БАЛЛЫРЛАР ОРТАСЫНЫҢ ӨСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Көк-жасыл балдырлар — өте ертедегі  хлорофил топтағыш организмдер. Балдырлардың басты ерекшелігі — олардың клетка құрылысында, клетканың қарапайым жіктелуі, ядроларының болмауы, прокариоттарга жатқызады /1-4/. Әдетте, осындай олардың қасиеттері, хлорофилінің болуы және фстосинтездің негізінде өттегінін, бөлінуі, оларды балдырлармен біріктіреді. Сондықтан, организмдердің өзіндік топтары осы уақытқа дейін көк-жасыл балдырлар -цианобактериялар деп аталады.

Балдырлар тіршілігінде ортаға заттардың бөліуінің мақызы зор. Сокдай-ақ, бұл олардың тіршіліктегі маңызды қызметі болып табылады. Алмасу процесіндегі ортага заттардың бөлінуі, сыртқы ортаның әсерінен туындап отыр. Осыған байланысты бөліну және сіңіру клеткамен сыртқы орта арасындагы зат алмасуды қамтамасыз ете отырып, қоректік ортада органикалық заттардың бәлінуін-. анықтайды /5/.

Әртүрлі метаболиттердіқ  бөлінуінің  биологиялық мәнін Г. Фогг қоректік ортаны «дайындауга» балдырлардын, қатысуымен еру,  комплекстену және элементтер қатарының қайта қалпына келуінен дайын зкзогендік компоненттер алуга болады деген /6/.

Өсу процесіндегі органикалық қосылыстардың бөлінуі және олардың күрделенуі дәлелденген. Зерттеушілердің жұмыстарынан балдырлардың кәпшілік клеткаларды синтездеуінен, сыртқы ортага заттар бөлініп отырған /7/.

Балдырлар арқылы бөлінген азотты заттардың үлесі 30-60 процентке дейін жетеді. Клеткадан тыс метаболиттердіқ мөлшері фотосинтездід таза сөткелік өнімділігінің 40 проценттік жуығына жақындайды. Балдырлардың клеткадан тыс метаболиттерінің құрамы алуан түрлі. Көк-жасыл балдырлардың экзометаболиттер есебіндегі белгілі топтары: аминқышқылдары, пептидтер, кәмірсулар, ұшқыш қосындылар, органикалық қосылыстар, терпендер, Битаминдер, фенолдар, индсл және басқа қосылыстар. Балдырлар клеткаларынан бөлінген заттар қоректік ортаға топталып, клетгсалардын, өзіндік әсуін арттырады немесе тоқтатуы мүмкін. Балдырлар культурасында өсудің тоқтауын ауто-ингибирлену немесе аутоонтогонизмі ретінде қарастырады /8/.

Мұндай құбылыс, жабық зкологиялық жүйеде өсірілетін балдырларга тен. Мысалы, Phormidium uncinatum-ды екі ай бойы ортаны ауыстырмай өсіргенде, саргайып, өсуін тоқтатады. Соңында ескі ортага қоректік элементтер қосқанда да әсерсіз болған. Ортадагы балдырлардың өсу процесі қоректік ортаны толық жаңартқан жагдайда гана жітреді /9/.

Табиги жагдайда әртүрлі күрделілікпея заттардың бөлінуінен балдырлар гидробионттармен аллелопатиялық қарым-қатынасқа түседі. Балдырлардық микроорганизмдерге әсері туралы мәліметтер бар (олар саңырауқұлақтар, су есімдіктері, зоопланкток және ихтиофауна). Өсу кезеңінде балдырлардьщ өсуі биотоптагы басқа организмдердің есеріне байланысты.

Экзометаболиттердің физиологиялық ролі алуан түрлі.  Олар альгицидтік,  альгостатикалық жене альгодинамикалық қызмет кәрсете алады /10/.

Ортанық қалыпты әсу барысында клеткалардың әсуі зкзометаболиттердіқ концепциясының артуына әсер етпеген. Сондай-ақ, бұл кезеңде олардың концентрациясы әдетте төмен-дейді /11/.

Көк-жасыл балдырлар бәлетін органикалық заттардың, бір сөткедегі мөлшерінің өзгеруі әртүрлі тербеліске үшырайды. А. И. Сакевич өзініқ қызметкерлерімен бірге жасаган тәжіри-бесінен,  клеткадан  тыс  органикалық  заттардың  мөлшері Mikrosistik коректік ортасында 16,96-130,73 мг/л есептеген, экспоненциалды өсу фазасында 258,60-325,21 мг/л өзгертіледі деп кәрсетілген.  Сонымен бөліну және сіқіру функциясының сөткелік әзгеруіне физиологиялық әзгерістер — әсу, даму, фото-синтез әсерін тигізеді.

скачать работу

Отправка СМС бесплатно