Ұлт және дін

Мемлекетіміз мықты болуы үшін қазақ халқының басы бірігіп, мықты ұлтқа айналуымыз керек. Осы тұрғыдан алғанда бұрынғы бүлікшілердің жауыз насихаттарын қоқысқа лақтырып, тәуелсіз мемлекеттің азаматтары ретінде егемендігімізді мәңгі сақтап, Қазақстанымызды мың жасату үшін еңбек етуіміз керек. Бұл өзін қазақ дейтін әр азаматтың өмірлік міндеті болуы керек те ұрпақтан ұрпаққа ол міндет қатаң сақталып, мінсіз атқарылуы шарт. Алыстан келген бауырларымыз туралы барлық хүкімділікті (предубеждение) жойып, оларды бауырға басып, олардың мұң-мұхтажын ықыласпен тыңдап, қаталықтары болса кешіріммен қарап, кемшіліктерін ортақтасып түзеуіміз-ақ керек. Мисалға, басқа ұлттардың өздерінің ғұрбаттағы бауырларына деген көзқарасын фактілермен келтірелік:

Еврей халқы дүние жүзіне таралған, сауда-саттықта, экономикалық іс-әрекеттерде шешуші рөл атқарып жатқан халық. Осыдан бірнеше жыл бұрын Алматыға Израилдың сауда және экономика министрі Натан Шаранский келді. Ол ресми сапар барысында Орта Азия елдерін түгел аралап шықты. Қазақ теледидары Натан Шараскидің осыдан он шақты жыл бұрын Ресейден көшіп барған еврей екенін айтқанда таң қалдым. Ол өзінің «екі мың жыл» бұрынғы ата мекеніне барғанда бауырлары «Бұл Ресейден келген, сатқынның ұрқы, тыңшы» деп айтпаған, керісінше біліміне, қабілетіне қарап сауда және экономика министрі етіп қойған. Ал, Израилдың сауда-экономикасын басқарған адамның әлемде қаншалықты күшінің бар екенін өзіңіз-ақ ойлаңыз.

Осыдан екі-үш жыл бұрын Литва мемлекетінде президент сайлауы болды. Бұл сайлауға АҚШ азаматы Адамкус деген диаспораның өкілі қатысып, президенттік сайлауды жеңіп алды. Ол президент болған соң жарты жылдан кейін ғана Литва азаматтығын қабылдады, зайыбы сол кезде әлде де АҚШ азаматы болып қалған-ды. Литва секілді өркениеті дамыған мемлекетте ешкім Адамкусқа қарсы шығып, «қашқын, тыңшы, сатқындардың ұрқы» демеді. Шаранский секілді өзінің туған тілін шала сөйлейтін бұл перзентін Литвалықтар бауырға басып, мемлекет басшысы етіп, сый көрсетті. Ол да өзінің еліне қолынан келгенінше қызмет етуде.

Бұларға қоса Солженицынды орыстардың қалай көтергенін айтсақ та жеткілікті. Армения мемлекетінің сыртқы істер министрі АҚШ азаматы армиян диаспорасының өкілі Вартан Осканян. Жуықта түрік теледидарына берген сұхбатында Түрікменістан президенті Сапармұрат Түркменбашы төрт вице-министрдің Түркия азаматтары екенін айтты. Олардың Түрікменістанның дамуына айтарлықтай үлес қосып жатқанын хабарлады. Бұған қоса жапон халқы тұрмайтын Перу мемлекетін он бір жыл бойы Алберто Фуджиморидің басқарғанын, АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы болған М. Олбрайттың екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Чехиядан қашқанын айтуға болады. Тіпті, Чехия президенті В. Хавел қызмет мерзімі аяқтап келе жатқан Олбрайт ханымға телефондап, Чехияға көшіп келуін, президенттікті қуана қуана оған тапсыратынын айтқан. Алманиядағы Г. Коль басқарған христиан демократиялық одақтың басшылығына жуырда шығыс Алманиядан келген ханым сайланды.

Иә, мысалдар жеткілікті. Ұлт болған халықтар, дамыған мемлекеттер өз отандастарын пәлен жердікі, түлен жердікі деп бөлмей, объективті жағынан ғана қарап, елдің, мемлекеттің мүддесін жоғары ұстап қарауда. Жоғарыдағы айтылған кертартпа пікір иелерінің саны тым аз. Алайда, бір қарын майды бір құмалақ шірітеді дегендей, рухани ауруға шалдыққан осы бауырларымыздың бетін бері қаратып, халықтың бірлігіне ұйытқы етуіміз керек. Егемендігіміздің он жылдығында жарыққа шыққан «Көш» атты осы газет қазақ халқының ынтымағын нығайтуда маңызды қызмет атқарады деп сенемін. Көзі ашық, көкірегі ояу бауырларымызға Аллаһ Тағалам жар болғай! Хайырлы қызмет тілеймін.

АРМАН АЗАМАТТЫҚ

Қазақстан – тәуелсіз, дербес мемлекет. Биыл күллі қазақ баласының қара шаңырағы Қазақ Елінің еркіндікке қол жеткізгеніне 10 жыл толып, төбеміз көкке жетіп отыр. Жер-жиһанның түкпір-түкпіріне шашырап кеткен бауырларымыз қайда жүрсе де осындай алып, азат мемлекеттің барлығын мақтаныш тұтады, Аллаһ Тағаладан еліміздің аман, жұртымыздың тыныш, мемлекетіміздің буыны берік, қорғанысы толық ел болуын тілейді. Ендігі алда тұрған арман – қазақ баласын ата-мекенге топтастыру, мемлекетіміздің қай-қай жағынан мықты да дәулетті ел болуына атсалысу. Пайғамбарымыздың: «Хұбб-ил уатан, мин-әл иман» яғни «Отанды сүю – иманнан-дүр» хадисінде мағнасы керемет суреттелген осы мақсат әрбір қазақтың көкейіндегі ең маңызды мұрат екені хақ.

Кеңес патшалығының темір қабырғасы жарылып, туған елдің нұрлы көкжиегі көріне бастаған сәттен-ақ, бауырларымыз «елім, жерім» деп келе бастады. Алғашқы кезекте қалың ел болып, Мұңғұлыстаннан он мыңдаған қазақтар «еңбек шарты» деп, тетігін тауып, қисынын келтіріп, отанға оралды. Бұл соңғы ғасырдағы қазақ халқының басынан өткен «ұлы» көштердің ең ғажайыбы, ең ыждиһаттысы болды. Олардан кейін Түркиядан, Шығыс Түркістаннан, Ираннан, Ресейден, Өзбекістаннан, Ауғаныстаннан т.т. қазақ бауырларымыз ағылып, келе берді. Әркім бір «жолын» тауып, әйтеуір Қазақстанға көшіп «келудің» қамын ойланды. Біреулер туысшылап, біреулер оқу жолымен, енді біреулер жұмыс бабымен келіп, орналасып қалды. Мұның бәрі де заңды негізі әлі де толық айқындалмаған қазақтардың көші-қон мәселесінің амалияттағы (практикадағы) көріністері болып жатты. Кейінгі жылдары шетелдердегі қазақтардың Қазақстанға көшіп келуі мемлекеттің басты стратегиялық мәселесінің біріне айналды, бюджеттен ақша бөлінді, әр мемлекетке белгілі мөлшерде квота белгіленді, ғұрбаттан (диаспорадан) келген бауырларымызға мемлекет тарапынан кейбір жеңілдіктер мен жәрдемақылар тағайындалды. Осының бәрі де біздің көреген Елбасымыз бен отаншыл, елшіл азаматтарымыздың ықыласты еңбектерінің арқасында, Аллаһ Тағаланың ғинаятымен іске асырылды.

Қазақыстан деген алып та құдіретті мемлекеттің ту тіккенін ести сала келген қандастарымыздың саны ресми деректер бойынша 200 мың адам мөлшерінде. Бұл 10 жылда көшіп келгендердің саны. Ал, шетелдердегі 5 миллионға жуық қазақ бауырларымыз осы қарқынмен көшіп келетұғын болса, онда кем дегенде 250-300 жылдай уақыт қажет екен. Бұл созылмалы барыстан қазақ халқына келер пайда жоқ екені баршаға мәлім. Сондықтан, үштен бір бөлігі Қазақыстаннан тыс жерлерде тұратын халқымыздың мүмкіндігінше қысқа мерзімде ата-мекенде бірігіп, барлық қазақ халқы көпұлтты Қазақыстан халықтарымен интеграциядан өтіп, ұлттық тұтастығымызды, рухани ымырамызды нығайтып, мемлекетіміздің мейлінше қуатты ел болуына қолқабыс тигізгеніміз абзал. Ал, көшіп келмек қазақтан бұрын, көшіп келіп алған қазақтың мәселелерін де қатар шешіп отырғанымыз әбден жөн болар еді. Сондықтан, үшбұ мақаламызда көшіп келіп алған бауырларымыздың ең басты проблемасына айналған «азаматтық» мәселесін талқылап, кейбір ұсыныстар жасамақшымыз. Мәселенің түсінікті болуы үшін шешімнің бәрі барып тірелетін заң жағына қарайық.

Қазақыстан мемлекеті 1991 жылы бой көтергенде шетелден келген қазақтардың Қазақыстан азаматтығын алуы турасында дайын заңдар яки қалыптық құжаттар болған жоқ. Олар көбінесе «шетел азаматы» (иностранец) мәмілесіне ұшырап жатты. Әрине, заң тұрғысынан алғанда олардың шетел азаматы екенінде дау жоқ. Бірақ, қазақ баласының қайсы бірі өз еркімен шетелдің азаматы болы дейсің, олардың қандай ахуалда барғаны, қалайша сол елдерде тұрақтанып қалғаны белгілі нәрсе, мұнда қайталаудың қажеті жоқ. Ең бастысы – олар біздің бауырларымыз, қазақ халқының өкілдері. Бүгінде Қазақыстанда тұратын әр төрт қазақтың бірінің шетелдерде туыстары бар. Сондықтан, оларға қолындағы құжаттарға «телміріп» шетелдің азаматы ретінде қарау дұрыс емес. Мәселен, Израилдегі йаһұдилер (еврейлер) қай елдің азаматы болса да өз йаһұдилерін басқа елдің азаматтарынан ерек көреді. Эфийопиядағы негрға айналып кеткен фалаш еврейлерінің өзін көшіріп апарғаны, міне, сондықтан. Бұдан басқа шетелдердегі бауырларымыз демографиляық баланстың қалыптасуы, ұлтымыздың һәм мемлекетіміздің нығаюы, экономикалық динамикалар мен өндірістің жандануы, ел қорғанысының қамсыздандырылуы, әсілі, қазақ халқының көркеюі үшін бізге қажет. Ал, кейбір елдерде тұратын қандастарымыздың аянышты халін көргенде, олардың Қазақыстанға көшіп келуі жай патриоттық мәселе емес, тіпті, гуманитарлық міндетке айналады. Қазақыстан мемлекеті олардың еш қандай кедергісіз көшіп келуіне, мұнда «адами» өмір сүруіне жағдай жасауда.

Қазақыстан Республикасының 1991ж. Конституциялық заңының (ҚССР Жоғарғы Кеңесінің ведомостары, №51, 1991ж. 622-бап) 7-бабында былай жазылған: «Қазақстан Республикасының өз азаматтығы бар. Басқа мемлекеттерде тұратын Республика территорясын тастап шығуға мәжбүр болған барлық қазақтардың сол мемлекеттердің азаматтығымен бірге, егер бұл олар азаматы болып отырған мемлекеттердің заңдарына қайшы келмейтін болса, Қазақстан Республикасының азаматтығын алу хұқы танылады». Ал, осы заңның 8-бабында болса: «Қазақстан Республикасы Республика шегінен тыс жерлерде тұратын қазақтардың ұлттық-мәдени, рухани және тілдік қажеттерін қанағаттандыруға қамқорлық жасайды, олар азаматы болып отырған мемлекеттермен жасалған шарттар негізінде бұл азаматтардың мүдделерін қорғайды» делінген. Кеңес бұғауынан енді-енді босап келе жатқан жас мемлекеттің негізгі заңында шетелдердегі қазақтардың хұқұқтары осылайша ең жоғары деңгейде қорғалған-ды.

1993ж. қабылданған тұңғыш Конституциямыздың 4-бабында мынандай сөздер кезігеді: «Осы Конституцияда және Қазақстан Республикасының мемлекетаралық шарттарында көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын адам басқа мемлекеттің азаматы болып танылмайды. Республика аумағынан лажсыз кеткен республиканың барлық азаматтарының, сондай-ақ, басқа мемлекеттерде тұратын

1 2 3 4 5 След.

скачать работу

Отправка СМС бесплатно