Главная    Почта    Новости    Каталог    Одноклассники    Погода    Работа    Игры     Рефераты     Карты
  
по Казнету new!
по каталогу
в рефератах

Қазақ халық көне аспаптарының тарихи даму кезеңдері

  кеңіді.                                                       Шертер   аспабының  құпиялары.                   Шертер - ертеден   келе   жатқан  қазақтың   халық   аспабы.  Шертіп   ойнау   тәсіліне   байланысты     ата – бабаларымыз    шертер    деп   атап   кеткен.  Бұл   аспап   домбырадан   гөрі    кішілеу   болып   келеді,   дыбысы   қаттырақ   шығады.Шертердің   мойыны   қысқалау   келеді, пернелері   байланбайды.   Көне   шертер   қылқобызға   ұқсайды,  өйткені,  оның   кеудесі   ағаштан    ойылып   жасалады,   имек   келеді,    жоғары    қақпағы   ешкінің   немесе   үлкен   балықтың   терісімен   қапталады. Қариялардың    әңгімелеріне   қарағанда    бұл    құралдың   ерекшелігі    мынада;шертердің   құрылысы   мен   формасы   негізінде   домбыраға   ұқсас    болған.Мойыны   қысқа,   қыл   ішек   тағылған,  үлкендігі   қобыздай.    Шертерге   аттың    қылынан   иіріп,   үш   ішек   тағады.   Дыбысының  шығу   күші    мен   тембрі   терінің   не   қалың   не    жұқалығына    байланысты.Бұрынғы   шертер   аспабының    бет   қақпағы    болмаған,   шертерге   бет    қақпақ   салу ,   перне   тағу    кейінгі    жылдардың   жемісі.   Қапталған   тері    жұқа   болса   дыбысы   қатты   әрі   ащы   ал   қалың   болса   жұмсақ    шығады.Қазақ   даласында    шертер   аспабының   кең   тарағанын    дәлелдейтін    аңыз - әңгімелер,   деректер,   баршылық.  Оларды   жинақтап   көне   аспаптың    қайта    тіріліп   өнердегі   өмірімізге   еркін   енуіне    зор   еңбек    сіңірген     білгір,   белгілі   аспаптанушы    Болат    Сарыбаев   еді.                                               

 Көне    шертер   аспабында     шертпе    күйлер     тамаша       орындалады.    Аспаптың   өзіндік    үні    мен    орындау    мәнері     қазақтың    күйлеріне    ерекше     бояу    беріп,   құлпыртып    жібереді.   Қазақтың    ежелгі   аспаптық    музыкасы   аса   бай    көркемдік     тереңдігімен   ерекшеленіп,   рухани    мәдениеттің  құнды    қазынасы    ретінде    ұрпақтан – ұрпаққа    жалғасып    келеді.  Шертер   аспабының   түрлері-ең   көне    түрі ;    бір    ішекті ,   бір    құлақты,   қақпақсыз,   пернесіз,   мойынтиексіз,   ортантиексіз   болған.   Көне   түрі;  екі   ішекті,  бір(екі) құлақты,  мойынтиексіз,  ортантиексіз.Шертер   аспабының    көне    түрі    Қырғыздың   қомузы  деген    аспабына    да   ұқсайды.   Біздің    мемлекетімізбен   көршілес    жатқан    Қырғызстан    мен   Өзбекстан   арасында   ұқсастықтар   көп.   Сөйте   тұра    әр   елдің    өзіне   ғана   тән   ерекшелігі   де   мысалы,   Қырғызстан   елін    алатын    болсақ  - тілдеріміз    бірдей    болуымен   қатар,   біздің   әдет – ғұрпымыз,  дәстүрлеріміз   де   жақын.   Осы   Қырғыз   аспабы   қомуздың    дыбысы,   сырт   пішіні,   біздің   шертер   аспабымызға    өте    ұқсайды.  Қырғыздар    бұл    аспаппен    жыр   да   орындай   береді    екен.Халық   шығармашылығының   ең   көне   түрі   деп   саналатын  жыр   Қазақ  халқында   да   Қырғыз    халқында   да   бар.  Эпостың   негізі – батырлық   жырлар.  «Манас»атты    жырдың  айналасына   бүкіл   Қырғыз   халқының   жырлары  шоғырланған.   Осы   жырларды   орындайтын  өнер   иелерін   «Манасшы»деп   атайды   екен.Ал   айтысқа   қатысушыларды  «айтысшы»  деп   атайды   екен.  Қомуз -   ішекті  шертіп   ойнайтын  музыкалық   аспап.  Сырт   пішіні   алмұрт   тәрізді.  Мойны   ұзын,   құлағына  үш  сым   ішек   тағылады.  Ойнау   әдісі   түрліше  болады.  Суырыпсалма   ақын – жыршылар  өз  шығармаларын  қомуз  аспабымен  сүйемелдей   отыра   айтады  екен. 

Шертердің  дыбыстық  мүмкіндігін   жетілдіру  1968-1970 жылдардары   мықтап   қолға   алынды.Аспаптың   өзіндік  сипатын,  дыбыстың   өзіндік   сипатын,  дыбыстың   ерекшелігін,  ойнау  әдісін   байыта   отырып   бүгінгі  оркестр   жетегіне   ілесіп   қана   қоймай   өзі  де   жетекші   роль    атқаратын,  жеке  партия   орындайтын   дәрежеге   жетеді.   Болат   Сарыбаев   бастаған   аспаптанушылар   мен  аспап  жасау   шеберлері  бұл   міндетті   абыроймен   атқарып   шықты.   Ғылыми   негізге   сүйене  отырып   олар   шертердің  жетілдірілген  екі   түрін   жасап   шықты. 

Шертердің  ең  көне  түрі   өте   қарапайым   болды.  Мойыны  сәл  иіңкі   қысқа   шанағы   сопақтау   дара   құлақты.Ортантиек   кейде   қойылып,   кейде  қойылмаған.   Қойылмаған   себебі   шанағының  беті   ашық   яғни   қақпақсыз   және   мойын   ішке   қарай  иіңкі   болады.  Бұл  тиекті   қажет   етпеді .  Көне   түрі   ежелгі   өнерпаз   шертерге  бір   ішектің   орнына   орнына  екі   ішек  тақты.   Қос  қыл   ішекті  әуелі   бір   құлаққа   бекітіп  бұрап  тартты.  Қос   қыл   ішекті   тербеліске  түсіру   үшін   әжептеуір   үйкіліс   күші

12345
скачать работу

Қазақ халық көне аспаптарының тарихи даму кезеңдері

 

Отправка СМС бесплатно

На правах рекламы


ZERO.kz
 
Модератор сайта RESURS.KZ