Главная    Почта    Новости    Каталог    Одноклассники    Погода    Работа    Игры     Рефераты     Карты
  
по Казнету new!
по каталогу
в рефератах

Араб халифаты және Исламның таралуы

дің  бірі 1135  жылы қайтыс  болған  Шахрастанидің  “Кітап  ал – милал ва – нихал” (Діни  секталар  мен философиялық  мектептер  кітабы)  деген  еңбегі.  Ол шығармада  исламға  дейінгі  арабтардың  діни  нанымдарын, әдет – ғұрыптарын  баяндайтын  жеке  тарауы  бар.

    Арабтардың  алғашқы  қауымдық  құрылыстағы  өмірі  туралы мәліметтердің  тағы бір  құнды дерегі  Ибн-Халдунның “Мукамидимасы”. Ол  арабтардың  шаруашылықтары  мен  қоғамдық  құрылысына  көп көңіл бөлген.  Автор  арабтарды  көшпелі  халықтар  деп  суреттейді.

    Исламға  дейінгі  арабтар  туралы  олардың  көршілері  де біраз мәліметтер  қалдырды. Бірақ,  оларды құнды  деп айту  қиын. Себебі, олар  көршілері  арабтарды жете білмеген.  Тарихшылар  үшін тек сириялық  жылнамалар  біраз  құнды дерек көзі болып  табылады.  Арабтардың Ү –ҮІ ғғ. қоғамдық  құрылысын  зерттеушілердіңішінен  бірінші  орынға  Робертсон Смитті  қоюға болады. Оның “Ертедегі  Аравиядағы  туыстық және неке” атты еңбегі  1885 жылы  Кембриджде басылып шыққан.

    Айтылып  отырған  кезең  туралы құнды еңбектің бірі Юлиус  Вельхаузеннің “Араб  пұтқа  табынушылығының қалдықтары” деген шығармасын  айта кетуге болады. Ол Берлинде  1927 ж. жарық көрген.  Исламға  дейінгі  арабтардың  өмірі, тұрмыс салты, шаруашылығы, қоғамдық құрылысы  туралы  деректер  Анри  Ламменстің бірінші еңбегінде орын алған [8].  Ү – ҮІ ғғ. арабтар  жайында  Леон  Каэтанидің екі  томдық “Шығыс тарихының очерктері” (Милан, 1911 ж.) атты еңбегінде  келтірілген. Бірінші томында  “Исламға дейінгі  Аравия”, “Ежелгі  арабтар”  геологиялық-климаттық,  әлеуметтік – экономикалық  жағдайы  туралы  біраз  мәліметтер береді. Ислам  діні  қалыптасуы қарсаңында  арабтар  туралы   мәліметтердің   тағыда бір құнды көзі – Джирджа  Зейданның  “Исламға  дейінгі  арабтар” деген  еңбегі.  Сонымен  қатар  Кассэн  де  Персевальдың 1847 жылы  шыққан “Исламға  дейінгі арабтар тарихы”, А. Мюллердің Санкт-Петербургте 1895 жылы  жарық  көрген  “Ислам  тарихы”, А.Е.  Крымскийдің  Москвада 1911 ж. басылып  шыққан   “Арабтардың, араб әдебиетінің  тарихы” деген  сияқты  еңбектерді  атап  өтуге  болады. Исламның шығуы  туралы  негізгі дерек  “Құран” болып табылады.  Оны  Осман халиф (644 – 656 жж.) ауызшадан  жазбашаға түсірген. Ол 114 сүреден тұрады. Бұл қасиетті  кітапта Алла  тағаланың  77934 сөзі жазылған [3].  Келесі маңызды дерек ҮІІІ ғасырдың екінші жартысында  жазылған  Мединалық  Ибн-Исхактың “Алланың  өкілінің  өмірі” – “Сират расул Аллах” деген шығармасы. Ол бізге ІХ ғ. өмір сүрген филолог Ибн ишамныңөңдеуімен жеткен. “Сиратқа” ...  қосымша болып табылатын  Вакыдидің (747 – 823 жж.) “ Әскери  жорықтар кітабы” – “Китаб ал – Магази” – Ислам дінінің шығуы жөніндегі тағы бір маңызды  дерек болып табылады.   Ислам туралы оның негізін қалаушы Мұхаммед пайғамбар туралы еуропалықтар арасындағы алғашқы шығармаларды  визаниялықтар  жазды. Олар орта ғасырларды арабтармен  әрі  жиі соғысып, әрі экономикалық,  мәдени қатынастарда болып  тұрды. Византиялық  ресми  православие  бағытын  ұстанушы  грек – византиялық тарихи және теологиялық шығармалардың авторлары жалған пайғамбар, исламның  шығуына  себепкер  деп есептеген  Мұхамедке  дұшпандық сезіммен қарады.  Сондықтан да византиялық әдебиетте ислам  бұрмаланған  түрде  бейнеленген.

    Батыс Еуропада  ислам туралы мәліметтерді алғаш рет крест жорықтары кезінде өздеріне қас дұшпан болып көрінген дінге идеологиялық  қарсылық көрсету мақсатымен  католик миссионерлері  тарата бастады.  Бірінші крест жорығынан кейін   ХІІ ғасырларда  Испанияда  тұрған, араб тілін жақсы  білген Католик монахы  Роберт  Кетензис  Құранды  латын тіліне аударды. Бұл аударма  исламды  жоққа шығару  мақсатын  көздеген  клюнилік аббат  Петр  Благочесивыйдың бастамасы бойынша  жасалды. Мақсатқа  сай  Құран  көптеген  бұрмаланушылыққа  ұшырады.  Құранның осы  алғашқы  аудармасы  тек  1543 жылы  Швейцариядағы  Базельде  басылып  шықты [16].

     Ислам тек өткен  ғасырда  ғана  ғылыми  зерттеудің  объеткісі  бола бастады.  Еуропалық  шығыстанушылар сол  кездегі  тарихнаманың  деңгейіне сай  исламның шығуын Мұхаммедтің  қызметіндегі оның жеке басының  ерекшеліктерімен  байланыста  қарастырады.

     Мұхаммедтің  өмірбаянын   алғаш  ғылыми  тұрғыдан  зерттеген  австриялық дәрігер,  әрі  шығыстанушы  Алонс  Шпренгер (1813-1893 жж.) болды.  Оның  “Мұхаммедтің  өмірі мен  ілімі”  бір дегеннен  еңбек  ескіріп, өз  мән – маңызын  жоғалтты. Шпренгер  бірден – бір  дүниежүзілік   дін  деген  қате   көзқараста  болды.  Сол себепті  де  “оның  шығуын  әр қадамынан  бастап  талдай  аламыз”, - деп есептеді.   Бұл  арабистің  мұндай  қате  көзқарасы  оның  мұсылмандық  тарихи – діни материал – “Сират  расул  Аллах”  пен  хадистер  жинағына  сын көзбен  қарамағандығының  жемісі [14].

    Мұхаммедтің  өмірбаяны  жөніндегі  келесі  бір Еуропалық  ғылыми  еңбек – ағылшын  Уильям  Мюирдің  Лондонда  1856  жылы  жарық  көрген  “Мұхаммедтің  өмірі”  деген  шығармасы. Шпренгерге  қарағанда  У. Мюир  (1819 –1905 жж.)  отарлардағы  христиан   миссионерлігіне  тән  деректі  айыптаушылық,  дұшпандық  пікір  білдірді.  Исламның  шығуын  ол  Мұхаммедтің  шайтанның  азғыруына  түсіп  кетуінің  нәтижесі  деп  түсіндірмекші болды. Орта ғасырлық  түнек  рухында  жазылған  Мюирдің  бұл  шығармасының  ғылыми  құндылығы  жоқ.

    Исламның  шығуының  әлеуметтік  себептерін  анықтауға бірінші  болып  неміс  арабисі  Губерт  Гримме (1864 – 1942 жж.)  өзінің  “Мұхаммед”  атты еңбегінде  әрекет  жасады.  Бірақ  оның  “Мұхаммедтің”  меккелік қызметі  кезінде  туа  бастаған  ислам – дін  емес, социалистік  қозғалыс,  әрі  ілім  болды”, - деген  тұжырымы  сын  көтермейді.  Гриммнің  еңбегінде  келтірілген  нақтылы  материалдар  назар  аударарлық.

    Монтгомери  Уотт  жазған  өмірбаян  “Мұхаммед – Меккеде”  және  “Мұхаммед  Мединада”  деген  екі  кітаптан тұрады.  Ол  кітаптар  Оксфордта  1953 – 1956 жылдары  жарық  көрген.  Ф. Бульдің кітаптары  жарық  көрген.  Ф. Бульдің  кітабымен  салыстырғанда  М. Уоттың  бұл екі  кітабы  өте  бай материалды  қамтыған. Ол материал  тек хронологиялық  тәртіпке  ғана емес, жекелеген  мәселелер бойынша  да жүйеге (мыс., “Мұхаммед және  еврейлер”,  Мұсылмандық  мемлекеттің  сипаты”,  Қоғамдық  құрылыстағы  реформа” т.с.с.) келтірілген.  Бірақ  бұл  еңбектің  ғылыми  құндылығы  төмен  себебі,  автор  мұсылмандар  арасындағы  аңыздарға күмәнсыз  иланып,  араб – мұсылмандық  тарихнама  дәстүріне  сын  көзбен  қарамаған.

     ХХ ғғ. басынан  бастап  бері  жарық  көріп  жатқан   Мұхаммед  жөніндегі  әдебиеттің  ғылыми  құны  өте  төмен.

     Араб  мұсылман  тарихшылары  жазған  Мұхаммедтің  өмірбаяндары  Ибн  Исхактың  “Сиратын”  ғылыми  сын  тұрғысынан  талдамай, сол күйінде баяндау  ғана  болып  келеді [2].

   Бұл еңбектердің  ішінен  Мұхаммед  Хусейн  Хейкеалдың  “Хайат Мұхаммед” (Мұхаммедтің  өмірі)  деген  шығармасын  ерекше  атап&

12345След.
скачать работу

Араб халифаты және Исламның таралуы

 

Отправка СМС бесплатно

На правах рекламы


ZERO.kz
 
Модератор сайта RESURS.KZ