Главная    Почта    Новости    Каталог    Одноклассники    Погода    Работа    Игры     Рефераты     Карты
  
по Казнету new!
по каталогу
в рефератах

Сөз аудармасы

теріңкі баспен шықты.

Сөз тіркесінің ауысуы

Грамматикалық ауысу аудармада күллі таралған түрі сөз тіркесінің ауысуы болып табылады. Ағылшын-орыс аудармасында көптеген тән белгілер зат есім – етістік және сын есім – зат есім. Ағылшын тілінде белгілі бір тұлғаны білдіру үшін суффикстер кең қолданылады (суретші, әнші, биші, т.б.), бірақ бұл «мамандарға» тән белгі. Осындай зат есімдер аудармада орыс глаголы арқылы беріледі: He is poor swimmer – Ол нашар жүзеді. She is no good as a letter writer – Ол хат жаза алмайды. I am a very rapid packer – Мен өте тез жиыстырамын. Осы мысалдарға қарай отырып зат есім глаголының жиі прилог зат есімнің орыс тілінде наречие болуын тереміз.

Сөйлем мүшелерінің ауысуы

Сөйлем мүшелерінің ауысуы оның синтактикалық ағымына келеді. Осындай түрде часть речидің ауысуында осы қатарда байқалады.. Мысалы, осы көрсетілген мысалдар жоғарыда айтылғандай зат есім ауысуы толықтауышпен байқалғандай. Синтактикалық ағымның құрылуы сөйлем мүшелерінің ауысуымен, көбінесе бастауышпен айқындалғанын көреміз. Ағылшын-орыс аудармада ауысу тәсілдері бізге бір бағытта белгілі, олай дейтініміз ағылшын тілінде көбінесе орыс тіліне қарағанда, бастауыш сөзінен басқа функцияларды орындайды, субъектік белгіні білдіреді. Мысалы: объектік белгі ол (бастауыш толықтауыштың орнында): Visiters are regusted to leave their coats in the cloak-room. Отырушылар жоғарғы киімдеріңізді киім ілгішке шешулеріңізді сұрайды. Уақытты белгілеу (бастауыш толықтауыштың түрінде) The last week saw an intensification of diplomatic activity — Өткен аптада дипломатиялық деятельностың активизациясы байқалды.

Контестік ауыстырулардың құрылуы

Аударманы сөз және сөз тіркестерімен жұмыс істегенде, олардың аудармалары эквиваленттік және варианттық белгісіне сәйкес кемеуі мүмкін. Оның жұмысына лексикалық оқу мен трансформация кіреді. Аударма процесінде трансформациялар статистикалық жоспарды анализ және единица арасындағы қарым-қатынас ретінде қарастырылады. Ол динамикалық жоспарды, егер словарлық ұқсастық болмаса немесе контекст бойынша қолданылмаса аудармашы сөздің оригиналын яғни түпнұсқасын қолдануға мәжбүр болады. ИЯ единицаларына байланысты сөздің құрылымы, яғни трансформация екіге бөлінеді: 1) Лексикалық      2) Грамматикалық. Негізгі лексикалық трансформация белгілі бір процесте ИЯ және ПЯ арқылы қолданылады. Аударманың негізгі тәсілдері:

  1. Аударманың транскрибы және транслитерациясы
  2. Калькирлік және лексикалық-семантикалық ауыстырулар (конкретизация, генерализация, модуляция).

Ең көп тараған грамматикалық трансформацияға: аударманың сөзбе-сөз аударылуы, сөйлемдердің мүшелденуі, олардың қосылуы, грамматикалық ауыстырулар, сөз формалары, сөз таптары, сөйлем мүшелері. Контекстік лексикалық-грамматикалық трансформацияға  антонимикалық аударма, көркем аударма және колигенсацияны жатқыза аламыз.

Қосылулар.

Негізі, аудармада әр түрлі қосылуларды, қосымшаларды қолдануға болмайды. Аудармашы текстке сырттай мағыналы аудармаларды қоса аалады. Кейбір кезде аудармашы орыс тілінің заңдарын бұзбау үшін қосымшаларды қосады. Мысалы: The jet airlines carried 78 passengers and 4 crew. Ұшақ бортында 78 жолаушы және экипаждың 4 мүшесі болды.

Аудармашылар кейбір кезде сөздерді аударғанда кейбір сөздерді ескермеуі мүмкін. Осы ескермеушіліктер арқылы ол сөздердің бұзылмауына, яғни грамматикалық жағынан дұрыс болуы үшін әрекеттер жасайды. Ескермеушіліктерді көп жіберуге болмайды. Ол үшін әр сөздердің өзінің синонимдері болады.

Ауыстыру.

Лексикалық ауыстыруда аудармашы аудармада контекстке байланысты словарлық және эквиваленттік сәйестіктерді қолданбауы мүмкін. Ол осы сөздің аудармасын контекстке байланысты іздейді. Осындай әдісті «контекстік ауыстыру» деп атайды. Әрқашан аудармашы сөздің аудармасын басқа жолмен іздеуге тырысады.

Конкретизация бұл алғашқы тілдегі кең мағыналы сөздің басқа тілдегі тар мағыналы сөзбен алмасуы болып табылады. Ағылшын тілінде кең мағыналы кейін басқа тілдерде толығырақ, дәлірек анықталатын сөдер көп: violence, nation. Орыс тілінде осыған ұқсас жалпы кең мағыналы сөздердің қолданылуы өте сирек кездеседі. Сондықтан, аударылуда нақтылау мағыналы сөздер қолданылады. Мысалы: Come етістігі түрлі контексттерде әр түрлі аударылады: келу, жақындау, ұшып келу және т.б. Go етістігі мынадай сөздермен аударылады: жүру, жаяу жүру, жүзу, ұшу, айдап келу, аттану, бару, барып келу, өту және т.б. Leave етістігі де әр түрлі болып аударылады.

Жіберу.

Аудармашы кей-кейде бірнеше сөздерді жіберуге құқылы, егер бұл қажет болса, лингвистикалық және статистикалық орыс тілі нормасынан құтылу үшін. Бірақ әрбір жіберілген сөз айқындалу керек. Ешқашанда аудармаға мәселе қиын сөздерді жіберу емес, ағылшын тілінде синонимдік барлар қолданылуы әлбетте. Аудармада әр мағыналы синонимдер жіберіледі. Мысалы: The treaty was pronounced null and void – Келісім шарт жарамсыз болады. Аудармада семантикалық сөздер жіберіледі. Ағылшын тілінің заңдарының қолданылуы әлбетте, өйткені, бұл үлкен болып табылады.

Генерализация.

Топтап қорыту – бұл сөз ауысуы, яғни тым қысқа мағыналы сөздің тым үлкен мағынасы. Мысалы: Some 40000 mourners from all over the United States marched through the streets of Memphis in tribute to the memory of  Dr. Martin Luther King, shot down in the city last Thursday. Аударма кезінде бұл сөйлем былай айтылады: Осы қалада атылған. Етістік «shoot» — «өлтіру» деген мағына «от атылған қару» дегеннен. Аудармашыға ауыстыру көмегімен топтап қорытып қабылдау: Осы қалада өлген. Етістік «өлтіру» үлкен мағына жағынан, «ату» дегенге қарағанда. Сөз тіркесі the last ounce of effort in their bodies бұл мағынасы жағынан, орыс сәйкестіктен қарағанда.

Конкретизация.

Ағылшынтілінде көп сөз жалпы үлкен мағынамен, Аударма кезінде осы жалпы үлкен сөз өзгереді. Орыс тілде жаңағы үлкен жалпы сөздердің мағынасы өте аз кездеседі: Сондықтан аудариада (сөз) анағұрлым нақты сөз мағынасы қолданылады. Етістік go, Мысалға, әр түрлі контексте әр түрлі аударылады: бару, келу, жүзу, ұшу, өту т.б. Етістік leave-та әр түрлі аударылады: кету, тастау, ұшу т.б. Етістік come әр түрлі сөзде : келу, тақалу, ұшып келу т.б.

Мысалы: Thing — бұл әр түрлі контекста мағнасы жағынан өзгереді:

  1. « You poor old thing » the said (Бишара)
  2.  How are things? (Успехи)

Сөздің мағыналық дамуы.

Аудармалық кезеңде, аудармада сөз немесе сөз тіркесі қолданылады, қисыңды даму-бұл маңызды аударма единицасы.

Мағналық даму дегеніміз – Қазіргі, сөз немесе сөз тіркесіне сәйкес сөздіктен тікілей бастарту деген сөз. Олай болса, негізінде мағналық даму тым қарапайым жеңіл қабылдаудың лексикалық өзгеруден, дәлелдеуден, топтап қорытудан айырмашылығы жоқ. Айырмашылығы тек қана мынада, міңезді және  ғайыпты қиындықты қабылдау.Міндетті түрде, мағналық даму әрқашанда бір ғана алынған сөзге ғана емес, ең кем дегенде сөз тіркесіне немесе мағыналық топқа қарайды. Көп дегенде сөз және сөз тіркесі ұзақтықта және аудармада себеп-салдарды қатынаспен байланысты болады. Онда өзгеру себебі оның салдары дәл аударманы бұзбайды, керісінше тіпті ең жақсысы бір ғана жолмен мазмұны беріледі.

Мысалы: And he noticed with Sour disfavor that June had left her wine glass full of wine – Ол тіріскеніп, Джунның айыпқа тақалмағанын байқады.

Аударма кезінде сөз тіркесі, мағыналық топ немесе сөйлем таныстырлмайды. Шамадан сөздік сәйкестіктен немесе сөйлем құрамындағы бөлек сөздің мағынасынан бас тарту, тек қана қажеттісі. Мағынаның маңыздысын түсіну, бүкіл аударманы толық орыс тілде мәнерлеу керек, кейде өте алшақ сөз ұзақтығы болған кезде, біз қабылдау мағынаға жүгіреміз. Бұл ең бір ауыр қабылдауы аударманың өзгеруі. Ең үлкен іске асуы қабылдау аударма кезінде фразеологияны табады. Яғни ол ағылшындағы тірі сөйлеу тіліндегі, өзгешілікті қайтып көрсетеді. Мысалы: Help yourself, please – деп англичанға айтады, ал біз былай аударамыз: Өзіңізге көмектеспей, дәм алыңыз.

Англичанға айтады: Mutual admiration society, біреу тууралы айтқысы келгенде, біреу-біреуді мақтайды. Сол үшін бұл бізде қанатты сөйлемшемен айқындалады, Крыловтың баснясы «көкек әтешті мақтағандай», ағылышынша Good Riddence! Яғни, эмоциялық леп белгімен, орыс идиомасына ауысады «Бақытты құтылуы».

 

Негізгі әдебиеттер:

1. Аристов Н.Б. Основы перевода. — М., 1959

2. Бархударов Л.С. Язык и перевод. — М., 1975

3. Бреус Е.В. Основы теории и практики перевода с русского языка на английский.- М.,1998

4. Влахов С., Флорин С. Непереводимое в переводе. — М., 1980

5. Волкова З.Н. Научно-технический перевод. — М.,  2002

6. Казакова Т.А. Translation Techniques Практические основы перевода.- «Союз», С.-П., 2002

7. Комиссаров В.Н. Теория перевода (лингвистические аспекты) — М., 1990

 

Қосымша әдебиеттер:

1. Комиссаров В.Н. Коралова А.А. Практикум по переводу с английского языка на русский. — М., 1990.

2. Комиссаров В.Н. Общая теория перевода: проблемы переводоведения в освещении зарубежных ученых.-М., 1999

3. Копанев П.Н., Беер Ф. Теория и практика письменного перевода.-Минск, 1986.

4. Латышев Л.К. Перевод: проблема теории, практики и методики преподавания — М., 1986

5. Латышев Л.К.

1234
скачать работу

Сөз аудармасы

 

Отправка СМС бесплатно

На правах рекламы


ZERO.kz
 
Модератор сайта RESURS.KZ