ҚАЗАҚСТАНДА ӨСЕТІН ЖЕМІС ДАҚЫЛДАРЫНЫҢ СОРТТЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
өзімді, мол өнімді орыс сорты. Жемісінің ірілігі орташа, түқымы болмайды. Дәмі орташа келеді, жемісі август айында піседі, сентябрь айына дейін сақталады.
Бере зимняя Мичурина. Алмұрттың суықка төзімді сорты. 7—8 жылдан кейін жеміс бере бастайды. Жемісі ірі, әдемі, жақсы, дәмді болады, сентябрь айында піседі. Зеферена Грегуар. Алмұрттың бағалы, күздік-қыстық сорты. Алматы облысында көп тараған. Ағашы аласа болады, жемісті ерте береді, егілгеннен кейін 4—5 жыл-дан соң өнім бере бастайды. Жылма-жыл жеміс беріп тұрады, бірақ майда келеді, түсі сары, өте дәмді болады. Сентябрь аяғында піседі, декабрь айына дейін сақталады. Баудың қатараралықтарын жиілетуге және үй іргесіндегі бауға қолайлы келеді.
Любимица Клаппа. Ірі жемісті, өнімділігі орташа, қысқа төзімді, жаздық сорт. Август айының бас кезінде піседі.
Лесная красавица. Бұл Қазақстанның жеміс шаруашылығы бар өндірістік аудандарында кең тараған сорт. Ағашы өте тез піседі, суыққа төзімді келеді. 8—9 жыл-дан кейін жеміс бере бастайды, мол енімді, әрбір ағаштан 300-400 килограмға дейін жеміс жинауға болады, жемісі ірі келеді, түсі көкшіл сары болады, қызғылт бөртпелері бар, жемісі өте жұмсақ, шырынды болады, август айында піседі, ноябрь айына дейін сақталады. Бұл бағалы өндірістік сорт болып табылады.
Лукашовки. Бұл Тема, Поля, Лида және Ольга деп аталатын алмұрттың суыққа төзімді төрт сорты, оларды А. М. Лукашев Қиыр Шығыста өсірген болатын, жемісінің орташа салмағы 60—70 грамм болады, Уссурийск алмұртынан көп дәмді келеді. Жас күйінде және өңделгеннен кейін тұтынуға болады. Бұл сорттардың аса бағалы қасиеттері — суыққа төзімді, жемісті ерте береді, 4—5 жылдан соң мол өнімді болады.
Уссурийская. Алмұрттың қысқа (суыққа) өте-мөте төзімді сорты, кәдімгі қалпында оңтүстік аудандарда өсіріледі. Жемісінің дәмі орташа, өңдеуге қолайлы болады.
Фердинанд (Бере Арданпон). Алмұрттың қыстық, ірі жемісті сорты. Ағашы қысқа, орташа төзімді, өнімділігі орташа болады. Жемісі бедерлі, шырынды келеді, дәмі шарап сияқты тәтті болады, ерекше хош иісі бар, октябрьге дейін піседі, январьға дейін сақталынады. Бұл сорт жылы, айналасында қорғанысы бар, құнарлы топырақты жерде өседі.
Ароматная. Ағаштары биік, 5,5 м, берікбастары кең пирамидальді, қою. Қысқа өте төзімді, өсіріліп келе жатқан жылдардың ішінде бірде-бір үсіген жоқ. Ағаштары отырғызылғаннан кейін 8-ші жылда жеміс салады, өнімді жыл сайын мол береді: 12 жастағы ағаштарынан 24 кг, ал 22 жастағы ағаштарынан 150—200 кг өнім алынады. Жеміс ағашта берік тұрады, үзіліп түспейді, кеш, октябрьдің басында піседі. Жемісінің орташа салмағы 150 г, түсі сарғылт жасыл, сәл ғана қызғылт реңі бар. Жұмсағы нәзік, сулы, майлы, тәтті, хош иісті. Дәмдік сапасы жақсы. Жемісі январьға дейін шыдайды.
Алматы облысының тау баурайы, тау етегі және оңтүстік-шығыс аймақтарында, Қызылорда облысының барлық аймағында және Талдықорған облысының Панфилов аудандарында өсіруге ұсынылады.
Бере Боск. Сорт суықка онша тезімді емес, жылы жерлерде ғана өсіруге болады. Өнімді жыл сайын орташа мөлшерде береді. Жемісінің үлкендігі орташа, сыртын түгел дерлік тат басқан, жұмсағы нәзік, ауызға салғанда еріп жүре береді, десерттік дәмі бар.
Шымкент облысында августың аяғында піседі, ұзақ сақталмайды 20—30 күнге ғана шыдайды. Шымкент облысының тау етегі және таулы аймақтарында өсіру үшін ұсынылады.
Жозефина Мехельнская. Қазақстандағы көп тараған жері — Шымкент облысы. Ағаштары орта бойлы, берік бастары аумақты дөңгелек;
солтүстіктегі аудан-дардағы ағаштары тіпті аласа~, биіктігі 2,5—3 м, сон-дықтан мүны ағаштары биік өсетін сорттар отырғызыл-ган баулардыц ішін жиілету үшін пайдалануға болады. Ағаштары суыққа тезімді, 1951 және 1954 жылдардағы қатты қыста үсіген жоқ.
Жемісі — октябрьдің басьшда жиналады, жатқан кү-.
йінде ноябрьде әбден піседі, январьға дейін бүэылмай-ды. Жемісі үсақ, түсі ашық сары, толып жатқан тат нүктелері, қызғылт реңі бар. Жүмсағы қызғылттау, су-лы, ерігіш, тәтті, сәл қызғылтым. Алматы, Жамбыл, Шымкент тау етегі аймақтарында және Қызылорда об-лысыньщ оңтүстік пен орталық аймақтарында өсіруге ұсынылады.
Талгарская красавица. Ағаштары орта бойлы больш өседі, бөрікбастары кең пирамидальді, онша тығыз емес. Суыққа ете төзімді. Ағаштары жемісті ерте 6—7 жыл-дан кейін салады, өнімді жыл сайын береді.
Жемісі сентябрьдің аяғында піседі. Сабағынан үзіліп шашылмайды. Жеміс өнімі мол, 12 жастағы ағаштары жеміс сала бастағаннан бергі уақыттын. ішінде жыл сайын орта есеппен гектарынан 118—120 цгнтнерде өнім беріп келеді, ал Лесная красавица сорты осы мерзімде гектар сайын 52—53 центнерден ғана алмұрт береді.
Л^емісі ірі, 170—180 г, пішіні. шөлмек тәрізді, тусі сүрғылт жасыл, ашық қызыл реңі бар. Жұмсағы тығыз, өте сулы кіртілдек, тәтті, аздап алмұрттың хош иісі бар. Дәмдік сапасы жақсы. Тасуға төзімді. Март айы-на дейін бүзылмай шыдайды. Үй маңына, дачаға өте қолайлы сорт.
Алматы облысының жазық дала аймағынан басқа, барлық аймақтарында, Шымкент облысының оңтүстік аймағынан басқа, барлық аймақтарында, Қызылорда, Жамбыл және Талдыкорған облыстарының барлық ай-мақтарында өсіруге үсынылады.
Алхоры
Анна Шпет. Алхорының суықка төзімді, мол өнімді сорты. Жемісі ірі, дәмді болады. Октябрь айыиың.бас кезінде піседі, 15 күнге дейін сақталынады. Оқтүстікте кеңінен өсіруге болады.
Виктория. Әрбір ағашы 100 килограмнан аса жеміс беретін, алхорының аса мол өнімді сорты. Жемісі ірі, түсі күңгірт қызыл, дәмді келеді. Ағашы кысқа төзімді болады, 4—5 жылдан кейін жеміс бере бастайды. Бүл сортты кеңінен таратуға болады. Дәнді жемісті бауда жиілеткіш ретінде отырғызуға қолайлы келеді.
Екатерининская. Республикада көп тараған алхоры-иын, қысқа төзімді және мол өнімді сорты. Жылма-жыл мол енім береді. Жемісінің түсі көкшіл-сары, дәмді бо-лады, түрлі әдістермен өңдеуге қолайлы келеді. Бүл өндірістік €Ң жақсы және төзімді сорттьщ бірі.
Канадская слива (Карзин). Бұл мол өнімді, қысқа төзімді, ерте жеміс беретін сорт. Жемісі ұсақ болады, дәмділік сапасы орташа. Мұны алхорыньщ суыққа мей-лінше төзімді сорты ретінде өсіруге болады.
Шабдалы алхорысы. Алхорының барлық сорттары-ньщ ішіндегі енЛрісі. Ерте — июль айында піседі. Өнім-■ ділігі орташа болады. Егілген учаскесінің айналасында қорған алқабы болуы шарт.
Ренклод Альтана. Мұның жемісі мейлінше дәмді, аса бағалы, оңтүстік сорт. Өнімі орташа. Ағашы қысқа он-ша төзімді емес.
Ренклод прозрачный. Алхорының тез өсетін, мол өнімді, жемісі ірі, оңтүстіктегі сорты. Топырақтың құ-нарлы болуын, айналасында қорған сияқты алқап бо-луын керек етеді.
Слива Маркова. Кеш түлдейтін алхоры, жемісінің канты мол болады. Ерте және жылма-жыл жеміс береді. Өнімділігі жақсы. Ағашы аласа болып өседі, дәнді же-місті бау үшін жиілеткіш ретінде пайдалануға болады.
Уссурийская. Бұл қысқа төзімді, мол өнімді, жемісі ірі, дәмді, аса сапалы алхоры сорты. Республикамыздың солтүстігінде кеңінен есіруге болады.
Бенгерка домашняя. Жамбыл облысының бауларын-да кездеседі. Алматы облысында аз кездеседі. Суыққа төзімділігі орташа. Ағаштары отырғызылғаннан кейін 6—7 жылда жеміс салады. Бір жылы өнімді өте кеп берсе, екінші жылы аз береді.
Жемістері үлкен емес, 25—30 г, сопақша келген жұ-мыртқа тәрізді. Қабығы тығыз, түсі қоңыр кек, оңай сыдырылады. Жұмсағы тығыз, жасыл сары түсті, сулы, дәмі өте ұнамды, қышқылтым-тәтті, кейде аздап ауызды куырады. Сүйегі жүмсағынан оңай айрылады. Жемісі октябрьде піседі, үзіліп түспёй, сабағында кысқа дейін тұрады, тасуға өте төзімді.
Ренклод зеленый. Шымкент пен Алматы облыстарын-да кездеседі. Бауға отырғызылғаннан кейін 3—4 жыл-дан соң жеміс сала бастайды. Жемістерінін. ірілігі орта- : ша 32 г, пішіні домалақ. Қабығы тығыз, куңгірттеу : келген сарғылт жасыл түсті. Жүмсағы сарғылт жасыл, ; нәзік, тәтті және өте дәмді. Сүйегі оңай айрылады. Же-місі августа піседі. Жемісін жас күйінде жейді, кон- : серві жасауға және кептіруге пайдаланады. ;
Бүл сорт Қазақстакның бау шаруашылығы үшін өте колайлы оңтүстік және оңтүстік шығыс аймақтарында , есіріледі. Гурьев облысьшың- қала маңы мен оңтүстіқ :
батысында және Маңғыстау аймақтарында есіруге ұсьт-
нылады.
Чернослив поздный чимкентский. Шымкент облысын-
да тараған жергілікті сорт. Тамырынын. балапан «бұтақ-
шаларынан өсііьөнеді. Ағаштары өте өскелең, суыққа і төзімді, берікбастары сыпырғышқа үқсайды. Жыл сайын I мол өнім береді, жемісінін. дәмдік сапасы толық қана-I ғаттанарлык. 1954—1955 жылғы қатты кыста ағаштары % үсігеажоқ. Жемістерінің орташа салмағы 25—30 г, түсі !■ қоңыр кәк. Сүйегі жүмсағынан оңай айрылады. Кеш, г сентябрьде піседі. Жергілікті халық қара өріктің жас
жемістерін шардақта ұстап, екі-үш айға дейін сақтайды. ‘ Алмаатинка (Родина). Ағаштары онша өскелең емес.
Жемісі ірі (45—50 г), жүмыртка пішінді, түсі қоңыр ■: сүр (мрамор түстес). Жүмсағы тығыз, тәтті, дәмдік са-■ пасы жақсы, сүйегі жүмсағынан оңай айрылады. Өнімі : мол.
Жемістері августың бірінші жартысында піседі. Сорт ; Шымкент облысының орталык аймағында аудандасты-’ рылған.
Казахстанская. Ағаштарының өскелеңдігі орташа,
ағаштары мен екпелері суыққа едәуір төзімді. Отырғы-
зылғаннан кейін 4—5 жылда жеміс сала бастайды. Же-
I місінің ірілігі орташа, салмағы 31 г, пішіні сопақша.
-. Қабығы қара көк, дөрекі. Қейбір жемістерінің кіндік
.; жағында торлары болады. Жүмсағы сулы, сәл талшық-
: тьғ, тәтті, дәмді, түсі күңгірт жасыл. Сүйегі жүмсағы-
нан нашар айырылады.
Жемістері тау етегі аймағында сентябрьдің басында s гіссді, кептірілген жемістері ете сапалы. Бұл сорт Ал-; маты және Шымкент облыстарында кездеседі.
Скороспелка красная. Өсіп өну үшін көп күй таңда-: майды, су
| |  скачать работу |
ҚАЗАҚСТАНДА ӨСЕТІН ЖЕМІС ДАҚЫЛДАРЫНЫҢ СОРТТЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ |
