|
|
Жанша (Жаһанша) Досмұхамедов
ан болатын. Алаш-Орданың Батыс Бөлімшесіне Ойыл уәлаяты, Бөкей ордасы, Каспий сырты облысының Маңқыстау үйезі, Торғай облысының Ақтөбе және Қазақ үйездері қаратылды.
1919 жылдың соңына қарай Жанша Досмұхамедұлы басқарған Батыс Алаш-Орда мен кеңес өкіметі құрған Қазақ революциялық комитеті арасында келіссөздер жүргізіледі. Ақыры, Батыс Алаш-Орда әскерлері желтоқсан айында ақтардың Елек корпусын талқандайды да, батыс-қазақ үкіметі ашықтан ашық күллі билік құрылымы, әскери жасағымен бірге кеңес өкіметі жағына шығады. 1920 жылғы 11 қаңтарда Қазревком мен І-армия ревәскеркеңесінің өкілдері қатысқан Алашорда Батыс бөлімшесінің мәжілісінде Алашорда мен Қазақ өлкесін басқару жөніндегі әскери-революциялық комитеттің бірігіп-қосылатыны туралы шешім қабылданады. Бірақ ол, большевизмнің негізгі қаруларының бірі - өтірік уәдемен алдауы салдарынан, іс жүзінде орындалмайды.“1920 жылдың ақпан айының соңында Алашорда Батыс бөлімшесінің мүшелерімен бірге, Кирревкомның жазбаша ұсынысы бойынша Орынборға келдім, - деп жазды Жанша 1930 жылы. - Бізді Кирревком құрамына енгізілесіздер деп хабарлаған еді. Алайда, Орынборға келген соң, Кирревкомда, бізді телеграфпен ВЦИК Москваға шақыртып жатқанын айтты”. Наурыздың 20-сына қарай олар Мәскеуге жетеді. Мұнда Досмұхамедұлы серіктерімен бірге Алашорда қызметі жайында баяндама жазып, бір-бір данасын “тікелей Ленин, Сталин, Троцкий жолдастарға” тапсырады. “Осыдан кейін, 3 шілдеде, ВЦИК біздер - алашордашылар жөнінде № 18 қаулы шығарды, онда біздердің Алашордадағы бұрынғы жұмысымыз үшін ешқандай қуғын-сүргінге түсірілмейтініміз және бізге кез-келген кеңес, тіпті партия жұмысын істеуге мүмкіндік берілетіні туралы айтылды”...
Жанша Досмұхамедов кеңес мекемелеріндегі қызметін Мәскеуде Главтекстил (тоқыма өнірісі бас басқармасы) инспекторы болып бастады. Осы орыннан 1920 жылғы қыркүйектің соңында Түркістан Республикасы Орталық халық шаруашылығы кеңесінің бөлімін басқаруға жіберіледі. Қазанның ортасынан кіріскен бұл жұмысында бір айдай істегеннен соң Түркреспублика аткомының қазақ бөлімінің хатшылығына тағайындалады. Одан кейін әділет халық комиссариатының кеңесшісі, юристік курстардың оқытушысы, халық комиссарлары кеңесінің заң шығару комиссиясының мүшесі, Орта Азия ауыл шаруашылығы банкінің юрисконсульті болып, 1927 жылға дейін Ташкентте тұрады. Өзі қызмет атқарып жүрген үкімет мекемелерімен бірге 1927 жылдың қараша айында Қызылордаға, одан, астананың ауысуына орай Алматыға көшеді. Үлкен қайраткердің басқаруымен республикалық режимде екі жылдай дербес өмір сүріп тұрған Ойыл уәлаяты үкіметінің (Батыс Алаш-Орда бөлімшесінің) тарихи қызметі де, оның өзінің ғылыми-публицистикалық мұрасы да әлі күнгі өз зерттеушісін тосуда.
Бұрынғы алаш қайраткерлерін 1928 жылдың соңына қарай абақтыға жауып, жауапқа тарта бастаған науқаннан шошынғаннан Досмұхамедұлы 1930 жылғы ақпанда Мәскеуге ауысып, “Скотовод” (“Малшы”) басқармасында экономист болып істейді. Алайда, бәрібір, қазақстандық чекистер құрған торға тұтылады: сол жылы күзде, алдағы қысқа әзірлік мәселесіне байланысты Қызылордаға іссапармен келгенінде, тұтқынға алынады.
Заңгер басымен, жасанды айып тағумен айналысқан құпия полициядан заңсыздықпен жасалған қилы қысым көреді. Ол жолы бес жылға Воронежге жер аударылады. Сосын, 1937 жылғы “үлкен террор” кезінде, Мәскеудегі пәтерінде ауырып жатқан жерінен тағы да тұтқынға алынып, ұзамай атып тасталады.
| | скачать работу |
Жанша (Жаһанша) Досмұхамедов |
|
|
|
Погода в Алматы |
на 10 дней |
другой город |
|