жылкы ауруы

Қуықтың әлсіреуі және параличі

Қуық параличі дегеніміз — қуықтың несепті ұстау не бөліп шығару қабілетінен айырылуы. Бұл ауруға малдың барлық түлігі шалдығады және қуықтың жиырылу қызметінің уақытша немесе үнемі бұзылуымен сипатталады.
Аурудың себептері. Қуық параличі орталық нерв жүйесінің ауруға шалдығуы (энцефалит, менингит, энцефаломиелит), циститтердің асқынуы, қуықтың бітеліп қалуы, перитонит, жұлынның зақымдануы (параличке душар ететін түрі) салдарынан пайда болады. Қуықта несептің ұзақ уақыт бойына іркіліп қалуы салдарынан ауру асқына түседі, бұл сиыр бұзаулағаннан және мегежін торайлағаннан кейінгі әлсіреген кезде байқалады, қуыққа тас байлану, жүқпалы аурулар (листериоз, иттің обасы, шошқаның обасы т.б.) салдарынан және азықтан улану аурулары.
Аурудың белгілері. Мал ұзақ уақыт бойына несеп шығармайды. Кейде несеп тамшылап қана тұрады. Сипап қарағанда қуық тырсиып тұрады. Аурудың белгілері параличтің түріне байланысты. Қуықты жауып тұратын бұлшық еттер параличке ұшыраса, несеп тоқталмайды. Тамшылап үнемі ағып тұрады. Тік ішек арқылы сипағанда қуықтың бос екені байқалады немесе онда мүлде несеп аз болады. Несеп шығаруға қатысатын бұлшық еттер параличке ұшыраса, несеп шығуы тоқталады, бұл жағдайда қуыққа несеп толады, оның қабырғасы керіледі, кернеп тұрады. Қуыққа несеп толғанда шаншу тиеді, малдың тынышы қашады, несеп шығаруға тырысады, күшенеді, бірақ несеп шықпайды. Тік ішек арқылы сипап қарағанда қуыққа салмақ түссе несеп көп шығады, ал қолды алғанда тоқталады. Түтік енгізгенде несеп сызаттап ағады.
Емі. Несепті ағызып жіберу үшін қуыққа ауық-ауық катетер жібереді. Қуықты түтіктің көмегімен немесе тік ішек арқылы массаждап, күніне 2-3 рет босатып отыру. Қуықтың ішін дезинфекциялағыш ерітіндімен жуып тазартады. Қуықты тік ішек арқылы уқалау әдісін қолданады. Бұдан басқа несепті дезинфекциялайтын препараттар, бел аймағы фарадизацияланады, тері астына — стрихнин, бұлшық етке — күкірт қышқылды магнезий жіберіледі, ересек малға 50 мл 0,25 процентті ерітінді енгізіледі. Орталық нерв жүйесінің бұзылуынан пайда болатын қуықтың параличі мен әлсіреуін емдеп жазу оңай емес.
Сақтандыру шаралары. Орталық нерв жүйесінің зақымдануымен ұштасатын жұқпалы аурулардан сақтандырады, сол сияқты мал омыртқаларының жарақаттануына жол берілмейді.

Қуықтың түйілуі

Қуық түйілу дегеніміз – қуық аузының бұлшық еттерінің кенеттен сіресіп қалуы.
Себебі. Қуық түйілуі орталық нерв жүйесінің ауруға шалдығуынан қуықтың өлі еттенуі, қуық пен жыныс органдарының кілегей қабықтарының тітіркенуі салдарынан орын алады.
Белгілері. Ауру мал несеп шығаруға тырысады, бірақ несеп шықпайды, не болмашы аз шығады. Осы шақта мал ауырсынады. Тік ішек арқылы зерттегенде қуықтың несепке толы екені байқалады, оны қысқанда мал ауырсынады, бірақ одан несеп шықпайды. Қуыққа түтік енгізу қиын, ол көбіне мүмкін де емес.
Емі. Жылы клизма жасалады және қуық мойнын натрий хлоридінің изотонды ерітіндісімен жуады, кейін түтік енгізеді. Бұдан еш жеңілдік болмаса, хлоралгидрат не морфин жібергеннен кейін қуықты несептен босатады.

Қуыққа тас байлану ауруы

Бұл ауру малдың барлық түлігінде кездеседі. Ауру несеп органдары қуысында тығыз тас-құм және тас тәрізді заттар пайда болуынан болады. Мұның салдарынан несеп органдарының қызметі, сонымен бүкіл организм қызметі бұзылады. Кейде жылқыда, итте, мысықта кездеседі, ал қой, ірі қара, шошқа арасында жиі тараған.
Аурудың себептері. Тас байлану ауруы әр түрлі жергілікті және жалпылама сипатты себептер салдарынан пайда болады. Тас түзілуі — күрделі биохимиялық процесс, мұнда жалпылама сыртқы себептер-организмдегі зат алмасу процесін бұзады, ал несеп органдарындағы өзгерістерден мұнда тас түзіледі. Несеп органдарының түрлі ауруларын (ол адамда да болады) туғызатын себептердің ішінде мал ең қауіптісі-азықтандырудың талапқа сай болмауы. Бұл ауру қоректенудің, зат алмасудың бұзылуы, қуықтағы қабыну процестері, А, Е, Д, С витаминдерінің жетіспеуі, протейні, углеводтары, майы, микро және макроэлементтері жөнінен теңестірілмеген азықтандыру, сол сияқты ауыз суында тұздың өте көп болуы салдарынан пайда болады. Және жемнің ара салмағының тиісті қатынаста болмауы, пішеннің ара салмағының басым түсуі (4:1) не (8:1) жемді үстеп беріп малды шөбі сирек қуаң дала жайылымға шығару, судың тапшылығы, малға минералды заттары көп судың берілуі, негізгі азық ретінде мақта күнжарасының, қоспа азықтың, бидай жармасының, жемнің, беденің пайдалануы, мал азығы мен организмде каротиннің, көп малекулалы қанықпаған май қышқылдары жетіспеуі, фосфор мен кальцийдің қажетті мөлшерінің арақатынасының бұзылуы, кобальттің, марганецтің, йодтың тапшылығы, магнийдің, калийдің, натрийдің, молибденнің, барийдің, стронцийдің қажетті мөлшерден көп болуы осы ауруға ұшыратады. Бүйрек — несеп жолының қабынуы, өзгеріске ұшырауы, семуі, сол сияқты несептің тоқтауы бұл ауруды күшейте түседі. Несеп тастары химиялық құрамы жағынан фосфат, оксалат, урат, аралас карбонаттар және белокты тастар болып бірнеше түрге бөлінеді.
Белгілері. Малда тас байлану ауруының белгілері тас қуық мойнын не несеп түтігін жартылай не түгел бітеп тастаған кезде білінеді, малда несеп түтігінің бітеліп қалуына шошқа мен күйіс қайыратын еркек малдың уретральді түтігінде 8-тәрізді имек болуынан, ит пен қара күзеннің еркегінде шүкі сүйегі болуынан. Бұл бұқалар мен қабандарда несеп шығаратын каналдың 8-тәрізді бұрылысында, ет қоректілерде — жыныс мүшесінің сүйегіне тамшылап қана шығады. Ауырған мал кенет несеп шығаруға тырысады, бірақ несеп шықпайды не тамшылап шығады, несебінде тұнба және қан болады. Улану басталғанда мал самарқаулана түседі. Қуық тырсиып кетеді. Кейде онда тастардың бар екені байқалады. Несептен қан, эпителий, құм табылады. Несеп бұдан әрі шықпаса, малдың жалпы күйі нашарлайды, азықтан қалады, және уремия дамиды. Қуықта несеп жиналудан қуық ішінде қысым артады және несепті түрлі әдіс қолданып сыртқа шығармаса, қуық жарылады. Уростаз салдарынан несеп ыдырайды және денеге тарайды, ол қайтадан бүйрек астауына ағып барады, одан бүйрек паренхимасына өтеді, сөйтіп пиелит, пиелонефрит, гидронефроз және уросепсис пайда болады.
Ауруды анықтау. Тас байлану ауруын алдын ала анықтау үшін несеп лабороториялық зерттеуден өткізіледі (несепте эритроциттің, лейкоциттің, несеп тұздары кристалдарының бар жоқтығы анықталады). Ұсақ жануардың бұл ауруы рентгенге түсіру арқылы анықталады.
Аурудың барысы. Ауру әдетте созылмалы түрде өтеді, көбінесе өз несебінен улануы арқылы бүйрек қызметінің бұзылуынан мал өліп қалады. Осы аруға шалдыққан малдың көбі түрлі органдардың үлкен өзгеріске ұшырауы салдарынан шығын болады.
Емі. Рационға каротин.А, Д, С, Е витаминдері көп азық түрлері қосылады, қант, протеиннің, макро және микроэлементтердің мөлшерінің арақатынасы реттеледі. Бұл шара несеп органдары қызметін қалыпқа келтіреді, пайда болған тастың одан әрі ұлғаюын тежейді және жаңадан тас түзілуін тоқтатады. Несеп түтігі бітеліп қалса, операция жасайды (тігіс салмай жыныс мүшесін және несеп жолын тілу, қошқардың несеп шығатын өсіндісін алып тастау, малдардың қуығындағы тасты алып тастау). Операциядан кейін антибиотиктермен емдейді. Берілетін дәрілер несеп тасының химиялык құрамына сәйкес беріледі. Урат тасы болса, сілтіге айналдыратын дәрілер — сода, литий, пиперазин, уродан ерітінділерін береді, оксалат тасы болса — көмір қышқыл магнезий, глицерофосфат, ішекқарыннан оксалаттар келуін тежейтін уротропин, атофан, теобромин, инсулин беріледі, фосфат тасы болса, фосфор қышқылы, тұз қышқылы, хлорлы аммоний, антибиотиктер қолданылады. Несеп жолдарының індет ауруын болдырмау үшін антибиотиктер және нитрофуран дәрілері қолданылады, сульфаниламид препараттарын қолдануға болмайды. Бұлшық ет қызметін күшейту және несеп тастарьшың өзінен-өзі салқындауы үшін әдеттегі мөлшерде прозорин, простигмин, эзерин беріледі. Несеп айдағыш дәрілер — хлорлы кальций, диуретин, тиреоидин, меркузал, уақ малға -шетелден әкелінетін құстырғыш дәрілер (роватинекс, цистинал, уромонал, ровохолек) беріледі, А және Д витаминдері препараттарын ішкізеді не тері астына жібереді. Рационға тез қорытылатын, кенеулі жемшөп енгізіледі. Дезинфекциялағыш заттар (цистинал, ависан) қолданылады. Несеп жолындағы тасты айдап шығу үшін натрий гидрокорбонатын, пиперазинді, уроданды, тұздан байланған тас үшін — магний корбонатын, темір глицеррофосфатын, гексаметилентетрамин, атофан, теобромин, фосфаттан байланған тас үшін — фосфор қышқылын, тұз қышқылын, аммоний хлоридін қолданады. Несеп бөгеліп қалғанда катетерді қуыққа ақырын ғана енгізеді. Қажет болған жағдайда қуықтағы тастарды алып тастау үшін операция жасауға тура келеді.
Сақтандыру шаралары. Рацион құнды белоктары, витаминдері (А, Е, т.б), углеводтары мол әралуан жемшөптен жасалады. Рациондағы тұздың ара қатынасына бақылау жасалады, малды тұзы көп сумен суармаған жөн.

Несеп-жыныс каналға жасанды тесік орындауы

Көрсетуі. Жануарларда несеп-жыныс каналын дистальдық бөлімде жойылмайтын өткізгіштіксіз болғанда немесе жыныс мүшенің керең ампутациясында.
Жансыздандыру және бекіту уретротомиядағыдай.
Операция техникасы. Операцияны шаптық уретротомиядағыдай бастайды: алдымен катетерді енгізеді (егер ол мүмкін болса), содан соң шаптың ұлпаларды, несеп-жыныс каналымен қоса жарып тіледі. Несеп жыныс каналының шырышты қабығын жараның жоғарғы бұрышынан бастап, шап терісіне түйінделген тігіспен жапсыра тігеді. Тігілген шырышты қабықты дезинфекциялайтын май қабатымен жабады. Операциядан кейін малдың несебі жасалған тесік арқылы шығады.

Қуыққа жасалатын операциялар

Анотомо-топографиялық деректер. Қуық жам

1 2 3 4 5

скачать работу

Отправка СМС бесплатно