Азаматтардың меншік құқығының объектілері
Другие рефераты
Азаматтардың меншік құқығы объектілерінің ауқымына мемлекет саясаты ықпал етеді. Меншіктің тек ғана тұтынушылық мақсатынан бас тартып, Қазақстан, азаматтардың мүлікті кәсіпкерлік мақсат үшін пайдалануын жан-жақты қолдап отыр. Меншік объектілерін құқықтық реттеудегі мемлекеттік саясат осымен анықталады. Оны екі принципте бейнелеуге болады. Біріншіден, азаматтардың меншігінде заң құжаттарына сәйкес азаматтарға немесе заңды тұлғаларға тиесілі бола алмайтын жекелеген мүлік түрлерінен басқа кез келген мүлік болуы мүмкін. ( АК-ның 191-бабы 2-тармағының 1-бөлігі). Бұл шектеулер заң құжаттарында белгіленеді. 3-баптың 1-тармағы бойынша заң құжаттарында тек заңдар, заң күші бар Президент жарлықтары, Парламент қаулылары, Парламент Сенаты мен Мәжілісінің қаулылары жатады. Азаматтардың меншік құқығының нысандарына қолданылатын екінші принцип АК-ның 191-бабы 2-тармағының 2-бөлігінде келтірілген - «жеке меншікте болатын мүліктің саны мен құны шектелмейді». Тек, мүліктің кейбір түрлерін иемденгенде қазақстандық салық заңнамасына сәйкес кіріс көзін декларациялау керек. Мысалы, Салық кодексінің 171-бабының 1-тармағында салық жылы 2000 айлық есептік көрсеткіштен асатын сомада ірі бір жолғы табыс алған жеке тұлғалар үшін жиынтық жылдық кірісті декларация жасау көзделген, оған тұрғын жай құрылысы және ол құрылыс үшін құрылыс материалдарын алу жатпайды.
Жеке меншік құқығын оның жекелеген объектілеріне қатысты жүзеге асырудың тәсілдерін, шектерін сол объектілердің құқықтық режимі анықтайды. Заттың құқықтық режимі меншік иесінің заңда бекімін тапқан құқық өкілеттіктерінің жиынтығын және оларды жүзеге асырудың формаларын, амалдарын және тәсілдерін көрсетеді.
Меншік объектілері жалпы және арнаулы режимге бағынуы мүмкін. Арнаулы режим дегеніміз мүліктің қандай да бір түрін иемденуге, пайдалануға және оған билік етуге қатысты бекітілген арнайы нормативтік ереженің болуы. Егер ондай шектеулер болмаса меншік иесі азаматтық құқықтарды жүзеге асырудың шегіне қатысты АК-ның 8-бабының 3-тармағында белгіленген шеңберде мүлікке қалай билік жасаймын десе де ерікті.
Арнаулы режим бірқатар объектілер үшін белгіленген. Бәрінен бұрын жылжымайтын мүлікті айтуға болады. Онымен мәміле мемлекеттік тіркеуден олар өткен кезден бастап жасалды деп саналады.
Сонымен қатар, жерге байланысты мәміле жасау үшін бірқатар қосымша рұқсаттар керек. Автокөлік құралдары IIМ-нің аумақтық органдарында арнаулы тіркеуден өтеді. Ол құралдарды пайдалана алу (тиісті санаттағы жүргізуші құқығын алу) және ауық-ауық техникалық бақылаудан өткізу көзделген. Бағалы қағаздардың айналымын арнаулы заңнама реттейді. Сонымен қатар, біраз объектілер азаматтық айналымда шектелген. Қару-жарақ, күшті әсер ететін улар, жарылғыш заттар, өнер туындылары және тағы басқалар жайында осыны айтуға болады. Біреулерін пайдаланғанда арнаулы есепке қою керек, басқалары үшін тиісті бір қызметте болу шарт, ал үшіншісінде, оларды иемдену мен сатудың ерекше ережесі қарастырылған.
Сонымен қатар, азамат өз мүлкінің тағдырын өзі анықтайды, ал заңнамада азаматтың мүлкіне өндіртіп алуды аудару мүмкіндігі қарастырылған. Бұл бакроттықпен де, борышқорды қабілетсіз деп танумен де байланысты болуы мүмкін. Соңғысын кеден және салық органдары мемлекетке міндетті төлемдер төленбегенде, тауар контрабандасында және бірқатар басқа жағдайларда қолданады. Меншік иесінің мұндай өндіртіп алумен келіспеуі сотта қаралуы мүмкін. Сонымен қатар азаматтың меншігінде адамның жеке басы құқығының белгілі бір әлеуметтік- экономикалық кепілдігі болады. Ол адамның өмір сүруінің және оның барлық құқықтары мен бостандығын жүзеге асырудың қажетті шарты болғандықтан ешкім ең шақтаулы өмірлік игіліктен айырылуы тиіс емес.
Меншіктің ең маңызды объектілері жер мен тұрғын үй болып табылады. Оларға қатысты мемлекет ерекше құқықтық режим белгілеген.
Қазақстан Республикасының Конституциясының 6-бабының 3-бөлігіне сәйкес жер жеке меншікте болуы мүмкін. Мұндай құқықтың негіздері, жағдайлары және шегі заң құжаттарында анықталады. Жер кодексі жер учаскесінің құқықтық режимін анықтайтын негізгі нормативтік құжат болып табылады. Жерге жеке меншік азаматтардың және мемлекеттік емес заңды тұлғалардың меншігі ретінде көрініс табады.
Жерге жеке меншік құқығы-азаматтар мен мемлекеттік емес заңды тұлғалардың өздеріне тиесілі жер учаскесін Жер кодексінде және басқа заңнамада белгіленген жағдайларда және шектерде иемдену, пайдалану және билік ету құқығы.
Жер учаскесін жеке меншікке беру тиісті аумақтардағы аудандық (қалалардағы аудандардан басқа), қалалық, поселкелік, ауылдық атқарушы органдардың құзырында. Азаматтардың жеке меншігінде жеке қосалқы шаруашылық жүргізу, бау-бақша, құрылыс үшін берілген, өндірістік және өндірістік емес жайлар, оның ішінде тұрғын үйлер, құрылыстар мен кешендер тұрғызылып қойған жерлер, ол ғимараттар мен құрылыстарға олардың қандай мақсатқа арналғанына қарай қызмет көрсету үшін бөлінген жерлер болады. Шетел азаматтарына ұлттық режим таралады. Бірақ олар шаруа (фермер) қожалығын (ауыл шаруашылығына арналған жерлер), жеке қосалқы шаруашылық жүргізу, ағаш отырғызу, бау-бақша үшін берілген (берілетін) учаскелерді жеке меншік құқығында алуға құқылы емес. Шетел азаматтарының жеке меншігінде өндірістік және өндірістік емес жайлар, оның ішінде тұрғын үйлер, құрылыстар мен кешендер тұрғызу үшін берілетін (берілген) немесе олар тұрғызылып қойған жерлер, ол ғимараттар мен құрылыстарға олардың қандай мақсатқа арналғанына қарай қызмет көрсету үшін бөлінген жерлер болуы мүмкін.
Заң құжаттарында басқадай көзделмегендіктен, жер учаскесіне құқық, осы учаске шеңберіндегі топырақтың жоғары қыртысына, тұйық су қоймаларына, отырғызылған өсімдіктерге таралады (Жер кодексінің 42-бабы 1-тармағының 1-бөлігі). Жер учаскесінің меншік иесі өз қалауынша және қандай да бір рұқсат алмай-ақ сол учаскенің бетіндегі және астындағы нәрселердің барлығын пайдалануға құқылы, егер ондай пайдалану басқа адамдардың немесе мемлекеттің құқықтарын, сондай-ақ жерге, суға, орманға және әуе кеңістігіне құқықтарды бұзбайтын болса. Жер қатынастары субъектісінің өзіне тиесілі құқықтарды жүзеге асыруы табиғи объект ретінде жерге, қоршаған табиғи ортаға, сондай-ақ басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделеріне зиян келтірмеуі тиіс.
Жер учаскесінің меншік иесі, егер заң құжаттарында басқадай көзделмеген болса, мыналарға құқылы:
Меншік иесі өз жер учаскесіне қатысты заң құжаттарында тыйым салынбаған кез келген мәмілелер жасауға, атап айтқанда, жер учаскесін шартта көрсетілген бағамен сатуға, жарғы қорына жарна ретінде шаруашылық серіктестігіне беруге, кепілге беруге, сыйға тартуға және мұраға қалдыруға құқылы. Жер учаскесіне меншік құқығы басқа адамға сол мәміле жасалған кездегі барлық ауырпашылығымен өтеді. Жер учаскесінің меншік иесі, оның мақсатты арналымын өзгертпей, жер учаскесін уақытша пайдалануға беруге құқылы. Жер учаскесін уақытша пайдалану туралы шарт жалдау (жалдаушымен) шарты немесе өтеусіз пайдалану (өтеусіз пайдаланушымен) шарты формасында жасалады (Жер кодексінің 25-бабы).
Азаматтардың жер учаскесіне құқығында міндеттер де көзделген.
Жер учаскесінің меншік иесі:
Жер учаскелерінің меншік иелері жер уччаскесіне ауыртпалығын түсіретін барлық міндеттерді көтереді (оны өз мақсатында пайдалану, сервитуттар ұсыну, салықтар және басқа міндетті төлемдерді төлеу, т.б. (Жер кодексінің 65-бабының 1-және 3-тармақтары). Табиғи апат, соғыс жағдайы режимі, авария, эпидемия, эпизотия жағдайында және төтенше басқа жағдайларда жер учаскесі жергілікті атқару органдарының шешімімен меншік иесінен қоғам мүддесі үшін уақытша алынуы мүмкін, ол жағдайда меншік иесіне келген шығынның орны толтырылады (Жер кодексінің 91-бабының 1-тармағы).
Жер учаскесіне және онда орналасқан құрылысқа меншік құқықтары өзара байланысты. Ғимараттар мен құрылыстар тұрған, сондай-ақ оларды пайдалану үшін қажетті жер учаскесіне меншік құқығынан айыруға сол қозғалмайтын мүліктерді тиісінше иеліктен алмайынша жол берілмейді (Жер кодексінің 25-бабының 3-тармағы).
Жер учаскесіне жеке меншік құқығы мына жағдайларда тоқтайды:
Жер учаскесіне меншік құқығынан бас тартқанда оның иесі ол жайында хабарлайды, не сол құқықтан өзін біржола айыратындай және құқық сақталып қалматындай басқа әрекет жасайды.
Жер учаскесінің меншік иесі меншік құқығынан оның бас тартқандығын растайтындай әрекет жасаған жағдайда (бір жаққа кетіп қалу, жерді ұзақ уақыт пайдаланбау, т.б.) бұл учаске иесіз мүлік ретінде есепке алынады. Бір жыл өткеннен кейін мұндай жер учаскесі жергілікті атқару органының талабы бойынша сот шешімімен мемлекет меншігіне қайтарылады (Жер кодексінің 82-бабының 1-және 2-тармақтары). Меншік құқығынан бас тарту меншік иесінің жер учаскесіне қатысты құқықтары мен міндеттерін бұл жер учаскесіне меншік құқығын басқа адам иемдегенше тоқтата алмайды.
Жер учаскесін меншік иесінен алуға, оның ішінде сатып алуға, мына жағдайлардан басқа реттерде жол берілмейді:
Жер учаскесін мемлекет қажетіне алып қою (сатып алу) үшін мыналар негіз болып табылады:
Жер учаскесінің меншік иесін сатып алу туралы шешім қабылданған орган ол жайында кемінде бір жыл бұрын хабардар етеді. Меншік иесі ондай хабарлама алған күннен бастап бір жыл өтпей жер учаскесін сатып алу тек меншік иесінің келісімімен ғана болады (Жер кодексінің 85-бабының 2-тармағы).
Тұрғын үй азаматтардың меншік құқығының объектісі ретінде. Тұрғын үйдің құқықтық режимі тұрғын үй қатынастары туралы Заңда анықталған. Азамат өзінің Қазақстан Республикасы аумағының қай жерінде тұрғанына қарамастан, егер заң құжаттарында басқадай көзделмеген болса жеке меншігінде заңды түрде тұрғын үй иемденуге құқылы. Бір азаматтың меншігінде болатын тұрғын үйлердің саны мен көлеміне шек қойылмайды.
Азамат тұрғын үйді әртүрлі негіздер бойынша иемдене алады. Олардың ең көп таралғ
| |  скачать работу |
Другие рефераты
| 
