Сапарғали Бегалин — халықтың сүйікті жазушысы

Алтай мен ақ лақ
Алтай:
Құлдыр лақ, ақ лақ,
Құлағың неге, шұп-шұнақ?
Айтам саған бір сұрақ
Шошаңдамай сал құлақ!…
Ақ лақ:
Сен мені, Алтай, қуасың,
Қолыңа түссем буасың,Соямын деп ойнайсың,
Бір ойнасаң қоймайсың.
Сонан сенен қашамын,
Қияны, жарды басамын.
Мінезім кекшіл жел құйын
Арғы тегім киіктен,
Туған жерім тас үйім
Жөнелді лақ сағынып,
Ойнақ салып қыратқа.
Құлыншақ
Қиығындай құрақтың,
Қиығы екі құлақтың,
Үкідей кекілі желбіреп,
Бүліштей ерні үлбіреп,
Томағадай сауыры,
Аш бөрідей бауыры,
Толқынды бұйра жал-құйрық
Шопса құлын құдиып,
Шаншылып күлте құйрығы,
Құлын жердің жүйрігі.
(1941ж.)

Қоян
Қорқақ қоян-сұр қоян
Қыста-ақ, күзде-орқоян.
Жазда жалтаң, қыс қысаң
Қорыққанды қой, қоян.
Салпақ құлақ, масақ мұрт,
Қыли көзді, жырық ұрт,
Көлеңкеден қылт еткен,
Қорқақ дейді сені жұрт.
Қара құлақ, ақ қоян,
Қарда қарғып шап, қоян,
Жырық ерін, қыли көз
Көп көжекті тап. қоян.
Өрге шапса үдеген,
Ылди келсе жүдеген,
Иттен, құстан үрей боп
Жылында екі түлеген.
Бір көжегің бер маған,
Нан берейін мен саған.
Тигізбеймін ит, құсқа
Істеймін үйшік мен оған. (1944 ж.)

Қазым, қазым қаңқылда
(Орысша өлеңнің ізімен)
Бала: Қазым, қазым, қаңқылда,
Жүз көліңе, салқында,
Жем шашайын-жейсің бе?
Конфет берші дейсің бе?…
Қаз: Жоқ! Жоқ!
Конфет маған болмайды ас,
Арпа менен бидай шаш.
Төменгі сынып оқырмандары арасында «Қазақ балалар әдебиетінің атасы С.Бегалин- 110 жаста» немесе «Балдырғандар бағбаны С.Бегалин – 110 жаста» атты кітап сөресін ұйымдастырып, сонымен қатар «Есеннің кірпісі» деген әңгімені дауыстап оқып, жазушының «Керкиік» атты кітабы бойынша әңгіме өткізіп, соңынан сұрақтарға жауап бергендері дұрыс.

Сұрақтар жобасы:

1. Ерден қандай бала?
2. Жазушы Бегалиннің «Керкиік» атты әңгімесі сендерге несімен ұнады? (Әсер алған жерлерін айтып береді).
3. Ерденнің істеген істері қандай, үлгі алуға тұрарлық па?
4. Неліктен жүдеу керқұланды «Керкиік» деп атайды, Керкиік тұлпар өнеріне қалай жетті?
5. Ерден, Коля, Темір бастаған звено қандай табыстарға жеті және звеноға да, колхозға да қай күн ең қуанышты күн болды?

Төменгі сынып оқушыларына арналған әдебиеттер:

Бегалин С. Есеннің кірпісі: Әңгіме. – Алматы:Жалын, 1997. –12 б.

Бегалин С. Ермектің алмасы.- Алматы: Жалын, 1985.-24 бет:сур.

Бегалин С. Керкиік: Әңгіме. – Кітапта: Бегалин С. Сәтжан. Алматы, 1978. –121б.
Бегалин С. Сырлы қайнар: Өлеңдер. – Алматы:ҚМКӘБ, 1963. –78б.
Бегалин С. Сел: Әңгіме. – Кітапта: Бегалин С. Сәтжан. Алматы, 1978. –152б.
Бегалин С. Олжабектің оқуы: – Кітапта: Жыл он екі ай. – 1980. –Алматы, 1980. –11б.

Орта буын оқырмандарымен жүргізілетін көпшілік жұмысқа жазушының өмірі мен шығармашылығы туралы, «Балалардың сүйікті жазушысы» немесе «Жазушы С.Бегалин – 110 жаста» атты кітап көрмесін ұйымдастырып, ондағы әдебиеттерге шолу жасаған дұрыс. Сонымен қатар С.Бегалин осы топтағы оқушыларға арнап жазған «Сәтжан» атты кітабына талдау жасалып соңынан сұрақтарға жауап бергендері жөн. Осы топтағы оқырмандармен жазушының өмірі мен шығармашылығына бойынша ауызша журнал өткізуге болады.
Кітап көрмесінің жобасы:
«Балалардың сүйікті жазушысы С.Бегалин –110 жаста»
Разы бүгін ел саған,
Еңбегің үшін арналы
Әсері күшті сөзіңмен
Жанына ұрпақ сән кіріп,
Жасымас асыл сезімің,
Жасай да берсін мәңгілік.
Ж.Өмірбеков
Әдебиеттер:

Бегалин С. Сәтжан: Повесть. – Алматы: Жалын, 1978. – 188б.

Бегалин С. Көксегеннің көргендері: Повесть. – Кітапта: Бегалин С. Сәтжан. Алматы, 1978. – 49 б.

Бегалин С. Мектеп түлектері: Әңгімелер. – Алматы: ҚМӘКБ, 1961. – 111б.
Бегалин С. Қыран туралы аңыз: Повесть пен әңгімелер. – Алматы: Жалын, 1978. – 27б.

С.Бегалиннің «Сәтжан» атты кітабын талдауды ұсынамыз, талдауға арналған сұрақтар жобасы
Сәтжан мен Жанай жазғы каникулда үлкендерге қандай көмек көрсетті?
Достар шың басына қалай көтерілді, ондағы суреттер сыры қалай ашылды?

Сәтжан мен Жанай бос уақыттарын қалай өткізді, мектепте қандай үлгілі істердің ұйытқысы болды?

Балалар Ителгіні баптап өсіруге кімнен үлгі алды, Сәтжан ителгісінің қандай қызғылықты істері болды?

Сендер Ителгі Бүркіттің саятшылық өнерін көрдіңдер ме, көрсеңдер алған әсерлеріңді айтыңдар?
Ауызша журнал беттерінің жобасы:

Ауызша журналды өткізудің мақсаты – жазушы С.Бегалиннің өмірі мен шығармашылығын оқырмандарға кеңінен тарату, автор шығармаларынан оқырмандардың алатын тәрбиелік мәнін көрсету. Ауызша журнал өткізер алдында жазушының шығармашылығына арналған көрме ұйымдастыру қажет. Кітап көрмесіне кітапхана қорындағы әдебиеттерге қоса материалдар жергілікті баспадан, яғни С.Бегалиннің туғанына 110 жыл толуына байланысты шыққан газет-журнал мақалаларымен толықтырылуы керек.
Ауызша журнал беттерінің үлгісі.
1 – бет. Қазақ балалар әдебиетіндегі сүйікті қаламгер С.Бегалин өмірінен; (бұл бетте С.Бегалиннің өмірі жайлы, оның қазақ әдебиетіндегі сіңірген еңбектері туралы айтылуға тиісті).

2- бет. С.Бегалин балаларға арналған, алуан түрлі сыры мен оқиғасы қызықты кітаптардың авторы: (бұл бетте жазушының тек қана балаларға арналған шығармаларына шолу жасалып, оның оқырмандарға беретін тәрбиелік мәнін көрсету. Жазушының табиғатты суреттеуі, оқушылардың жақсы мінездерімен қоса жаман әдеттен арылу керектігін көрсететін шығармалары жайлы айтуға болады).

3 – бет. Балалар әдебиетінің ақсақалы тарихымыз бен мәдениетіміз үшін де зор еңбектер жасады. (Ұлы ақын Жамбылдың, ән еркесі – суырып салма ақын Иса Байзақовтың, атақты Шашубайдың өмір баяндарын жарыққа әкелген болатын).

Ауызша журналдың соңынан ондағы әдебиеттерге шолу өткізген
жөн.
Ауызша журналға арналған әдебиеттер.

Бегалин С. Ана қайраты. – Алматы: ҚМӘКБ, 1960. – 182б.

Бегалин С. Сырлы қайнар: Балаларға арналған өлең-поэмалар. –
Алматы: ҚМӘКБ, 1963. – 80б.
С.Бегалин. Сәтжан. Алданған жолбарыс. Сымбатты Сима.- Кітапта: Қазақ балалар әдебиетінің хрестоматиясы/ Құраст Ш.Ахметов.-Өңд.толықт., 3-басылым.- Алматы:Арман-ПВ, 2005.- 7-47б.

Бегалин С. Сахара сандуғаштары: Естеліктер мен естігендер. – Алматы:
Қазақстан, 1976. – 167б.

Бегалин С. Сәтжан: Повесть. – Алматы: Жалын, 1978. – 168б.

Жан-жануарлар әлеміне саяхат
Ойын-саяхат

4-6 сынып оқырмандарымен Сапарғали Бегалиннің торқалы тойына байланысты «Жан-жануарлар әлеміне саяхат»,-атты ойын-саяхат өткізуге болады. Бұл көлемді жұмысты өткізу үшін басқа кітапханалармен байланыс жасап керекті қосымша әдебиеттерді жинауға сол әдебиеттер арқылы көрме ұйымдастыруға, хабарландыру жазуға және жазушы еңбектерімен таныстыру үшін әңгіме ұйымдастырған жөн.
Кітапханашы мектеп мұғалімдерімен келісе отырып балаларға тапсырма береді. Мысалы: Оқушылардың бір тобына С.Бегалиннің әңгімелерінде кездесетін құстардың, жануарлардың суреттерін салуға, екінші топқа жазушының шығармашылығына деген көзқарасын ортаға салуға, үшінші топқа «Менің сүйікті кейіпкерім» атты тақырыпқа шығарма жазуды ұйымдастырады. Арада біраз уақыт өткеннен кейін саяхатшылар фестивалін немесе күндерін өткізуге болады. Бұл жұмысты жүргізу кезінде жазушының белгілі бір шығармасы жайында, болмаса қысқаша жалпы бірнеше әңгімелері туралы, оқушылардың жазған шығармаларының ішінен таңдаулы бірнеше шығарманы оқып беруге және сурет көрмесін ұйымдастыру арқылы тұжырымдауға болады.

Балалардың сүйікті жазушысы
Шын жазушылық өнер –
Асыл да, ауыр өнер…
Ө.Тұрманжанов
6-7 сынып оқушыларына арналған С.Бегалин шығармашылығы бойынша білгірлер турнирі
Ойынға «Балалар әдебиетінің ақсақалы» атты көрме безендіріледі.
1. Цитата ретінде С.Мұқановтың жазушыға арнаған өлеңінен үзінді алуға болады:
…Сүйсініп оқитұғын туған халқы,
Жеткенше талант, ойдың шама-шарқы,
Бірталай еңбек жазды, алды жарқын,
Ласы жоқ, кіршігі жоқ, таза арты.
2. «… Біз үшін бір бағалысы-сол жолдың бәрінде Сапекең өзінің туған халқының бар өзі білген жақсы мінезін, сырын, ақылын, даналығын бойына жинай беріпті, өзін де өзгені де байытар рухани мол күш жинапты. Он

1 2 3 4 5 След.

скачать работу

Отправка СМС бесплатно