Бютжетаралық қатынастар
қолдауды қамтамасыз ету;
• мемлекеттік билік субъектілері және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының өндірістік және аумақтық салық әлеуетін жоғарылатудағы бюджеттердің баланстануын қамтамасыз ету шығындарын оң пайдалануға мүдделікті жоғарылату;
• жергілікті және мемлекеттік бюджеттер арасындағы бюджетаралық қатынастарды өзара байланыстыруды қамтамасыз ету.
Аумақтық бюджеттер проблемалары келесідей жолдармен шешілуі мүмкін:
• меншікті кірістерді ұлғайту есебінен, яғни елдің салық жүйесіне шамасы бойынша елеулі, жиналуына қарай нақты және ыңғайлы аумақтық салықтар енгізу;
• бюджеттік жүйе үзбелері арасында жалпы мемлекеттік кірістерді тұрақты нормативтік негізде тарату жолымен;
• әрбір аумақтық бюджеттің кірістерін және шығыстарын жыл сайын реттеу есебінен.
Қазіргі кезде және жақын арада аумақтық экономикалық және әлеуметтік-экономикалық дамуы деңгейлерді жедел күрт дифференциалдау кезінде олардың бюджеттерін «бір салық – бір бюджет»формуласы негізінде қалыптастыру жағымсыз салдарға әкеледі. Кебір аумақтарда қаржыларды қайта таратылу механизмінің болмауынан экономикалық және әлеуметтік тұрғыдан артта қалған аумақтар жойылуға мәжбүр болады. сондықтан билік органдары арасында өкілеттілікті емес қаржылық ресурстарды бөлген дұрыс болады.
Кірістерді сенімді және тұрақты нормативтік негізде қалыптастыру қажет. Индустриалды немесе аграрлы бағыттағы аумақтардан табыстарды жаңа меңгеріліп жатқан аумақтарға аудару кезінде әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі әр түрлі облыстар топтар арасында салықтық бөлулердің дифференциациясы болуы керек. Бұл республика экономикасының қаржылық экономикалық баланстан болуынан жергілікті орган және мемлекеттік бюджет қатынастарын ғылыми негізді нормативтік базаға ауыстыруға негізделген.
Қазіргі кезде реттеуші салықтар арқылы бюджетаралық қатынастарды реттеудің Қазақстан Республикасындағы қолданылмауы жоғарыда айтылып өткендей жергілікті бюджеттерді жоғары бюджеттерден басым тәуелді етеді. Салықтық түсімдерді «тарату» тәжірибесі (реттеуші салықтардан жыл сайын тағайындалатын нормативтер бойынша) өзінің мүмкіндіктерін толық пайдаланған жоқ. Оны бюджетті реттеу тәсілі ретінде қолдану қажет, ал реттеуші салықтардан бөлу нормативтері арқылы реттеуді бұрынғының көзі ретінде қарастырып, толығымен бас тартуға әлі ерте.
Қорытынды
Келешекте бюджетаралық қатынастарды ұйымдастыру туралы арнайы облыстық заңды өңдеу қажеттілігі туады. Аумақтың бюджеттік ресурстардағы ең төмен қажеттіліктерін анықтайтын бюджеттік қамтамасыз етудегі нормативтері бюджетаралық қатынастарды қалыптастырудың бастапқы шарттары болуы керек.
Бюджетаралық қатынастарды дамытудың келешектегі бағыттарының бірі — әрбір аумақтың қаржылық әлуетін басым мөлшерде ескертуге, меншікті салық базасын дамытуға, муниципалдық құрылымдарды ынталадыруға мүмкіндік беретін, салықтық бөлу нормативтерін тағайындау кезіндегі сараланған тәсілді пайдалану. Бюджетаралық қатынастар проблемалары мемлекеттік билікті орталықсыздандыру процестерімен, орталық және жергілікті басқару органдары арасында өкілеттіліктерді бөлумен тығыз байланысты.
Тұрақты және ашық бюджетаралық қатынастардың жүйесін құру үшін келесілердей шараларды орындау қажет:
- барлық мемлекеттік басқару деңгейлерінің арасындағы мемлекеттік функцияларын нақты бөлу және соның негізінде тұрақты бірыңғай бюджеттік классификацияны құру;
- барлық деңгейлердің жеке табыстарын заңнамалық актілермен бекіту және барлық аумақтарға тең бюджетаралық реттеу жүйесін қолдану;
- әрбір бюджетті минималды әлеуметтік стандарттар негізінде қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету.
Қазіргі уақытта мемлекеттік басқару деңгейлері арасында өкілеттіліктерді шектеу тұжырымдамасын өңдеу және бюджетаралық қатынастарды жетілдіру үшін жұмыс тобы құрылған. Кейінгі жылдары негізгі өңдеулер республикалық және облыстар бюджеттері арасындағы және аз мөлшерде облыстық және төмендегі бюджеттер арасындағы бюджетаралық қатынастарды ықшамдауға негізделген. Бұл әрине, проблеманы шешуге кешендік көзқарасты қамтамасыз етпейді. Республикадағы бюджетаралық қатынастар жүйесі аймақтағы қаржылық жеткілікке ынталандыруы, субвенцияланатын аймақтар санын төмендетуге, бюджеттер деңгейлері арасындағы қарсы қаржылық ағындарды қысқартуы, аумақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын теңестіруді қамтамасыз етуі, тұрғылықты орнынан тәуелсіз барлық азаматтарға бюджеттік қамтамасыз минимумын кепілдеуі қажет.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексі (2008 жылғы 24 сәуір №548 – ΙΙ, өзгертулермен 7.07.06 ж. №76 – ΙΙΙ).
2. Д. А. Тілеужанова
Бюджетаралық қатынастарды дамытудағы реттеуші салықтардың жағымсыз және оң тенденциялары. // Экономическая наука в Казахстане: проблемы и пути реформирования: Материалы междунар. научно-практ. конф: сб. науч. тр. – Алматы: Экономика, 2007 – ч.1.
3. П. Б. Исахова
К вопросу разграничения полномочий между уровнями государственного управления и совершенствования межбюджетных отношений. // Финансы Казахстана – 2007 — №1.
4. Д. Тілеужанова
Бюджетаралық қатынастардың тұжырымдамалық негіздерін реттеуші салықтар көмегімен оңтайландыру. // Қаржы – қаражат – 2007 — №4.
5. Ж. Елубаева
Теоретические воззрения на формирование и развитие межбюджетных отношений. // Финансы Казахстана – 2007 — №2.
6. А. Исабек
Жергілікті бюджеттің кіріс және шығыс бөліктерінің қалыптасуына талдау жасау (Қызылорда облысы бойынша). // Қаржы – қаражат – 2007 — №2 .
7. А. Тулеубекова
Межбюджетные отношения как составная часть бюджетного регулирования. // Финансы Казахстана – 2008
8. Статистикалық бюллетень №12 (96), желтоқсан 2008 ж.
| |  скачать работу |
Бютжетаралық қатынастар | 
