Главная    Почта    Новости    Каталог    Одноклассники    Погода    Работа    Игры     Рефераты     Карты
  
по Казнету new!
по каталогу
в рефератах

ТҰҒЫР МЕН ҒҰМЫР

ұсынады екен деген сыбыс тарап жүрді.

Батырдың соғысқа келгенде атағымды шығарсам деген ойының болмағаны өзіне аян. Бірақ бақ орнайын десе, аяқ астынан екен. Батырға қатардағы солдаттар түгілі, командирлердің өздері құрметпен қарайтын секілді.

Алайда бұл қуаныш та ұзаққа созылмады. Жәй өмірдің өзінде жақсылық пен жамандық дамылсыз алмасып жатса, соғыста тіпті бірдеңеге көз тоқтатып үлгеру мүмкін емес.

Немістер жойқын шабуылға шықты. Батальон бір жарым сөтке жаңбырша жауған оқ пен снарядтардан қырылып, тоз-тоз болды. Қалған бөлігі қараңғы түнде орман ішін паналап, өздеріндей қаңғып жүрген басқа батальонның адамдарына қосылды. Бұлар тағы да қоршауда қалыпты. Қоршауды бұзып шықпақ болған әрекеттері сәтсіз болды. Ақыры қираған әскердің қалдықтары немістерге тұтқынға түсті.

Тұтқындарды орман ортасындағы алаңқайға салынған – әлде аурухана, әлде санаторий – жартылай қираған ғимараттың алдына әкелді. Қаруларын, арқалаған затқапшық, жорық сөмкесі, противогаз, құтыға дейін сыпырып алып, үлкен сарайдың ішіне қамады.

Келесі күні тұтқындардың саны тіпті көбейді. Кешке дейін қарақұрым нөпір топқа айналды. У да шу. Әркім өздерінің майдандас таныстарын іздеуде. Аяқ астынан тап болған осынау беймәлім, қорқынышты жағдайда бір біріне қарасын болатын серіктің қажет екенін бәрі де іштей сезетін секілді.

Қайғы жұтып, сағы сынған Батыр өзінің досы, взвод командирі Қайрат пен полктің дәрігері Николай Михайловты және басқа да батальондас таныстарды көргенде, бойына әжептәуір қуат қосылып, еңсесін тіктеп алды.

Содан кейін тірі жанды тіршіліктен түңілдірген азапты сапар басталды. Тұтқындарды бірнеше қатарға тұрғызып, колоннамен батысқа қарай айдады. Ұбап-шұбаған топтың ұзындығы сонша, алды да, арты да көзге көрінбейді. Алғашқы күні жаралыларды зембілге салып, оны тұтқындар көтеріп, адами қауымға тән имангершілік рәсімі жасалған болатын. Бірақ екі күннен кейін тұтқындар зембіл тасымақ түгілі қара бастарын алып жүруге зар болды. Әсіресе, майданға келе жатқан неміс әскеріне жол беру үшін тас жолдан шығып, оппа қармен 15-20 шақырымдай жол жүрген кезде ең қайратты деген тұтқындардың өздері мандырап, тәлтіректеп қалған.

Колоннаға ере алмаған жаралылар мен қашпақ болып әрекет жасағандардың бәрі атылды.

Үшінші күні қарсы алдыдан қарлы боран соғып, конвойшылардың өздері титықтап, ақыры жол бойындағы деревняның қасындағы ойпаңға келіп тоқтады. Әр адамға бір келіге жуық піскен картоп берілді. Әбден ашыққан тұтқындар картопты апыл-ғұпыл қаужап, жартысын қалталарына салып, қармен шөлдерін басты. Содан кейін ұйқы қысып, ылғалды қардың үстіне қисая кетті. Түн ортасы ауа қардың орнына жаңбыр сіркіреп, ойпаң шалшыққа айналып, одан әрі судың үстінде жату мүмкін болмаған соң, тұтқындар көрер таңды түрегеп тұрып атырды.

Таң ата тағы да жол азабы басталды.

Батырдың мектепте жүргенде тарих кітабынан Ресейге шабуыл жасаған Наполеон әскерінің азып-тозып кері қайтып келе жатқаны салынған суретті көргені бар еді. Қайыршыдай алба-жұлба болып, қарлы боранда әрең ілбіп келе жатқан солдаттарға бәлендей мән бере қоймаған секілді еді. Бөтен елге шабуыл жасайтын нең бар еді деген секілді көмескілеу оймен шектелетін. Қазір өзі де, бейбіт елге жазықсыз шабуыл жасамай-ақ, сондай күйде келе жатқанын сезіп тұр.

Бесінші күні әбден азып тозған, қалжыраған колонна әлдебір қала шетіндегі, екі қабат тікенек сыммен қоршалып, күзет мұнарасына бірнеше пулемет пен прожектор орнатқан лагерге келіп орналасты. Тұңғыш рет ыстық тамақ ішті.

Бірақ тамақ сіңбеді. Тұтқындардың ішінен тағы да тұтқындау әрекеті басталды. Екінші рет тұтқындалушылар еврейлер еді. Немістерге қызмет етуге келісім берген қайсы бір тұтқындар өздерінің сатқындық міндеттерін еврейлерді ұстап беруден бастаған секілді.

«Сен жөйітсің! Бұлтара алмайсың. Сен жөйітсің!» – деген айқайлар бүкіл лагерьді астан-кестен қылды.

Одан кейін тергеу басталды. Еркектердің жыныс мүшелеріне дейін тексерді. Еврей деп танылғандарды топ-тобымен айдап әкетіп жатты.

Дәрігер Николай Михайловтың да басына қатер төніп, әйтеуір әупіріммен аман қалды. Николай орыс болатын. Кең маңдайлы, көкшіл көзді, ажарлы жігіттің дөңестеу келген қыр мұрыны, зиялы тұрпаты, немісше білетіні нәсіл анықтағыштар тарапынан күдік тудырды. Бірақ Михайлов өте сабырлы адам. Өзінің еврей емес екенін бұлтартпай дәлелдеп берді.

Бес күннен кейін тұтқындарды тауар пойызына отырғызып, тағы да басқа лагерьге көшірді. Бұл лагерь өте жайсыз болды. Адамдар мұздай еденде ұйықтайтын. Тәңертең бірнеше адам орындарынан тұрмай қалады. Қасыңда жатқан адамның қай кезде өліп қалғанын білмейсің. Екі адамның бірі туберкулез немесе дизентерия, әлде суықтан өкпесі қабынған. Тәңертең қақпаның алдына үйіліп жатқан өліктерді орға апарып төгіп, бетін жабу үшін тұтқындардың ішінен адамдар бөлінеді. Батыр алғашқыда тұтқындардың өліктерді көмуге неге кезекке тұратынына түсінбеген. Сүйтсе, олар өліктердің киімдерін шешіп алып, жергілікті жердің адамдарына нанға, картопқа, тіпті реті келсе, араққа айырбастайды екен. Кінәлау қиын, тірі адам тірлігін жасау керек.

Лагерьде сүзек ауруы басталды. Бұрынғы өліктер әншейін ойыншық болып қалды. Енді қақпаның алдында өліктер тау боп үйіліп жататын болды. Білікті дәрігерлер жетіспей, Николай Михайловты лазаретке ауыстырды. Батырдың денесінен әлдебір бөртпелер пайда болған күні Николай басшыларына қолқа салып, оны лазаретке ауыстырған. Лазаретке жұрттың бәрін ала бермейді. Ауруларды камфарамен еккеннен басқа ем де жоқ. Батыр бірнеше күн ес-түссіз сандырақтап жатып, әйтеуір үшінші аптада беті бері қарады. Бірақ бәле басқа жақтан келді. Батырды баладай мәпелеп, күтіп жүрген Қайраттың өзі ауырып, Николайдың жан салып емдегеніне қарамастан, бас аяғы екі аптада қайтыс болды. Батырға ең ауыр қайғы осы болды. Жанашыр жақын адамға деген ықыласқа өмір бойы шөлдеп келген жетім көңілге Қайрат бір үлкен тірек секілді көрінуші еді. Өлерінде адам танымады. Ақырғы сөзін де айтпады. Әншейін осылай боларын өзі де күтіп жүргендей үн-түнсіз кете барды. Еңіреп жалаған Батырға Николай «сенің көз жасың әлі таусылмап па еді» дегендей таңырқай қараған. Шынында да ажалмен қоян-қолтық жүрген мынандай тамұқта тұтқындар жылаудың өзін ұмытып кеткен секілді еді.

Бұдан кейін де Батыр бірнеше лагерь ауыстырды. Соңғысында жағдайлары сәл-пәл де болса жөнделгендей болды. Әлдебір кәсіпкерлер лагерьден жұмысшылар таңдап, оған іліккендер аз-маз табыс табатын да дәрежеге жетті. Батыр құрылысқа алынды.

Бұл – совет әскері Берлинге жақындап қалыпты деген қауесеттің тарай бастаған кезі еді.

1945 жылдың көктемінде лагерьдегі тұтқындарды АҚШ әскері келіп босатты.

Қуанышта шек жоқ. Үйткені мына тозақтан өздерінің аман шығатынына ешкім сене қоймаған. Тіпті немістер жеңілген күннің өзінде де ол бақытты біз көрмеспіз деп ойлап еді. Қорлық пен зорлық та мәңгілік емес екен, көрген түстей жоқ болды. Осыншалық қиянаттан кейін аяқ астынан келген айрықша ілтипат пен құрметке үйрене алмай, жұрттың бәрі есеңгіреп, абдырап қалған. Бар бақытты бастарына үйіп-төгіп бере салғандай болды. Тамағың – ішсең, алдыңда, ішпесең – артыңда. Жалпыға ортақ бір пакеттің ішінде бәрі бар – сапасы жоғары ет және балық консервілері, сары май, сыр, шокалад, варенье, тіпті сағызға дейін. Бәрін жеп тауысу мүмкін емес.

Лагердің қасындағы екі қабат үйден жаңадан жабдықталған аурухана ашылды. Ескі лазарет ішіндегі ескі-құсқысымен далада қалды. Басым ауырды десең, не саусағыңды бірдеңе жырып кетсе, ауруханаға сүйрей жөнеледі. Жігіттердің біразы американдық солдаттармен достаса бастады. Бірге қыдырып, қыз-қырқынға бірге барып жүргендері де бар.

Әлемде не болып жатқанын әр түрлі газеттерден, ауызекі өсек-аяңдардан жұрттың бәрі біліп отыратын болды. Берлинде шығатын орыс тілді газеттердің бірінде жарияланған «Тұтқындарға үндеу» атты мақаланы талқылау күн сайынғы әдетке айналды.

Онда: «Қадірлі отандастар, елге қайтпаңыздар. Өкінесіздер! Қатты өкінесіздер!» – деген сөздер болатын. Қайтса, не болады, несі өкінішті? Ал қайтпаған жағдайда не болмақ? Өмір бойы қаңғып жүрмек пе? Мұндай сұрақ бәрінің де күндіз-түні көкейлерінен кетпей, мазаларын алып-ақ жүр.

Бұл кезде советтік тұтқындарды, әсіресе, ғылыми атағы, мамандығы бар адамдарды, көбіне дәрігерлерді Америка азаматтығын алуға үгіттеу науқаны жүріп жатқан. Ол үшін Америка Құрама Штаттарының армиясына кіріп, дүниежүзілік соғыс толық аяқталғанша қызмет ету керек екен.

«Америка азаматтығын алуға құлшынушылар көп. Бірақ біз неміс лагерінде көп азап шеккен совет адамдарына, яғни одақтастарға, айрықша жеңілдік жасап отырмыз» – деп түсіндірді америкалық офицер тұтқындармен болған арнайы кездесуде.

«Мамандығы жоқ адамдар не істейміз?» – деген сұраққа:

– Америкада ешкім далада қалмайды. Біздің ел еңбекке жарамсыз кембағалдарды да өлтірмейді. Жүк тасып, ағаш кесіп, күзетші болып істеп-ақ, былай тұруға болады («былай тұруға болады» деген тұста қолын кесе көлденең тамағына қойып, тоқшылықтың белгісін білдіргендей болды). Сондықтан дұрыстап, асықпай ойланыңыздар, – деп жауап берді.

Қанша ойланғанмен, бір шешімге келу оңай шаруа болмады. Әлдебір үрей қара бұлттай төбеден төніп тұрса да, елді, жерді сағынған пенде көңіл алабұртып, ештеңеге қарайлағысы келмейді.

Әйтсе де Америка азаматтығын алуға келісім бергендер де болды. Олар негізінен эмигранттар, ата-тектері совет үкіметіне жақпайтын әулеттің ұрпақтары.

Тұтқындар жат жердегі аз күннің қызығын көріп қалайық дегендей, қалаға, көрші даревняларға барып, орманды тоғайды кезіп, қыдырып кететін болды. Айтуларына қарағанда немістің әйелдері мен қыздары шетжерліктердің өзіне кет әрі емес секілді.

Дәрігер Николай бастаған үш жігіт – Батыр, штрафник Саша,

Пред.1112131415След.
скачать работу

ТҰҒЫР МЕН ҒҰМЫР

 

Отправка СМС бесплатно

На правах рекламы


ZERO.kz
 
Модератор сайта RESURS.KZ