17 ғасырдың музыкалық мәдениеті
лық музыка академиясын» ашуға патент алды. Солай қазіргі уақытқа дейін атағы күшті Францияның алғашқы театры ашылды (Grand opera сияқты әйгілі). Соңара театрды басқару Люллиге көшкенде, ол оркестрдің орындау шеберлігін Европада болып көрмеген деңгейге дейін көтерді.
Жан Батист Люлли.
Алғашқы операсы («Празднества Амура и Бахуса») шыққан 1672 жылдан бастап, соңғы операсы («Ацис и Галатея») жазылған және өмірден өткен жылына дейін Люлли 12 опера жазды, және олардың әрқайсысы француз музыкалық классикасының маржандары боп саналады.
Люллидің опералық ізденістері Камберге қарама – қарсы бағытта жатыр. Итальяндық үлгілерге баулу емес, керісінше француздық көркем мәдениетіне жақындау, оның түрлі салаларындағы қалыптасқан дәстүрлерді байқау ұлттық француздық операсының зәулім ғимаратын салуға негіз болды.
Француздық операның драматургиясының ерекшеліктері. Люлли операларындағы ұлттық қасиеттердің пайда болуына француздық театр мен классикалық трагедия үлкен әсер етті. Оннан Люлли прологы бар, көрнекті бесактты композицияны, формалардың декоративтігін, актерлердің сахнадағы өзін ұстауының жорамалды системасын алды. Ортақтық тақырыптарда, мазмұндарда, бейнелерді талдауларда бар.
Люлли ұлттық театралды өнердің ерекшклігін, трагедиялық декламацияны өзінің операларының вокалдық стиліне үлгі ретінде алады. Ән салудың тамырында, бұлақ көзінде итальяндық және франциялық вокал арасындағы әртүрлілік жатыр. Речитатив ариялар арасындағы байланыстырушы буын емес, ал декламацияға дейін ритмі мен әуені жағынан дамығандықтан – француздік операның негізі боп табылады. Люлли операларында балет маңызды орын алады. Мұнда ол ұлттық талғамға және көпшіліктің биге деген ортақ махаббатына жол берді.
Люлли балеттің білгірі және өзі де жақсы биші сондықтан ол бұл жанрды байыппен дамытты. Жеке балеттермен бірге ол қойылатын номерлерден (дивертисменттерден) бас тартпай, операдағы балеттерге көңіл бөлген. Балет француз операсына көркем айқындық пен көз қызықтыратын байлық хабарлап тұрады.
Балет оркестрлік музыканың белсенді дамуына ықпал етеді. Себебі, хореографияда музыка сөздің орнын толықтырып сезімдердің тереңдігін ашуы тиіс. Бірақ, оркестр рөлі би мен қимылға ғана байланысты дамып қоймай, Люллидің тапқан опералық увертюра да қызықты. Оны «француз увертюрасы»деп атайды. Ал Люллидің оркестрлік музыкасының ұлттық қарапайымдығы көпшілікке тарап, әйгілі болуына себеп болды.
Жалпы Люлли опералары драматургия жағынан біртұтас композициялар болып келеді.Олардық формаларының кеңдігі мен көрнектілігіне балеттің, хордың, дамыған оркестрлік эпизодтардың міндетті түрдегі қатысуы ықпал етті. Осының барлығы Люлли операларында қаһармандық тақырыптар мен махаббат және парыздың, сезім және сананың арасындағы күрес пен бірге жүріп отырды. Люлли опералары француздық мәдениеттің түрлі салаларының қасиеттерін біріктіріп көп уақыт бойы ұлттық опера үлгісі болды.
Неміс операсы.
17 және 18 ғғ. Европалық мемлекеттер системасында Германия экономикалық және саяси тұрғыдағы ең арттағы, дамымаған ел болды. Көптеген соғыстардан кейін әлсіреп, құлдыраған Германия Вестфальдық бейбітшілікті қарсылқсыз қабылдады. Ал ол мемлекеттің бөлек – бөлек бөлінетінін заңдады.
Мемлекеттің қауымдық атмосферасы ортағасырлық діни жалғандық пен шіркеу догматизмінің жаулауында қалды. Сансыз цехтық, шенеуліктік шекаралар неміс қауымын көптеген абсолютты касталарға бөліп тұра, ұлттық ой мен, мәдениеттің дамуына жол бермейді. Көркем шығармашылық шіркеуде немесе сарай маңында қызмет етумен шектелген. Ал кәсіби ақсүйектік музыка княздік мейірімділіктің арқасында өмір сүрді.
Княздік капеллаларда, опералық және драмалық труппаларда шетелдік артістерге құрмет көрсетіліп ұлттық мәдениет итальяндық, француздық өнерге қарсы тұра алмады.Неміс операсының тарихының бастауду Торгау қаласында 1627 жылы орындалған неміс композиторы Генрих Шютцтың алғашқы операсы «Дафна» салды.
Генрих Шютц (1585 – 1672) – венециялық композитор Джовани Габриелидің оқушысы – туған жерге итальяндық речитативті бірінші боп әкелді. Содан бастап Дрезден – саксондық курфюрсттың астанасы – итальяндық операның ылғи орындалатыен жеріне айналды.
Ганновердегі опера екі түрлі ықпал алды – итальяндық және француздық опералары. Опера оркестры француз музыканттарынан тұрса, капельмейсиерді италиядан шақырған, агостино Стефани.
Неміс операсы мен Гамбург. Германияда тек Гамбургте ғана неміс опера өнерінің ұлттық формалары жасалды да, уақытша болса да итало – франциялық әсерге қарсы тұру мүмкін болды. Гамбургты солтүстік Венеция деп атады. Ол Германиядағы көптеген қалаларға қарағанда өмір деңгейінің биіктігімен ерекшеленді. 1678 жылы Гамбургте опералық театр ашылды. Гамбургте өз қызметі жағынан алғашқы топ - Collegium Muzicum - қауымы құрметке ие болды. Діни бағытталған опералар бір жағынан Гамбургтегі қазіргі уақыттағы, ақсүйектер мәдениетіне ұмтылған оқыған демократиялық қауымның қарсыластығын туғызды.
Ренессанстық әсермен театрлық қызметкерлер биік үлгілерді іздеп, этикалық өнерге ұмтылып Ежелгі Грецияға мифологиясына ұмтылды. Бірақ гамбургтық либреттисттердің өңдеуінде мифтер тек қызықты махаббат хикаяларын сценалық жағдайларды құру үшін керек еді. Гамбургтық опералар өзінің пайда болу сәтінен – ақ бірнеше арналардың қасиеттерін бойына жинады: діни – христиандық моральдау мен антикалық мифологиясының этикасын, және тұрмыстық сюжеттерді натуралистті тұрғыдан талдаған реализммен қазіргі уақыттың тақырыптығына деген ұмтылыс.
Гамбургтық опера өзінің талантты музыка қызметкерлерінің , солардың ішінде ең көрнекті орын Рейнхард Кайзерге берілу қажет, ұзаққа созылмаса да гүлдену шағын көре алды.
Рейнхард Кайзер. Рейнхард Кайзер (1674 - 1739) Саксонияда дүниеге келіп; Лейпцигте Св. Фома шіркеуінің мектебінле оқыды. Ол үлкен музыкалық мәдениет иесі еді, итальяндық француздық музыканы жетік білген, бұған қарамастан Кайзердің мелодикасының негізі неміс халық әндерінде жатыр. Осы қасиет оның музыкасына көптеген неміс композиторларының жоғалтып алған ұлттық сипатты хабарлайды.
Кайзер қалдырған мұра өте бай. Бірақ көптеген операларының (120 шақты) аз ғана бөлігі бізге жетті. 18 ғ. бірінші онжылдығынды Гамбург операсының дамуы шарықтау шегіне жетті. Кайзер әлі жас Гендельмен жарысып «Октавия» (1705), «Нерон» (1706) операларын жазды және бұлар оның нң жақсы шығармалары боп саналады.
Кайзердің шығармашылық жолының соңында Гамбургте неміс операсы өз бағасын жоғалтып шетелдік шығармаларға құрмет көрсетілді. Кайзердің шығармашылығының соңында оның еңбектеріне тән ұлттық өзгешелік қасиеті жоғала бастады. Арияларды итальян тілінде , ал речитативті сюжеттік даму жүрісі түсінікті болу үшін неміс тілінде айту дәстүрге айналды. Сөйтіп неміс операсы құлдырады.
Германия жағдайларында неміс композиторлары өз еңбегін іске асырып, талантын ашу мүмкіндігін итальян операсын, шіркеулук шығарма жазып ала алды. Англияда итальяндық операларының компо
| |  скачать работу |
17 ғасырдың музыкалық мәдениеті | 
