Валюталық нарықтар

Валюталық нарық

Валюталық нарықтар уақтылы есеп айырысуларды жүзеге асыруды, валюталық қаражаттарды біршама тиімді пайдалануын, валюталы операцияларға қатысушылардың валюталық бағамдар айырмасы түрінде пайда алуын, валюталық тәуекелдерді сақтандыруды, валюталық бағамдарды реттеуді, валюталық саясатты жүргізуді қамтамасыз ете отрып, ішкі және халықаралық төлем айналымына қызмет етеді.

         Халықаралық есеп айырысудың өзіндік ерекшелігі барлық елдер үшін жалпыға бірдей қабылданған төлем құралының болмауында. Сондықтан да сыртқы сауда, көрсетілген қызметтер, несиелер, инвистициялар, мемлекетарлық төлемдер бойыншы есеп айырысудың қажетті шарты сатып алу-сату формасында бір валютаны екінші біріне айырбастау болып табылады.

         Валюталық нарықтарда шетел валютасына деген сұраныс пен ұсыныс ең алдымен сатылған тауарлар және көрсетілген қызметтер үшін валюталық түсім алған экспортерлардан; сатып алған тауарлары мен көлік және кеме компанияларынан алынған қызметтері үшін төлемдерді төлеуде импортерден; сондай-ақ көрсеткен қызметтері үшін фрахты, сақтандыру сыйақысы, брокерлік және банктік комиссия түрінде валюталар алатын сақтандыру  қоғамдары мен банктерден; дивидент төлеуге, займды, несиені эәне оған есептелген пайызды және т.б. қайтаруға міндеттемесі  бар заңды және жеке тұлғалардан туындайды.

         Сонымен, валюталық нарықтарда валюталық операцияларды жүргізуге халықаралық сауда мен оған байланысты көрсетілген қызметтер және халықаралық капиталдар мен несиелер қозғалысы негіз болып табылады.

         Валюталық нарықтар – сұраныс пен ұсыныс негізінде ондағы айналатын валюталарға сауда-саттық жүргізілетін ресми орталықты сипаттайды. Қазіргі валюталық нарықтарда мынадай ағымдарды бөліп қарауға болады:

-         шаруашылық байланыстардың интернационалдану негізіндевалюталық нарықтардың интернациолдануның күшеюі;

-         байланыстың жаңа жүйелерін пайдалану;

-         әлемнің барлық бөліктеріне тәулік ішінде үздіксіз операцияларды жасау;

-         банктерлің коррсепонденттік шоттары бойынша жазбаша түрде негізделетін валюталық операцияларды жүргізу техникасын біртұтастандыру;

-         коммерциялық валюталық мәмілелермен салыстырғанда алыпсатарлық және арбитраждық валюталық мәмілелер көлемін ұлғайту.

Валюталық операциялардың көлеміне, сипатына эәне пайдаланатын валюталар тобына қарай қазіргі валюталық нарықтар халықаралық, аймақтық және ұлттық (жергілікті) болып бөлінеді.

     Халықаралық валюталық нарықтар ірі дүниежүзілік қаржы орталықтарында шоғырланған. Олардың ішінде: Лондондағы, Нью-Йорктегі, Франкфурт-на-Майнедегі, Париждегі Цюрихе, Токио, Сингапурдағы, Гонконгтағы валюталық нарықтарды бөліп айтуға болады. Бұл нарықтарды халықаралық төлем айналымында кеңінен қолданатын валюталармен операциялар жүзеге асады.

     Аймақтық және жергілікті нарықтарда белгілі бір конвертирленетін валюталармен операциялар жүргізіледі. Онаң қатарында сингапур доллары, сауд риалы, кувейт динары және т.б. бар.

     Ұлттық валюталық нарықтар деп, ережеге сәйкес халықаралық операцияларды жүргізуге маманданбаған, өз клиенттеріне (олардың қатарына компаниялар, жеке тұлғалар және банктер болуы мүмкін) валюта бойынша қызмет көрсететін сол елдің пумағында орналасқан  банктердің жүзеге асыратын операцияларының жиынтығын айтады. Сонымен қатар, ішкі ұлттық нарықтағы операцияларға  жекеленген компаниялар арасында жасалатын операцияларды, сондай-ақ валюта биржасында жүргізілетін операцияларды да жатқызады Жоғарыда келтірілген сипаттамаға қарап, Қазақстанда ұлттық  нарықтың жұмыс жасайтының айтуға болады. 1997 ж. Операциялар көлемі USD – 1124735 мың, DEM – 11165 мыңды құрайды.

Валюталық операциялар айналымы (күніне US $ млрд)

Швейцария__________________________________________________68

Германия    __________________________________________________60

Париж         __________________________________________________35

Лондон       __________________________________________________303

Токио          __________________________________________________128

Нью-Йорк   _________________________________________________192

Басқасы      _________________________________________________214

     Сол немесе басқа елдің ішкі валюталық заңдылықтарының ырықтандырылуына байланысты ресми валюталық нарық «қара нарықпен» толықтырылуы мүмкін. «Қара нарықтын» болуы барлық ТМД елдеріне тән сипат. Қазақстанда Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің жүргізетін саясаты, айырбас орындарының көптеп ашылуы пайда массасын өсіру үшін банктер арасында бәсекені ұлғайта отырып, «көше» нарықтарында валютамен сауданы азайтуға және соның нәтижесінде «қара нарықтың» әрекет ету аясының қысқаруына әкеледі.

     Институциональдық көзқараспен қарағанда, валюталық нарық банктер, банкирлер үйін, брокерлік фирма және ірі корпорациялардың жиынтыығын білідреді.

     Қалған банктер мен брокерлік фирмалар өздерінің валбталық операцияларын ірі коммерциялық банктердің жетекшілік етуімен, ережеге сәйкес олардың қарамағында жүзеге асырады. Валюталық мәмілелердің 95%-ға дейіні банктер мен брокерлік фирмалардың үлесіне келеді. Мұндай сызба, валюталық нарықты банкаралық нарық тәрізді сипаттауға мүмкіндік береді.

     Валюталық операцияларды жүргізуге құқылы банктер өкілетті немесе девиздік банктер деп аталады.

     Девиздік банктердің валюталық нарықтағы операцияларға қатысу дәрежесі көп факторларға: банк шамасына, оның беделіне, шетелдік бөлімдер және филиалдар тораптарының  даму дәрежесіне, жүргізілетін халықаралық есеп айырысулар көлеміне, телекс, телефон және т.б байланыс жүйелерінің жағдайына, банк саясатына байланысты.

     Әдетте, валюталық операциялар банктер арасында тікелей жүргізіледі. (телекс немесе телефон бойынша), бірақ кейбір елдерде (Скандинаваия елінде) Орталық банктер өкілдерінің валюталық нарыққа қатысушыларымен кездесетін валюталық биржалар сақталған Мұндай жағдай Қазақстан республикасында да әрекет етеді, яғни Қазақстан қор биржасында аптасында 2 рет валютамен сауда жүргізіледі.

     Нарықтың қатысушы барлық мүшелерін екі негізгі топқа бөлуге болады. Бірінше топқа пассивті қатысушылар, яғни оларда валюталық операциялар жүргізу қажеттілігі әр кездерде туындайды да, баға белгіленімін білуге өтініш жасайтын банктер үшін бағаны белгілейді (маркет-мэйкерлер). Осы қатысушылар арасында әлемнің барлық жерлеріне таралған бөліше тораптары және үлкен дилерлер штаты бар 20-ға жуық банктер ерекше бөлінеді. Бұл банктер 100 млн. АҚШ долларындағы (мәміленің стандартты сомасы – 5 немесе 10 млн.) ірі сомаға мәміле жасай отырып, валюталық нарыққа маңызды ықпал етеді.

     Дүниежүзінің тек өте ірі банктерінде валюталық департаменттер және валюталық операциялармен айналсыатын білікті дилерлер бар. Өз клиенттерінің тапсырмаларын ғана орындайтын және валюталық операцияларды өз қаражаттарын есебінен  жүргізбейтін, халықаралық валюталық нарықта жұмыс жасайтын банктерге, өздерінің клиенттері мен банк арасындағы делдалдық ролді жетістіктермен атқару үшін, валюталық операциялар туралы жалпытүснігі бар банктік қызметкер болса жеткілікті.

     Банктердің басқа да топтары ірі, бірақ азырақ диверсификацияланған банктер болып табылады. Әдетте, олар бір, екі-үш валюталармен операциялар жүргізуге маманданады және стандартты сомаларғабаға қояды. Күнделікті жұмысорнында бұл банктер брокерлік фирмалардың қызеттерін пайдаланды.

     Бокерлік фирмалар 30%ға жуық валюталық операцияларға қызмет етеді және сол банкпен жұмыс жасайтын нақты брокер тұлғасында, екі банкінің арасында – валюталарды сатушы және сатып аулшы банктер арасында де

1 2

скачать работу

Отправка СМС бесплатно