Главная    Почта    Новости    Каталог    Одноклассники    Погода    Работа    Игры     Рефераты     Карты
  
по Казнету new!
по каталогу
в рефератах

Ұлт және дін

аят.

[20] ҚұранКәрим, Әнғамсүресі, (6), 42-аят

[21] ҚұранКәрим, Тахасұресі(20), 124-аят

[22] ҚұранКәрим, Ғасырсүресі(103),1-3 аяттар

 

ИСЛАМДАҒЫ ЖЕТІМДЕРДІ ЕСІРКЕУДІҢ МӘНІ ХАҚЫНДА

 

Қоғамдық өмірдің сиқын бұзушылар көбінесе әлеуметтік өмірден тыс қалған, томаға-тұйық, комплексті адамдар екені белгілі. Жетімдер дегеніміз әке-шешесінен айырылған, ата-анасыз өсуге мәжбүр болған қоғам мүшелері. Кішкентайынан жетім қалған балалардың жақсы тәрбие-білім алуы, олардың хұқұқтарының көзделуі барлық қоғам үшін аса маңызды. Сондықтан, Жаратқан Иеміз мұсылмандарға жетімдерге қарайласуды, оларды аялауды, есіркеуді һәм білім беріп, кәсіп үйретуді бұйырады:

«Олар сенен жетімдер туралы сұрайды. Оларға айт: Жетімдерді ислах ету (оларға жақсы тәрбие беріп, пайдалы адамдарға айналдыру) хайырлы. Ал, олармен бірге өмір сүрсеңдер, онда, олар сендердің бауырларың. Аллаһ бұзақылық жасаушыларды адал ғамал жасаушылардан ажыратады (біледі). Аллаһ қалағанда сендерді захматқа (бейнетке) кіргізер еді. Күдіксіз, Аллаһ ғазиз һәм хаким-дүр!» /[1]/.

Аталмыш аяттағы “йәтама” арабшадағы жетім (әл-йәтим) сөзінің көпше түрі. Сөздікте бәлиғатқа жетпей әкесіз қалғандарды жетім дейді. Олар кәмелетке толған соң жетім аталмайды.

Исламнан бұрынғы араб қоғамында жетімдердің ақысы көзделмеуші еді. Күштілер жетімдерді қанайтұғын. Мәселен, өлген әкесінен өзіне белгілі мөлшерде мүлік мирас қалған жетім қыздарды байлар не өздеріне не ұлдарына әйелдікке алатұғын. Кейбір зорлықшылар әкесінен дәулет қалған жетім қыздарды әйел етіп ала алмаған күннің өзінде оларды күң етіп, жәбірмен ұстайтұғын. Жетімдерді қорлау, оларды қақпайлау әдеттегі нәрсе саналатын. Осындай себептерге байланысты Аллаһ Тағала (4/9), (6/152) және (17/34) аяттарын түсірді:

«Жетімдердің мал-мүлкін зұлымдықпен жеушілер шынында жанып тұрған от жеп, қарындарына жалындап тұрған шоқ толтыруда!» және «Жетімдердің мал мүлкіне олар ер жеткенге дейін адал жолдан басқасымен жақындамаңдар!». Сүйтіп, Ұлық Раббымыз мұминдерге жетімдерге көмек беруді бұйырды. Бұл ес тоқтатпаған, ержетіп өзін һәм мүлкін қорғай алатын дәрежеге жетпеген азаматтарды қорғауымыз керектігін көрсетеді.

Осындай аяттар жіберілген соң мұсылмандар жетімдердің мал-мүлкіне жоламай кетеді, олардың ақысын жеп кетеміз деп қорқады. Сол себепті, олардың жағдайы күнбе-күн нашарлап, ауқаттары төмендей бастайды. Мұны көрген мұсылмандар қайтерін білмей аң-таң болады. Олар өз меншігін басқара алмайтын жетімдердің заттарын өздерінікіне қосса, аятқа қарсы келгендік болады деп ойлайды. Мал-мүлкі қараусыз, иен қалған жетімдердің бейбастақтыққа ұрынуы да мүмкін еді. Осындай жағдайда сахабалар Пайғамбарымызға барып, жетімдердің мал-мүлкі хақында сұрайды. Сонсоң, жоғарыдағы аят нәзіл болады. Нәтижесінде, Пайғамбарымыз жетімдерді тәрбиелеп, оларды қоғамға, адамзатқа пайдалы азаматтар етіп тәрбиелеуді бұйырады. Үйткені, олардың меншіктерін біз қорғамасақ талан-таражға ұшырап кетеді де олар ер жеткенде қолында ештеңке қалмайды. Жетімдерді мәпелелеп, тәлім-тәрбие бермесек, олар қоғамға өкпелі, құсалы жандар болып өседі де олардың тұрмыс құруы, ұрпақ тәрбиелеуі екіталай болады. Кішкентайынан оның мұның сөгісін естіп, әке-шешенің махаббатын көре алмай өскен жандардың психологиялық саулығының да мардымды болмасы анық. Міне, осындай себептерге байланысты мұсылмандардың міндеті жетімдерді есіркеу, оларға көмектесу, оларды сыйлау болып табылады.

Сахабалар әлде де күдіктенуші еді, жетімдердің мал-мүліктерінің халі не болмақ еді? Тағы да көптеген сұрақтар оларды мазалаушы еді. Осындай халде мына аят түсті: «Олардың тамақтарын өз тамақтарыңа, сусындарын өз сусындарыңа қосуларыңда сендерге обал жоқ! Үйткені, олар сендердің дін бауырларың-дүр. Аллаһ сендердің шын ниеттеріңді, кімнің ислах үшін, ал кімнің бұзақылық һәм қиянат үшін қосқанын анық біледі» /[2]/.

Сүйтіп, жеиімнің ақысын жедім бе? деп күдіктенушілерге жауап берілді. Кейбір тәфсіршілер бұл аятты жетімді қамқоршылыққа алған адам бай кісі болса, жетімге жасаған қызметі үшін ақы сұрамасын деп жориды. Ондай қамқоршылар жасаған жақсылықтарының бодауын жетімнен сұрамайды. Үйткені, Аллаһ Тағаланың бұйрығын орындау үшін қосымша ақы сұрау әбестік болады. Ал, қамқоршы кедей кісі болса, онда жетімнің мүлкінен әдден аспайтындай етіп пайдаланады да кейін жағдайы түзелгенде қайтарады. Қайтаруға жағдайы келмесе, жетімнен кешірім сұрап, халалдық алады. Бұған дәлел ретінде мына аят көрсетіледі:

«Байлар жетімнің мүлкіне ізеттілікпен қарасын, кедейлер мағрұф бойынша ғана жесін!» /[3]/. Жетімдердің меншіктері туралы хүкім мына аятта көрсетілген:

«Жетімдерді үйленер жасқа шейін сынаңдар. Егер олардың ер жеткеніне көз жеткізсеңдер, онда олардың меншіктерін өздеріне дереу қайтарып беріңдер! Олар ер жетіп, мүліктерін алады деп олардың меншіктерін асығып жеп-тауысуды көздемеңдер! Байлар олардың заттарын жеуден сақ болсын! Кедейлер мағрұф бойынша (әдден аспай) ғана жесін. Олардың меншіктерін өздеріне қайтарып бергенде қастарыңда куәгерлер болсын. Есеп сұраушылыққа Аллаһтың құдіреті жетерлік!» /[4]/.

Жоғарыдағы аяттар Жаратушының жетімдердің хұқұқтары жөніндегі бұйрықтарын түсіндіреді. Жетім ақысының Ислам дінінде қаншалықты маңызды мәселе екені осылайша анық болды. Аяттың ақырында Аллаһ Тағаланың жетімдердің жағдайынан есеп сұрайтыны айтылған. Демек, мұсылмандардың басты міндетінің бірі жетімдерге сый-сияпат көрсету, оларды ешқашан да қорламау. Жетімдердің қоғамда лайықты өмір сүруі үшін біз аталмыш міндеттерді үзілді-кесілді орындауға мәжбүрміз. Жетім балаларды ескерусіз қалдыру, оларды өз бетіне тастап кету адамгершілікке де жараспайды. Бұл індет қоғамда асқынған аурулардың пайда болуына апарып соқтырады. Мәселен, Құран Кәримдегі «Фәжір» сүресінде адамзатқа жіберілген апаттардың басты себептерінің бірі ретінде: «Олар жетімдерге қарайласпаушы еді» /[5]/ деп айтылған. Яғни, егер Аллаһ Тағала берген байлықтар мен мүмкіншіліктерді жетімдермен бөліспесек, әртүрлі апаттардың болуын күтуге болады.

Ал, сүйікті Пайғамбарымыз да көптеген хадистерінде жетімдердің хұқұқтары туралы хабарлаған. Мәселен, бір хадисінде:

«Жетімді өз кепілдігіне алып, қарайласқан адам және мен екеуіміз жәннетте мынандаймыз» деп, ортан терек пен өңге саусақтарын біріктіріп көрсеткен /[6]/.

Ибни Аббас айтады: «Расұлұллаһ былай деп айтты: «Кім мұсылманның жетімін алып, өзінің тамағына, сусынына кіргізсе, кешірілмейтін бір күнә (Аллаһ Тағалаға ортақ қосу) жасамаса, Аллаһ Тағала сол адамды мұхаққақ жәннетке қояды».» /[7]/.

Амр Ибнұ Шұғайыб ан Әбиһи ан Жәддиһи айтады: «Бір адам Пайғамбарымызға келіп: «Мен кедеймін, еш нәрсем жоқ, сүйте тұра (қарамағымда) бір жетімім бар» деді. Аллаһ Тағаланың елшісі оған: «Жетімнің мүлкінен же! Ләкин, мұны істегенде ысрапқа барма, асықпа, өзіңе имеденіп алма!» деді.» /[8]/.

Сахабадан Әбу Һұрайра риуаят етті: «Пайғамбарымыз былай деп айтты: «Мұсылмандардың ішіндегі ең хайырлы үй ішінде өзіне жақсылық жасалған жетімі бар үй. Ал, мұсылмандардың іщіндегі ең жаман үй ішінде өзіне жамандық жасалатын жетімі бар үй!». Ибни Аббас мынандай бір хадисті нақыл еткен: «Расұлұллаһ бұйырды: «Кім үш жетімді өсіріп, олардың нафақасын қамсыздандырса, ол әншейін өмір бойы түнімен намаз оқып, күнімен ораза ұстағандай және қылышымен Аллаһ жолында жиһад еткендей сауап табады. Сондай адаммен екеуіміз мына ағайынды саусақтар құсап жәннетте бірге боламыз» деп сұқ саусағы мен ортан саусағын қосып көрсетті.

Жоғарыда келтірілген аятттар мен хадистерге қарағанда жетімдерге қарайласу, оларды киіндіру һәм тамақтандыру әр мұсылманның басты міндетінің бірі. Осы арада айта кететін бір мәселе, жетімдерге жақсылық жасағанда тек Аллаһ Тағаланың разылығына ие болу үшін жасау керектігі, басқа мақсаттардың болмауы, шын ықыласпен, таза ниетпен ғана жасаудың абзалдығы. Сондықтан, жетім балаларға әрқандай жақсылық жасағанда олардың абыройларын ренжітпей, олардың да адам екенін ұмытпай, жылы лебізбен, басын сипап жасау керек. Аллаһ Тағала Дәһір сүресіндегі мына аятта осыны айтады:

«Тамақты қанша жақсы көргендерімен олар оны міскінге, жетімге және тұтқындарға да жегізеді» /[9]/. Мына аятта да: «Сүйген нәрселеріңнен бермейінше хақиқи ізгілікке жете алмайсыңдар!» /[10]/ делінген. Ал, Нахыл сүресінде жақсылық жасаудың абзал жолы туралы былай айтылған: «Олар жегізгенде, көңілдері хош болып жегізеді» /[11]/. Өзімізге қажетті заттарымызды Аллаһ ризалығы үшін фидә етіп берген соң, жылы лебізбен, күлер жүзбен жасағанымыз абзал, ағайын. Біздің Пайғамбарымыз Хәзіреті Мұхаммед те жетім еді. Ол кішкентайынан әкесіз-шешесіз қалған еді. Құрандағы мына аятта Пайғамбардың жетімдігі туралы былай делінген:

«Сені жетім кезіңде асырамадық па? Бала кезіңде жолынан адасқан кезіңде сенің жолыңды тураламадық па? Кедей екеніңді біле тұрып, сені байытпадық па? Ендеше, сен де жетімдерге қаһарланба!» /[12]/. Аяттағы «фә ла тақһар!» сөзін тәфсіршілер: «жетімге бетіңді тыржитпа, қабағыңды түйме, жетімге әкесіндей бол, мейірімді бол, жетімді қорлама» деп жорыған.

Ал, жетімдерге жасалатын ең үлкен жақсылықтың бірі олардың мектептерде, университеттерде білім алуына көмектесу. Еліміздің келешегі тікелей білімді, иманды азаматтардың саны мен сапасына байланысты. Білімді азаматтар әрқащанда өзін-өзі асырай алады, өзгелерге хайырымды болады. Жетім балалардың заманауи талапқа сай білім алуы олардың өздеріне һәм жалпы қоғамға үлкен игіліктер әкеледі. Жетім балаларға біздің ендігі бір борышымыз олардың бақытты жанұя құруларына көмектесу. Жетім қыз болса оны болашақ ана етіп тәрбиелеп, білім беріп, адал бір жігітпен бас қосуына көмектес

12345След.
скачать работу

Ұлт және дін

 

Отправка СМС бесплатно

На правах рекламы


ZERO.kz
 
Модератор сайта RESURS.KZ