Дания
Другие рефераты
Дания – Солтүстік Еуропадағы мемлекет. Ол Юкатан түбегінде және Дания архипелагында орналасқан.
Дания Орталық еуропа жазығының солтүстігінде Еуропа мен Скандинавия түбегі аралығында орналасқан. Бұл корольдік ІХ ғасырдан бастап өмір кешуде.
Дания солтүстігінен оңтүстігіне қарай 360 км және шығыстан батысқа қарай 480 км созылған.Дания аумағы 43 093 км 2 ( Гренландия мен Фарер аралын қоспағанда).Мемлекеттің үлкен бөлігі (29 776 км2 ) Ютландия түбегінде орналасқан. Дат архипелагына 500 аралдар кіреді.Олар негізіненЮтландия шығысында Балтық және Каттегат бұғазы аралығында орналасқан.Ауданы 12 729 км2 ,ал Борнхольм аралы Балтық теңізіндегі – 588 км2 .Данияның жағалауының ұзындығы 7438 км құрайды.
Дания құрғақ жер арқылы тек қана Германиямен шекараланады.Бұл шекара ұзындығы 68 км созылған.Шығысында Дания Швециямен шекараланады,ол Эресунн (Зунд) және Каттегат бұғаздары арқылы өтеді,солтүстігінде Скагеррак бұғазы Данияны Норвегиядан бөліп тұрады.Дания солтүстік теңіз шельфінің шығыс бөлігі болып табылады.Сонымен қатар Дания құрамына алдыңғы колонияларыда кіреді.Олар Фарер аралдары және Гренландия аралы,бұлардың парламентте өз өкілдері бар.
Фарер аралы Шотландияның солтүстігінде 375 км ұзақтықта орналасқан.Оның аумағы 1399 км2 құрайды.Олар Дания билігінде 1380 жылдан бастап болған,тек қана 1948 жылдан өздерін басқару құқығын алды. Гренландия – көлемі жағынан ең үлкен арал,аумағы 2 175 600 км2 , бірақ оның тек 341 700 км2 мұздан арылған.Гренландия Данияның 1729 жылдан колониясы болған, 1953 жылы мемлекет бөлігі ретінде қабылдады,ал 1979 жылы автономия статусы берілді.
Салалық өнеркәсіп құрылымы.Жалпы ішкі өнімдегі ауылшаруашылық,орман шаруашылығы және балық ұқсату салаларының көлемі— 3%,өнеркәсіп — 21%,қызмет көрсету–76% (2006 жыл).
|
Мазмұны
-
1 Халқы
-
2 Табиғаты
-
3 Климат
-
4 Экономикасы
-
5 Транспорт
-
6 Өнеркәсіптік өндіріс
|
Халқы
Дания халқы 5220 мың адам (1997 жыл). 1980 жылдары халық саны тұрақты болған,ал 1990 жылдан бастап оның саны өсуы байқалды.Негізінен иммиграция есебінен ( жылына 11 мың адам). Копенгаген қаласында, Фредериксберг және Гентофте коммуналарында шамамен 625,8 мың адам тұрады. (1995 жыл). Басқа ірі қаларда – Орхус (275,5 мың), Оденсе (182,6 мың ), Ольборг (159 мың ), Эсбьерг (82,6 мың.), Раннерс (64,4 мың ), Коллинг (59,6 мың), Хернинг (57,7 мың.), Хельсингёр (56,9 мың ), Хорсенс (55,3 мың ) және Вайле (52,3 мың ). Копенгаген қаласы айналасында барлығы 2 млн. адам тұрады Бұл елдегі 26% халық көрсеткіші.Зеландия (Шелланн) араында астан орналасқан – 42% халық тұрады. Қала халқы 85% құрайды,15 тұрғыны бар қалалар көптеп кездеседі.Фюн, Лолланн және Фальстер аралдарында 570 мың адам, ал Борнхольмде – 50 мың адам тұрады.Ютландия халқы 2,4 млн.адамды құрайды,хылықтың орналасу тығыздығы 81 адамнан тура келеді. Гренландия халқы 59 мың адам (1997 жыл),оның 5 мыңы еуропалықтар,қалғаны- инуиты (эскимостар). Фарер аралының халқының саны 50 мың адам (1997 жыл). Халық саны және көбеюі 1995 — 2000 жылдар аралығында.
1995 1996 1997 1998 1999 2000
Саны (адам) 5 199 437 5 249 632 5 305 048 5 333 617 5 356 845 5 336 934 жоғарылауы 0,22% 0,38% 0,59% 0,49% 0,38% 0,31%
Халқының жас құрылымы 1995 – 2000 жылдар аралығында.
1995 1996 1997 1998 1999 2000
0 — 14 жас 17% 17% 18% 18% 18% 18% 15 — 64 жыл 68% 67% 67% 67% 67% 67%
65 жастан жоғары 15% 16% 15% 15% 15% 15%
Туылу және өлім деңгейі 1999 — 2000 жылдар аралығында ( 1000 адамға )
1995 1996 1997 1998 1999 2000
Туылу 12,38 12,24 12,78 12,18 11,57 12,16 Өлім 11,14 10,42 11,22 11,08 10,97 11,00 Жас бөбек кезіндегі өлім коэффициентті 6,80 4,80 5,20 5,17 5,11 5,11
Халықтың жыныстық құрамы 1996 – 2000 жылдар аралығында.
1996 1997 1998 1999 2000
Жаңа туылғандар 1,06 1,05 1,05 1,05 1,05
15 жасқа дейін 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05
15тен 64 жасқа дейін 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03
65 жастан жоғары 0,7 0,71 0,71 0,71 0,71
барлығы 0,97 0,98 … 0,98 0,98
Халықтың орташа өмір сүру ұзақтығы 1995 – 2000 жылдар аралығында.
1995 1996 1997 1998 1999 2000
барлығы 76,11 77,30 76,10 76,31 76,51 76,54 Еркектер арасында 73,23 73,78 73,44 73,64 73,83 73,95 Әйелдер арасында 79,16 81,01 78,90 79,12 79,33 79,27
Этникалық құрамы
даттар 98%, эскимостар, фарерлер, немістер. Евангелиялық лютерандықтар 91% құрайды,ал қалған протестанттар және католиктер 2% құрайды. Дания бір ұлтты мемлекет.Аз санды немістер еврейлер және польяктар ассимилияцияға ұшыраған.
1960 жылы өндіріс дамуы қосымша еңбек күшін талап етті.Осыған байланысты мемлекетке еңбек ( «gastearbejdere» – гастарбайтерлер) эмигранттар келді. 1980жыл соңына қарай көп санды туріктердің, югославтардың ,ирандықтардың, пакистандықтардың қоғамдың бірлестіктері пайда болды.Ресми тілі – дат тілі ,норвег тіліне жақын.Ағылшын тілі неміс тіліне қарағанда әйгілі емес.Көшпенді Герман тайпалары – англы, саксы және дандан–Данияға бірінші ғасырда қоныс тепкен.Осы тайпалардан қазіргі Дания халқы құралып отыр.Сонымен қатар даниялықтар тілінде диалект бар ,негізінен копенгагендік диалектте сөйлейді.
Евангелиялық Лютеран шіркеуі ресми Данияның шіркеуі болып мемлекет тарапынан қамтамасыз етіледі.сондада сенім бостандығы бар.Бұл шіркеуге кіргендер елде 87% құрайды.Маңызды аз санды діний қоғамдық бірлестіктерден мусулмандар (74 мың адам).Қалған – католиктер (33 мың), баптистер (6 мың.), иудейлер (5 мың.) .
Табиғаты
Жер бетінің түзлісі. Дания жер аумағының көп бөлігін толқынды онша биік болмаған жазықтықтардан құралған.Мемлекеттің ең биік нүктесі Идинг-Сковх тауы (173 м),Ютландияның шығысында орналасқан.ең төменгі жері (12 м ) – батыс бөлігінде орналасқан.Дания жер бедері плейстоцендердің мұздық қабаттарының әрекеті нәтижесінде пайда болған.Жерінде көптеген қазаншұңқырлар бар ,оларда көл және батпақтар орналасқан.Елдің солтүстігінде қабатты теңіздік жазықтықтар тарқалған.Негізгі жынысы – әктастар ,олар кейінгі бор және кайнозой эраларында пайда болған.Осы жыныстармен жер асты сулары тығыз байланысты.Данияның шығыс бөлігі көп терең –терең шұңқырлармен бөлінген.Батыс және солтүстік бөлігі құмды төбелер кездеседі.оңтүстік батысы теңіздік әрекетер нәтижесінде пайда болған.Осы аралықта су тасқынынан қорғайтын көптеген бөгендер , дамбалар салынған.
Климат
Дания теңіздік жұмсақ қысқа ие жер.Мұхитәсері қыста қатты байқалады.Ақпан айының орташа температурасы 0° С,шілде 15–16° С. Жыл бойы көптеп жел соғады.Көбінесе батыстан.Қыста бұлтты күндер көп болады.Жазда болса күншуақты болып келеді.Көктем кеш түседі.Жылдық орташа шауын-шашын көлемі Ютландияның батысында 800 мм , Үлкен Бельт бұғазында 450 мм. Көп мөлшерлі жауын-шашын күз және қыс уақытына тура келеді.Жауын жаңбыр түрінде түседі. Өзен мен көлдері.Мемлекеттің жер беті көптеген өзен торларымен қаптаған.Олардың жылдамдығы жоғары емес және ұзындығы қысқа болып келеді.Су тасқындар қыста болады.Ең үлкен өзені – Гудено Ютландияның шығысында орналасқан.Ұзындығы 158 км құрайды.Көлдер негізінен орталық Ютландияда шоғырланған.
Экономикасы
Копенгаген — Даниянын елордасы
Экономикасы туралы жалпы мәлімет. Дания – жоғары деңгейде дамыған өнеркәсіптік ,халқының өмір сүру дәрежесі жоғары болған әлемдегі дамыған мемлекет.Экономикасында жеке сектор басты орында. Дания өнеркәсібі әртараптанған.Негізгі ерекше дамыған электронды құрылғылар өндірісі, тамақ ,кеме өндірісі және құрылыс. Ауылшаруашылығында басты ролді балық аулау алады.Дания экономикасын екінші дүниежүзілік соғыстан кейінғана қалпына келтіре алды.Ауыл шаруашылығының ұлттық кірістегі үлесі 20% пайызға 1953 жылы, 3,9% пайызға 1995 жылы кміген.Данияда қызмет көрсетуде 74,7% халық жұмыс істейді.Жалпы ішкі өнімде сыртқы сауда үлесі 54,9% құрайды. 1991–1997 жылдары жұмыссыздар үлесі 10,3%, ал инфляция 1990–1995 жылдары – 2,5% құрады.Жалпы ішкі өнім Данияда 1995 жылы 173,3 млрд. долл.,немесе 33 144 долл. халыққа шаққанда тура келді.Ол кезде жан басына шаққандағы көрсеткіш бойынша тек қана Швейцария және Жапониядан кейін тұрды.
Мемлекет шығыны 1996 жылы ЖІӨ 46% құрады,осының жартысы зейнетақы мен жәрдем ақыға бөлінген. Орташа экономикалық даму 4,5% пайыз 1960 жылы ал 1,7% пайыз 1986–1995 жылдары аралығында..
Мемлекеттік бюджет. 1996 жылымемлекеттің табысы 61,3 млрд. долл. құрады,шығын – 65,6 млрд., дефицит 2,5% пайызды(ЖІӨ) құрады. 46% әлеуметтік төлеулерге, 13% –білімге және ғылыми зерттеулерге, 10% –кәсіпкерлікті дамытуға, 10% – денсаулықты сақтауға, 3% –қорғанысқа , 3% – мәдениетке шіркеуге , 2% – орын-жай субсидиясы және 2% –полиция мен құқық қорғау органдарына. Амттер және муниципалитеттер өздерінің салық инспекциясына ие.Олар орталық үкіметке бағынады.Данияның таза қаржылық қарызы 1994 жылы 38 млрд. долл. құраған,бұл ЖІӨ 26,2% пайызына тең.
Сыртқы сауда. Экспорт және импорт ЖІӨ-нің 1/3 құ
| |  скачать работу |
Другие рефераты
|
