатып алушының төлем талаптарының құқығын сатып алу (қызмет көрсету, жұмыс);
- Форфейтинг операциялары – сатушыға айналымсыз келмейтін вексельді сатып алу жолымен тауарларды сатып алушы борышқорлық міндеттемесін өтеу (төлеу) (қызмет көрсету, жұмыс);
- Жалға берілген мүліктің келісімшарт күшінің барлық мерзімінде жалға берушінің жалға берілген мүлкіне меншіктік құқығының сақталуы (лизинг).
КС кәсіпкерлік қызметпен айналысуына тыйым салынады қолданылып жүрген банкі заңдарында қарастырылғандай банкілік және өзге де операцияларды кредит серіктестігі Қазақстан Республикасының Ұлттық валютасы – теңгемен ғана жүзеге асырады. Кредит серіктестігі Ұлттық банкіден немесе екінші деңгейдегі банкілерден оның келісімімен корреспонденттік шот ашуы мүмкін.
КС қатысушылардың жалпы жиналысныда бекітілген ішкі кредит саясатының ережесімен байланысты КС қарыз операцияларын жүзеге асырады. КС қатысушыларға берілетін кредиттің барынша сомасы, кредиттендірудің шектемесі, кредиттің орнын жабу мен оның жағдайын қамтамасыз етуі мен оның мерзімі баяндалуы керек. Кредит тек қана КС қатысушыларға беріледі.
КС қатысушыларға кредит қамтамасыз етіліп немесе қамтамасыз етілмей берілуі мүмкін. Кредиттің қайтарымын кепіл мен кепілдеме беруші қамтамасыз ету мүмкін.
Өздерінің қызметтерін үйлестіру үшін, ұсынылатын жалпы мүдделерді қорғау, бірлескен жобаларды жүзеге асыру мен өзге де жалпы міндеттерді шешуде КС ассоцияция түрінде, кредит серіктестігінің бірлестігін, сонымен қатар бірлескен қызмет тыралы келісімшарттың негізінде, консорциум құра алады.
ҚР қадағалау және реттеу жөніндегі агенттігі КС міндетті пруденциялды нормативтің және лимит (шектеме) пен басқа міндетті белгілейді. Сонымен қатар ол нормативтер мен лимиттердің орындалуын, формаларын, тәртібін кезеңдігін және қаржылық реттеуіш пен бухгалтерлік есептеме ұсынудың мезгілін белгілейді.
2006 ж 1 қаңтарындағы мәлімен бойынша Қазақстанда 80-нен астам кредит серіктестігі жұмыс істейді, жиынтық активтерінің мөлшері 10,0 млрд теңгеден астам, міндеттемелері – 5,0 млрд астам, баланс бойынша меншік капиталы – 5,0 млрд теңгеден астам.
КС 2006 ж 1 қаңтарындағы құрылымының стандарт кредит үлесі – 84%, күмәнді кредиттер – 15,9%, үмітсіздер – 0,1% 09райды7
КС алуан түрлілігінің бірі ауыл шаруашылық кредит серіктестігі болып табылады (АКС). Олардың негізгі құрылтайшылары – ауыл шаруашылық кооперативтері, фермерлер, шаруа қожалықтары және т.б. АКС қызметіндегі басты бағыттары – ауыл шаруашылығына кредит-есеп айырысу үшін қызмет көрсетуге, мал сатып алу шағындарына, тұқым, тыңайтқыш, себу мен жинау жұмыстарына және т.б кредит беруге жәрдемдесу. АКС қызметінің негізгі операциясы – қысқа және орта мерзімді қарыздарды береді және салымдарды қабылдайды, сонымен қатар делдалдық қызметті де атқарады.
Кредит серіктестігі, ломбардтармен, ипотекалық компаниялар және өзге ұйымдармен жекелеген банкілік операция түрлерін жүзеге асыратындармен қатар кредиттендіру жүйесіндегі екінші деңгей болып саналады. Сонымен оның борышкерлері болып шағын және орта бизнес, сонымен қатар жеке тұлғалар есептеледі.
Кредит жүйесіндегі үшінші деңгейдегі тек қана шағын кредитпен айналысатын, яғни өзара кредит қоғамының ұйымдарын құрайды.
2.2. Сақтандыру компаниялары
Белгілі бір сақтандыру жағдайлары болған кездерде ақшалай қордың есебінен сақтандырудың орнын толтырып, сонымен жәрдемімен (сақтандырылған) жеке және заңды тұлғалардың мүліктік қатынасы бойынша сақтандыру мүдделерін қорғау болып табылады. Бұл ақша қорлары сақтандыру төлемдерінен және заңда тыйым салынбаған өзге де көздерден түскен қаржы арқылы қалыптасады.
Сақтандырудың түрлері. Сақтанды мынандай болып бөлінеді:
- Міндетті дәрежелері бойынша:
А) ерікті;
Ә) міндетті;
- Сақтандыру объектісі бойынша:
А) жеке;
Ә) мүліктік.
Міндетті сақтандыру – заң талабының күшімен жүзеге асырылатын сақтандыру. (Өз денсаулығын сақтандыру міндеті азаматқа жүктелмеу керек).
Ерікті түрдегі сақтандыру– екі жақтан да өз еркімен жүзеге асырылатын сақтандыру.
Азаматтың жеке басына байланысты өз өмірін, денсаулығын, жұмысқа қабілеттігі және басқа да мүдделерін сақтандыруы жеке басын сақтандыруға жатады.
Мүлікті сақтандыру мен сол мүдделерге байланысты, азаматтық-құқықтық жауапкершілік және кәсіпкерлік тәуекелдікті қосқанда – мүліктік сақтандыруға жатады.
Азаматтығы жоқ, шетел азаматтары, өз қызметтерін ҚР аумағында жүзеге асырып жатқан шетелдік заңды тұлғалар,ҚР заңды тұлғалары және азаматтарымен бірдей сақтандыру құқығын пайдаланады.
ҚР сақтандыру ұйымдарындағы шетелдік инвесторлардың жарғылық қордағы қатысу үлесі 50%-дан аспауы керек.
Сақтандырушы тиісті сақтандыру түрлерін іске асыруға құқылы лицензиясы бар, сақтандыру қызметін жүзеге асыру үшін құрылған – коммерциялық ұйым.
Мемлекеттік емес сақтандыру ұйымдары акционерлік ұйым немесе жауапкершілігі шектеулі серіктестік түрінде, құрылтайшыларды таңдау бойынша құрылады.
Мемлекеттік сақтандыру ұйымдару шаруашылық жүргізу құқығына негізделген кәсіпорын түрінде құрылады. Ұйымдастыру-құқылық және меншік түрлерінің тәуелсіздігіне қарамастан, сақтандыру ұйымдарының жарғылық қорларының көлемін Қаржылық нарықты қадағалау және реттеуі бойынша агенттігі ақшалай қаражатын белгілейді. Мемлекеттік тіркеу мезгілінде сақтандыру ұйымының жарғылық қоры ең аз шамадағы мөлшердің 50%-нанастам емес ақша түрінде қалыптасуы тиіс, сондай-ақ, тиісті банкінің берген құжаты арқылы дәлелденуі керек. Қордың алған бөлігі сақтандыру қызметін жүзеге асыруға құқық беретін лицензияны алу мезгілінде, құрылтайшылық құжаттарының мөлшерін қарастырғанға дейін қалыптасып үлгерулері керек.
Сақтандыру компанияларының пассивті және активті операциялары айрықша сипатта болады да, банктердің осыған ұқсас опе
| |  скачать работу |
Банктік емес кредиттік ұйымдар | 
