Сақтандыру
ка, сңбсккс қабілетті халықтың жүмыспен толық қамтылуы, мсмлекст тара-пынан жан-жақты бақылау, зейнеткерлергс жүмыс істейтін ха-лықтың жоғары ара қатынасы жағдайында тиімді болды. Өмір сүрген жүйе азаматтардың түрлі кәсіптік және әлеуметтік санат-тарына арналған жеңілдіктердің көптеген түрлерінің болуымен сипатталады.
90-жылдардың басы мен ортасындағы экономиканың дағ-дарысы әлеуметтік сақтандыру жүйесінің дс дағдарысына қозғау салды, бүл жарналарды төлсудің базалық көрсеткіштерінің қүлдырауынан да, сондай-ак, әлсуметтік қор-ларға оларды толық жоне уақтылы аударып отыруға төлеушшсрдің мүдделігінің болмауынан да олсумсттік сақтан-дыруға толенетін жарналардың жиналымдығының томен деңгейінде көрінетін еді; бүл зейнеткср мен жәрдсмақылар алатындар алдында берешектің үлксн колсмінс жсткізді; әлеуметтік қорлар каражаттарының инфляциялық қүнсызда-нуы зейнеткерлердің күнкөріс минимумдағы қажеттіліктерін қамтамасыз етпеді және қорлар қаражаттарының аса
Жүмыс істейтін қызметкерлсрді қоспағанда, қызметкср-лер, Қазақстан Республикасының аумағында түрақты түра-тын және табыс келтіретін қызметті жүзеге асыратын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарды қоса алғанда, өзін-озі жүмыспен қамтыған адамдар міндетті олеуметтік сақтан-дырылуға тиіс.
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушылар үшін өлеуметтік сақтандырудың мемлекеттік қорына төленугс тиісті олеуметтік аударымдар мынадай мөлшсрде белгілснсді:
2005 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап — әлеуметтік ауда-
рымдарды есептеу объектісінен 1,5 пайыз;
2006 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап — олеуметтік ауда-
рымдарды есептеу объектісінен 2 пайыз;
2007 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап — өлеуметтік ауда-
рымдарды есептеу объектісінен 3 пайыз.
Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес ар-наулы салық режімі қолданылатын езін-өзі жүмыспен қамтыған адамдар үшін олардың өз пайдасына төлейтін әлеуметтік ауда-рымдардың мөлшері белгіленген (2005, 2006 және 2007 ж.ж. 1-ші қаңтарынан бастап ҚР-ның заңнамалық актісімен белгіленетін ең төменгі жалақының тиісінше 1,5, 2 және 3 пайызы).
Еңбек ету қабілетінен айрылган жагдайда әлеуметтік төлем өзі үшін әлеуметтік аударымдар жүргізілген міндстті әлеумсттік сақтандыру жүйесіне қатысушыға, олеуметтік төлем алуға өтініш берген уақытта жүмысы тоқтатқанына немесе істеп жатқанына қарамастан тағайындалады.
Еңбек ету қабілетінен айрылған жағдайда ай сайынғы олеуметтік төлемдердің мөлшері әлсуметтік аударымдар объсктісі ретінде ескерілген соңғы жиырма торт ай ішіндегі табыстың заң-намалық актіде белгіленген ең томенгі жалақының сскссн пайы-зын шегергендегі орташа айлық мөлшерін табысты алмастыру-дың, еңбек ету қабілетінен айрылу мен қатысу өтслінің тиісті коэффициенттеріне көбейту арқылы айқындалады.
Бүл ретте табысты алмастыру коэффициенті — 0,6 болады.
Еңбек ету қабілетінен айрылу коэффициснті: жалпы еңбек ету қабілетінен айрылу дәрежесі сексеннен 100 пайызға дейін дейін болатын еңбек ету қабілетінен айрылған адамдар үшін — 0,7; жалпы еңбек ету қабілетінен айрылу дәрежесі алпыстан сек-сен пайызға дейін болатын еңбек ету қабілетінен айрылған адам-дар үшін — 0,5; жалпы еңбек ету қабілетінен айрылу дәрежссі отыздан алпыс пайызға дейін болатын еңбек ету қабілетінен ай-рылған адамдар үшін — 0,3.
Қатысу өтйіінің коэффициенті міндстті әлсумсттік сақтан-дыру жүйесінің озі үшін өлеуметтік аударымдар жүргізілгсн қаты-сушысы үшін: алты айдан кем болғанда — 0,1; алты айдан он скі айға дейін — 0,7; он екі айдан жиырма төрт айға дейін — 0,75; жиырма торт айдан отыз алты айга дсйін - 0,85; отыз алты айдан қырық сегіз айға дейін — 0,9; қырык сегіз айдан алпыс айға дсйін - 0.95; алпыс жоне одан да коп айларга — 1,0 болады.
Алушы жасына қарай зейнстақы төлсмдсрін алуға күкык берстін жасқа жстксн ксздс сңбск сту қабілстінсн айрылу жағ-дайында берілетін олеуметтік төлемдер тоқтатылады.
Қайтыс болған (сот хабар-ошарсыз кетті дсп танылған нсмс-сс қайтыс болды деп жариялаған) асыраушының — озі үшін олсумсттік аударымдар жүргізілген міндстті олсуметтік сақтан-дыру жүйесінс қатысушысының мына отбасы мүшслері асырау-шысынан айрылгак жагдайда олсуметтік төлемдер тағайындалуға жоне алуға қүкылы:
1)он сегіз жасқа толмаған болса, олар он ссгіз жасқа толған-
ға дейін мүгсдск болып қаса, осы жастан асқан балалары, аға-
інілері, апа-сіңлілері мсн немерелсрі. Бүл рстте аға-інілерінін,
апа-сіңлілері мсн немерелерінің еңбск стуге қабілетті ата-анала-
ры болмаған немссе олар ата-аналарынан алимснт алмаған жағ-
дайда. Егер жоғарыда аталған адамдар жалпы орта, бастауыш
косіби білім бсретін оқу орындарынын. орта косіби жәнс жоғары
косіби білім берстін күндізгі нысанында окыған жағдайда,
олеуметтік төлем оқу орнын бітіргенге дсйін бсріледі;
2) жасына жоне еңбск қабілеттілігіне қарамастан, ата-ана-
сьшың біреуі нсмссс жүбайы, нс атасы, әжесі, аға-інісі нсмесе
апа-сіңлісі, сгср ол қайтыс болған асыраушысының бір жарым
жасқа толмаған балаларын, аға-інілсрш, апа-сіңлілерін немесс
исмсрслсрін күтіп-бағумсн айналысатын болса.
Оздері үшін міндетті олеуметтік аударымдар жүргізілгсн ата-ананың — міндетті өлеуметтік сақтандыру жүйссіне қатысушы-ның қамқорлығынсыз қалған балаларға тағайындалған әлеуметтік толемдер заңнамалық актіге сәйкес айрылып қалған орбір ата-ана үшін асырап алушыға, қорғаншыға (қамкоршыға)төленсді.
Бала кезінсн Iнемесе IIтоптағы мүгедектер дсп танылған адамдарға олеуметтік толемдср мүгсдектік бслгілснгсн мсрзімге тағайындалады.
Қайтыс болған асыраушысының асырауында болған, асыра-ушысынан айрылған жағдайда әлеуметтік толсм тағайындалуына және алуға қүқығы бар отбасының барлық мүшелеріне бір олсумсттік толем тағайындалады.
409
Асыраушысынан айрылған жағдайда ай сайынғы олсумсттік толсмдсрдің мөлшсрі әлеуметтік аударымдар объсктісі ретіндс ескерілгсн соңғы жиырма терт ай ішіндсгі табыстың заңнамалық актіде белгіленгсн ең төменгі жалақының сскссн пайызы шегерілген орташа айлық мөлшері табысты алмастыру, асырау-ындағылар санының және қатысу отілінің тиісті коэф-фициенттеріне көбейту арқылы айқындалады.
Асырауындағылар санының коэффициснті міндстті олеуметтік сақтандыру жүйесіне озі үшін әлеуметтік аударым-дар жүргізілген қатысушы қайтыс болғанға дейін асырауында болған адамдар санына қарай айқындалады жонс асырауында бір адам болса — 0,4, екі адам болса — 0,5, үш адам болса — 0,6, асырауында төрт және одан да кеп адам болса — 0,8бола-ды.
Бүл ретте табыстарды алмастыру коэффициенті мсн қатысу отілінің коэффициенті Міндетті әлеуметтік сақтандыру заңының 21-бабына сәйкес есептеледі.
Жүмысынан айрылган жагдайда бсрілстін өлеуметтік толем жүмыспен қамту мөселелері жоніндсгі уокілетті органға адам жүмыссыз рстінде тіркеуге отініш берген күннен бастап тағай-ындалады жоне оның мөлшері өлеуметтік аударымдар объсктісі рстінде ескерілген соңғы жиырма торт ай ішіндсгі табыстың ор-таша айлық молшсрін тиісіншс табысты алмастыру коэффиценттеріне және қатысу өтілінің коэффициенттеріне кобейту арқылы тағайындалады. Бүл реттс кірісті алмастыру коэффицснті — 0,3 болады, ал қатысу отілінің коэффициенті атал-мыш заңның 21-бабына сәйкес есептслсді.
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінс қатысушы үшін әлеуметтік аударымдар жүргізілген жағдайда, оның жүмысынан айрылуы бойынша әлеуметтік төлемдерді күнтізбелік ссептеумсн алғанда:
алты айдан он екі айға дейін — кемінде бір ай үшін;
он екі айдан жиырма төрт айға дейін — екі ай бойы;
жиырма төрт айдан отыз алты айға дейін — үш ай бойы;
отыз алты айдан жоғары — төрт ай бойы алуға қүқығы бар.
Өзі үшін әлеуметтік аударымдар жүргізілген міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушы жүмысынан айры-луы бойынша әлеумсттік төлемдер алып түрса, бірақ жүмысына орналасуына байланысты жүмысынан айрылуы бойынша әлеуметтік төлемдер алу қүқығынан айрылған жағдаііда, кезекті әлеуметтік толемдер жүмысынан айрылуы бойынша әлеуметтік телем алған әрбір айы үшін міндетті әлеуметтік сақтандыру
410
жүйссінің әлеуметтік аударымдар жүрпзілген мүндай қатысушысы үшін он скі ай шсгсруді негізгс ала отырып тағайындалады.
Дүниежүзінің көптеген слдеріндс жүмысынан айрылғанда әлеуметтік қорғау шаралары қолданылады. Бүл шаралар қызмсткерлердің еңбек қызметінен жоғалтқан табыстарына өтсм-ақы толеудің ер түрлі әдістерін кіріктіреді; олардың біліктіліккс, жүмыс өтіліне, жүмысынан айрылу ссбсптерінс, отбасының та-бысы денгсйіне жәнс т.б. байланысты саралануы мүмкін. Тиісінше, жүмысынан айрылғандарға төлемақылар үшін қор-ларды қалыптастырудың өдістері, бүл қорлардың деңгсйі және олардан толенетін төлемақылардың мезгілдері ажыратылады.
Жүмысынан айрылғандар қысқартылғандар жоне жүмыс-сыздар мөртсбесіне белінуі мүмкін. Бірінші жагдайда жаңа жүмыс іздеу кезінде (белгілі бір мезгілде) орташа жалақысының, жүмыс етіліпің сақталуына рүқсат стіледі, элуетті жүмысқа орналасты-рудыц басқа мүмкіндіктері болуы мүмкін.
Жүмыс іздеуші, жүмыспен қамтудың мсмлекеттік служба-сында тіркслген жоне өзінің біліміне, кәсібіне, еңбек машығына сай кслетін жүмыс алуға нақты мүмкіндігі жок сңбеккс жара
| |  скачать работу |
Сақтандыру | 
