жылкы ауруы
бас қуыста орналасады және оның толтырылу дәрежесіне тәуелді орны өзгертеді. Ет қоректілердің басқа малдармен салыстырғанда қуығы алға көбірек итеріліп шығарылады. Еркектерде қуықтың дорсальды қабырғасы түзу ішекке, ал ұрғашыларда жатырға тиіп тұрады. Қуықтың мойына жақын малда дорсальды қабырғада несеп ағызғыштар құйылады. Қуықтың серозды қабығы екіжапырақты көк ет бүрмесін ал ол кіндік көпіршік, мықын көпіршік және қос жақтық қуық будаларын қалыптастырады.
Қанмен қамтамасыз ету — кранияльдық көпіршік (кіндік артерияның бұтағы) және каудальдық көпіршік (геморридальдық орта артерия бұтағы) артериялармен.
Иннервация жамбас жүйкенің парасимпатикалық талшықтарымен және жамбас симпатикалық өрімінің симпатикалық жүйкелерімен жүзеге асады.
Қуықты тесуі (punctio vesicae)
Көрсетуі. Ұсақ және сирек жағдайда ірі малға жиналған несеп катетер арқылы шығаруға мүмкіндік болмағанда жасалады.
Бекемдеуі. Ұсақ малды жатқызып, ірі малды түрегеп тұрған жайда.
Жансыздандыруы. Қажетсіз.
Операция техникасы. Ұсақ малды инекциялық мандрен салынған инемен тесіп істейді. Тесу орыны мықын сүйегімен кіндік аралық ара қашықтық ортасында, орталық ақ сызықтың бір бүйірдің маңынан. Тері шетке жылжытқаннан кейін инемен құрсақ және қуық қабырғасын жігерлі түрткімен тесіп, иненің мандренасын алып несепті үзіліспен шығарады.
Ірі қал еркектерінің несебін қуықты тік ішек арқылы тесіп шығарады. Ол мақсатқа иілген ұзын арнайы троакар немесе резеңке түтік қосылған қан алатын инені пайдаланады. Тесуді ішектің төменгі қабырғасы арқылы істейді.
Қуықты тіліп ашу
Көрсетуі. Қуықтан тастарды шығаруы. Жылқыға мына операцияны шап жақтан, ал ұсақ күйіс қайырушыларға және ет қоректілерге құрсақ қабырғасы арқылы орындауы жайлы болады.
Жансыздандыруы. Жылқыға аласа сакральді жансыздану, ұсақ күйіс қайырушыларға және ет қоректілерге наркоз жасалады.
Операция техникасы. Жылқыға Гекель тәсілімен шат аралық цистотомияны қолданады. Катетермен тұрған аттың қуығын босатады, анус және шат аймағын дезинфекциялайды, анусты сол жаққа сәл тартып бір жағынан анус екінші жағынан шонданай төмпегі мен жартылай перделік бұлшық ет аралықта ұзындығы 10-15 см тік кесумсн терікі және оның астында жатқан қабаттарды жарып тіледі.
Жараның екі жағын ұзын лигатуралармен тігіп оны созып ашып ұштауын көмекшіге тапсырады. Содан соң қосылған қол саусақтарымен жара арқылы жамбас шеліне 15-20 см дейін тереңдікке тік ішекке паралельді кіріп, оның қуық мойынына шектескен орынына жүріс шығарады. Мынадан кейін операция жасаушы жылқының тік ішегіне сол колды енгізіп кунктагты тасты, оның мойнына яғни оң қол саусақтар орналасқан орнына қарай мүмкіндігінше жылжытуға тырысады. Мына процедураны кемекшіге тапсыруға болады. Содан соң операция жасаушы оң қолды жарадан алып шығып, бранштары қосылған ұзын қайшыны енгізіп қуықтың қабырғасын жақын оның мойын маңайынан, тасқа қарсы мөлшері 2- 3 см тесік жасайды.
Тесікке арналған қысқышты енгізіп тасты тұтас немесе оның үсақталғаннан кейін бөлімдерін шығарады. Сайып келгенде, қуықтың тесігі ретроперитонеальдық орында болады. Жараға антибиотиктер немесе антисептикалық эмульсияны енгізеді. Жараның қуыс каналын бір тэулік ішінде стерилденген дэкемен бітейді. Операция нэтижесінде уақытша несеп қаяу тесігі қүрылады, ол 2 апта аралықта өзі жабылады, бірақ біздің пікіріміз бойынша тігіп қою дұрыс болады.
Ұсақ күйіс қайырушы және ет қоректілерге қуыққа жетілу операцияны шат қырының алдынан құрсақ арқылы жиірек орындайды- құрсақ арқылы цистотомия (cystotomia anterubica transperitonealis).
Малды арқасына жатқызып қойып бекемдеп, операциялық орнын дайындап, құрсақ қабырғаны жарып тіледі. Еркек малға лапоратомияны күпектен 1 см шетке алып оны сол жаққа жылжытып істейді. Терісі астында өтетіндер сыртқы бөксе артериясын және басқа қан тамырларын байлап кесіп өтеді. Лапаротомияны құрсақтың тік бұлшық етін айналып шыға жүргізеді; шат қырының алдыңғы жағынан бастап 8-10 см ұзындықпен тіледі. Құрсақтың көк етін іскекпен басып алып, теріге айналдырып шығады. Жараны дәкелік салфеткалармен айналдыра қымтайды. Саусақ қуыстың астына, жара деңгейінен аздап жоғары көтеріледі, оның дорсальді беткейлігін операция жасаушыға келтіріп, шприцке немесе резеңке шлангі қосылған инъекциялық инемен тесіп, зәрді шығарады.
Мынадан кейін қуықтың кесетін бүйірлеріне (шырышты қабығын теспей бір бірден лигатура өткізеді — ұстағыштар, олармен қуықты жара сыртына шығара бекітеді. Қуықтың қабырғасын саусақ ұшын енгізуге болатындай көлемде скальпельмен тіліп ашады. Корнцангпен, арнайы қасықпен немесе саусақпен қуықтың ішіндегі тастарды және зәрдің құмдарын алып тастайды. Операция аяқталуы барысында несеп- жыныс каналына катетер арқылы физиологиологиялық ерітіндіні немесе 0,25 %-тік новокаин ерітіндісін енгізіп оның толық өткіштігін тексереді.
Қуық жарасын Черни — Ламбердің тігісімен, құрсақ қабырғасын үш қабатты тігіспен: алдымен іштің көк етін құрсақтың түзу бұлшық етінің ішкі қынап қабырғасымен бірге, содан соң оның сыртқы пластинкасын (құрсақтың түзу бұлшық етін қоса алумен), соңғысында теріні тігіп қояды.
Қуық органдарында болатын зәрдің жалпы мөлшері
Қуық — зәр уақытша жиналатын қуыс мүше. Оның қабырғасының етті қабаты үш бағытта орналасқан ет талшықтарынан тұрады. Оның ортаңғы қабаты сақина бағытты, ал ішкі және сыртқы кабаттары бойлама еттерден құралады. Қуық бос болған кезде оның қабырғасының қалыңцығы 1,5 см, ал ол зәрге толып, керілген кезде — 2 — 3 мм-ге дейін жұқара созылады. Бірыңғай салалы ет талшықтарының ерекше кернеуді өзгертпей жиырылатын қасиетімен байланысты зәр көп жиналып, қуық қанша керілсе де, оның ішіндегі қысым аса көп көтерілмейді.
Зат алмасу процесі барысында бір жағынан организмге қажетті жаңа қосылыстар түзілсе, екіншіден организм пайдалана алмайтын түрлі ыдырау өнімдері пайда болады.Олар несепнәр, зәр қышқылы, креатинин, аммияк т.с.с атауға болады.Бұл өнімдер организмде көп жиналса, оның тіршілік әрекетіне үлкен зиян келеді, организм уланады, мүндай жағдай өлімге әкеп соқтырады. Сондықтан қалыпты жағдайда арнаулы мүшелер қызметі нэтижесінде уытты ыдырау өнімдерінің мөлшері организмнің ішкі ортасында артып кетпей бір деңгейде сақталады. Организмнің зат алмасу процесінің уытты ыдырау өнімдерінен, түрлі бөгде заттардан, су, тұз және органикалық заттардың шамадан артық мөлшерінен арылуын қамтамасыз ететін процесті бөлу немесе экскреция деп атайды.
Адам мен жоғары сатыдағы жануарларда бөлу қызметін бүйрек, өкпе, тері, ас қорыту жолы атқарады. Өкпе арқылы организмнен көмір қышқыл газды су, наркоздан кейін эфир мен хлороформ, алкоголь буы бөлінеді. Сілекей бездері мен қарын бездері кейбір ауырметалдарды, дәрі-дәрмектерді, бөгде органикалық заттарды бөледі. Бауыр қанды тироксинд, фолликулин гармондарынан, гемоглобиннің ыдырау өнімдерінен, азотты заттардың алмасу өнімдерінен тазартады. Ішек пен үйқы безі арқылы ауыр металдар түдцары, өт пигменттерінің өнімдері бөлінеді. Бүйректе түзілетін зәр құрамында зат алмасу процесінің ақырғы ыдырау өнімдері — несепнәр, зәр қышқылы, аммиак, креатинин, креатин бөлінеді. Тері (тер бездері) арқылы су, минералды тұздар, азотты заттардың алмасу өнімдері (несепнәр,зәр қышқылы, ауыр дене жұмысы кезінде — сүт қышқылы) бөлінеді.
Аталған мүшелерден құралған бөлу жүйесі организмді зат алмасу процесінің уытты өнімдерінен, осмостық қысым деңгейін, қанның иондық құрамын, қышқыл-сілтілік тепе-теңдікті, гомеостазды сақтауда маңызды рөл атқарады.
Зәр — құрамында 96% су және 4 % қүрғақ қалдық бар сүйық зат. Оның құрамы қорек сипатына, ішілген су мөлшеріне, организмнің физиологиялық күйіне, ауа райы мен жыл маусымына байланысты өзгеріп отыра ды.
Зәрдің түсі сарғыш келеді, ол оның құрамындағы урохром және уробилин сияқты бояғыш заттарға байланысты. Адамда зәрдің иісі қышқыл, ал малда түлік түріне байланысты өзгереді. Жылқы зәрінің иісі өткір, шіріген шөп иісіне үқсас, ал сиыр зәрі элсіз шірік иісті, ит пен шошқа зәрінің иісі ащы, жағымсыз келеді.
Зәрдің осмостық қысымы 23-30 атм. Шамасында, ал тығыздығы-1,020-1,040 аралығында сақталады. Оның құрамында 50-120 г/л еріген заттар болады, олардың 2/3 -сі органикалық, ал 1/3 — бейорганикалық заттар үлесіне тиеді. Органикалық заттардың 80 — 85 % — ы мочевинадан, ал қалған 15 — 20 % — ы креатин, зәр қышқылы, аллонтоин (пуриннің алмасу өнімі), аммияк, амин қышқылдары сияқты заттардан тұрады. Бейорганикалық қосылыстар натрийдің, калийдің, магнийдің көмір қышқылды, хлорлы, фосфор қышқылды түздары, кальций оксалаты мен фосфаты түрінде болады. Зәрдің әрекетшіл ортасы организмнің қоректену ерекшелігіне байланысты. Ет қоректілерде ол қышқыл, шөп қоректілерде- сілтілік, талғамсыз қоректілерде — амфотерлік.
Өзіндік зерттеу
Оңтүстік Қазақстан Ғылыми зерттеу Ветеринарлық станциясында практикалық дәріс өту барысында клиникаға цистит ауруымен ауырған ит келіп түсті. Тексеру барысында итте көптен несептің әрең және жиі шығуы байқалды. Ол иттің қуығының суықтауынан болған екен.
Клиникалың белгілері: Несептің жиі және әрең шығуы байқалды және қолмен сипағанда қуықта ауырсыну байқалды. Ауру мал несепті жиі шығарып, несеп шыққанда ауырсынып, қиналуын байқадым. Несебі лайсаң болды, онда белок және іріндерді байқадым. Несепті микроскоп арқылы зерттегенде кілегей, лейкоцит, әритроцит, қуық эпителийлерінің көп екені анықталды. Қызуы көтеріліп, ит тағатсызданып тұрғаны байқалды.
Емі. Ауру малға тыныштық жағдай жасап, жиі суардым және тітіркендіргіш азықтар беруді тоқтаттым. Сонымен қатар антибиотиктер, уротропин, салол сульфаниламид препараттарды қолдандым, новокаинның 2 проценттік жылы ерітіндісімен шағын ғана клизма жасау жақсы нэтиже берді. Ауру малға тез қорытылатын жемшөп бердік.Несеп айдағыштар; қайың бүршігінен эзірленген шай қайнатпасы берілді. Қуық жіті қабынғанда оның ішін жуып тазартуға бо
| |  скачать работу |
жылкы ауруы |
