Ас адамның арқауы
лады.
Нервтік өткізгіштікте өте маңызды орын алатын, сүйек тінін құрудағы ең негізгі элемент болып табылатын, жүрек жұмысына, біріңғай салалы және көлденең жолақты бұлшықеттердің дұрыс жұмыс істеуіне, қан ұю жүйесіне қатысатын Са:
үй қоянында 20мг,
жылқы етінде 13-14мг,
қой мен сиырда 9-11мг,
ал доңызда 7мг ғана болады.
Жасушада пластикалық қызмет атқаратын жасуша фосфолипидтерінің құрамындағы, сүйектің минералдық құрамында болып, пластикалық қасиет беретін және т.б. көптеген әсерлері бар фосфор:
сиыр етінде 188-200мг,
жылқы етінде 185-198мг,
қой етінде168-180мг,
қоянда 190мг,
ал доңызда бары 164мг ғана екен.
Қанның қызыл жасушаларындағы гемоглобиннің, миоглобиннің, тіндік тыныс алу ферменттерінің т.б. құрамында алмастырмайтын орны бар Ғе:
жылқы етінде 3,1-3,3мг,
үй қоянында 3,3мг,
сиыр етінде 2,7-2,9мг,
қой етінде 2,0-2,3мг,
ал доңыз етінде 1,7мг екен.
Рибофлавин – флавин ферменттің коферменті болып, тотығу тотықсыздану үрдістеріне қатысады. Барлық зат алмасу үрдістеріне қатысатын, көздің қызметінде маңызды рөл атқаратын рибофлавин (B2 витамині) :
Сиыр етінде 0,18-0,23мг
Қой етінде 0,16мг
Доңыз етінде 0,14мг болады.
Организмде тотықтырғыш ферменттердің (НАДФ) құрамында болып тотығу үрдісіне қатысатын, организмнің энергияны пайдалануында маңызды болған никотин қышқылы (РР витамині):
Сиын етінде 3,0-3,3мг
Қой етінде 2,8мг
Доңыз етінде 2,4мг
Зат алмасу үрдістеріне қатысатын орталық және шеткері жүйке жүйесінің қалыпты қызметіне қамтамасыз ететін пиридоксин (B6 витамині):
Сиыр етінде 0,38-0,39мг
Қой етінде 0,32мг
Доңыз етінде 0,33мг
Қан жасушаларының синтезіне қатысатын, жалпы жасушалардың пролиферациясында маңызы бар фоль қышқылы (B9 витамині):
Сиыр етінде 5,5-8,9мг
Қой етінде 5,5мг
Доңыз етінде 5,5мг
Байқайтынымыздай B1 витаминін (тиамин) санамағанда, барлық минералдық заттар мен витаминдердің мөлшері салыстырмалы түрде өте аз мөлшерде ғана кездеседі. Ал етті термоөңдеуден өткізгенде тиаминнің 40% бұзылысқа ұшырап кетеді. Бір жағынан тиаминді біз нан тағы басқа көптеген тамақтар арқылы да ала аламыз, басқаша айтқанда доңыздың тиаминіне зәрлі қалған жоқпыз. Ал басқа маңызды белоктар, витаминдер мен макроэлементтердің мөлшері мардымсыз ғана екен. Сонда доңыз етінде не бар? Доңыз етінде бастан аяқ тек бізге керексіз заттар бар, тіпті керексіз ғана емес, өте зиянды заттар бар…
Атеросклероз туралы
Доңыз еті өте майлы келеді. Оны сіздер 1-кестеден салыстыра отырып басқа үй хайуандарына қарағанда екі, тіпті үш есе майлы екендігіне көз жеткізесіздер. Ол кестеден доңыз етінің басқа мал еттерінен екі есе, немесе одан да жоғары мөлшерде майлы екенін көруге болады.
№2 кесте
Азық түлік аты Амин қышқылдары, г Май қышқылдары, г
1. I категория-лық сиыр еті 18,4 7,1 11,3 15,1 7,1 7,4 0,6
2.
II ктегория-
лық сиыр еті 19,9 7,7 12,2 9,1 4,3 4,4 0,4
3. I категория-лық қой еті 15,5 5,8 9,7 15,2 7,9 6,8 0,5
4. II категория-лық қой еті 19,6 7,6 12,1 8,9 4,9 3,9 0,3
5. Үй қоян еті 20,6 8,1 12,5 12,5 4,9 4,5 3,1
6. Шошқа еті 19,4 7,8 11,6 30,7 11,7 15,4 3,6
7. I категория-лы жылқы еті 19,3 7,6 11,7 7,8 2,8 3,8 1,2
8. II категория-лы жылқы еті 20,9 8,2 12,7 5,1 1,2 1,4 2,5
№ 2-кестеде келтірілгендей доңыз етіндегі майдың құрамындғы қаныққан май қышқылдары басқа үй хайуандарындағыға қарағанда әлде қайда көп екені белгілі. Дәл осы қаныққан май қышқылдары – атерогенді яғни атеросклероз тудырушы май қышқылдары деп есептеледі. Өйткені бұл май қышқылдары организдмде энергия көзі ретінде жұмсала қоймайды, тек артық мөлшерде жинала береді және холестеринмен бірге төмен және өте төмен тығыздықты липопротеидтердің құрамына кіреді.Төмен тығыздықты липопротеидтер (ТТЛП) мен өте төмен тығыздықты липопротеидтер (ӨТТЛП) бауырдан холестеринді тіндерге тасымалдаушысы болып, бұлар да нағыз атерогенді заттарға жатады.
Атеросклероз дегеніміз – (athera- ботқа, sclerosis- қатаю) артерия эндотелилерінің астына липидтер (майлар) мен кальций тұздары жиналуының нәтижесінде қан тамыр қабырғаларының қатайып, тарылуымен және ағзалардың қан айналым бұзылысымен жүретін созылмалы ауру.
Мүмкін болған асқынулары:
1. Қан тамырларының тромбозы
2. Аневризма
3. Әр түрлі ағзалардың тромбоэмболиясы
4. Әр түрлі ағзалар мен тіндердің ишемиялық асқылулары (миокард инфаркты, ішек инфаркты, екіншілік бүріскен бүйрек, мидың ишемиялық инсульты, Лериш синдромы, т.б.)
5. Қантты диабет
6. Артериалдық гипертония
7. Созылмалы қан айналым жетіспеушілігі.
Қантты диабет пен артериалдық гипертония атеросклероздың ажырамас досы. Егер адам атеросклерозбен ауырса, онда оның қантты диабетпен және артериалдық гипертониямен ауыру қаупі өте жоғары және керісінше егер қантты диабет немесе артериалдық гипертониясы бар адамда атеросклероз даму қаупі өте жоғары, яғни бұл екі ауру атеросклероздың себебі де салдары да болуы мүмкін.
Атеросклероз қаншалықты қауіпті? Бұл сұраққа жауапты табу үшін статистикаға жүгінейік.
Жүрек қан тамыр ауруларын ХХ ғасыр эпидемиясы деп бекер айтпайды. Дүние Жүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының мәліметтеріне сүйенсек әлемде өлім жітім көрсеткіші бойынша ең бірінші орынды жүрек қан тамыр аурулары алады.Жыл сайын 50 млн-нан астам адам бұл өмірден көз жұмады екен. Жалпы өлім жітімнің 55% жүрек қан тамыр ауруларының себебінен болады, қалған 45% ғана басқа аурулардан болады (қатерлі ісік, жол апаты т.б). Жүрек қан тамыр ауруларының ішінде 85,5% жүректің ишемиялық аурулары (ЖИА) үлесіне, Оның ішінде 46,8% миокард инфарктына, қалған 38,7% ми инсультына тиесілі екен. Бұл екі патологияның негізгі себепшісі болып атеросклероз есептеледі және профилактикада осыған баса назар аударылады. Атеросклероздың дамуына алып келетін этиологиялық факторларға :алиментарлық(майлы тағамды көп қолдану), тұқым қуалаушылық бейімділік, гиподинамия, спирттік ішімдіктер мен темекі шегу сияқты зиянды әдеттер мен кәсіптік зияндықтар, стресстық жағдай жатады.
Халықтар арасында атеросклероздың таралу жиілігі мәлелесіне әлем ғалымдары жеткілікті түрде көңіл бөлген. Атап айтқанда:
Вихерт А.М.,Жданов В.С.,Лившиц А.М.// Жұқпалы аурулар эпидемиологиясы / ред. А.М. Вихерт, А.В. Чаклин.—М, 1990. 8-47 беттер.
Атеросклероздың географиялық патологиясы / А.М. Вихерт, В.С. Жданов, Е.Е. Матова, С.Г. Аптекарь // М.:Медицина, 1981. 215-бет.
Каган А.Р., Стернби Н.Г., Уемура К. және басқалар. // Бюлл. ДДҰ. 1977.—Т.53,№5-6. 425-584 беттер.
Лисицын Ю.П.Распространенность сердечно- сосудистых заболеваний // Превентивная кардиология. – М.: «Медицина», 1987. – с.21-27.
Зерттеушілердің алған мәліметтері бойынша атеросклероздың таралу жиілігі халықтардың жасына, этникалық ерекшеліктеріне, өмір сүру аймағына байланысты. Аталған факторлардың соңғы екеуі – негізінен адамдардың өмір сүру салтымен түсіндіріледі (гиподинамия, тамақтану ерекшелігі және т.б). Атеросклероздың таралуы бойынша ең алыдыңғы орынды Ресей алады. Өздерінің ғылымы мен техникасының, денсаулық сақтау жүйесінің өте жақсы дамығандығына қарамастан екінші орында батыстың ақ нәсілді халықтары тұр. Сондай ақ олар ең көп қаржыны дәл осы мәселеге жұмсайды екен.Бұндай ауыр шындықты олар гиподинамиямен түсіндіреді, алайда ғылыми техникасы мен комфортабелді өмір сүру салты бойынша асып кетпесе кем түспейтін Жапонияда атеросклероз Европа және Америкаға қарағанда 2-3 онжылдыққа кешігеді. Одан кейінгі орынды Азия және Африка халықтары алады. Қысқартып айтқанда доңыз етін тағамға пайдалану мен адам өлімінің ең негізгі себепшісі болған атеросклерозға шалдығу арасында тікелей корреляциялық байланыс бар екені айдан анық белгілі болды.
Доңыз майының тағы бір ерекшелігі – жоғарыда айтып өткендей, организммен жұмсалмай тек жинала беруге бейім, яғни семіздікке қаупі жоғары болады. Өмірлік тәжірибеден кейбір фактылар келтіріп өтейік. Кейбір (арыстан, жолбарыс) цирк жануарларына салмағының көтеріліп кету, артериалдық қан қысымының көтерілу қаупі жоғары болғандықтан доңыз етін бергізбейді екен.
Доңыз етінде күкірт көп.
Доңыздың денесінде өте көп мөлшерде күкірт және оның әр түрлі қосылыстары болады екен. Оны жүйелі түрде ұзақ уақыт тағам ретінде пайдаланғанда организмге артық мөлшерде күкірт түседі. Оған қоса қазіргі табиғатқа жасалынып жатқан антропогендік теріс әсерлердің нәтижесінде (мұнай өнеркәсібі, және басқа да өндіріс өнімдері, транспорттық жанар жағармай қалдықтарымен ластану, т.б.) дамыған күкірт өнімдерімен адам айтқысыз түрде ластанған ауамен дем алып жатқанымызды есепке алар болсақ, доңыз етімен түскен күкіртті қосылыстар біздің организмімізге кәдімгідей артықтық қылатынын мойындауға тура келеді. Тіпті қазақтың «жығылғанға жұдырық» деген сөзі еріксіз еске түседі.
Ұзақ уақыт жүйелі түрде күкіртті сутек, күкірттің екі ватентті оксиді әсер етсе иммундық реактивтіліктің төмендеуіне алып келеді. Ол организмнің спецификалық және бейспецификалық иммунитетінің төмендеуімен көрінеді, және бұндай организм әр түрлі ауру сырқауға – бейспецификалық қабынуларға, қатерлі ісікке бейім болып келеді.
Екінші дүние жүзілік соғыс кезінде Солтүстік Африкада қызықты бір жағдай орын алған.Неміс экспедициялық корпусындағы көптеген әскерлердің балтырында тропикалық деп аталатын, соғыс жағдайына қатысы жоқ жаралар пайда болған. Жаралардың көлемі үлкен және емге қиын көнеді. Барлық жүргізілген емдік шаралар нәтижесіз болады. Бұл жаралардың тамақтанумен байланысты екендігі туралы болжамдар пайда бола бастайды, өйткені жергілікт
| |  скачать работу |
Ас адамның арқауы |
